Ποιο είναι σήμερα το ουσιώδες;

Της Τασουλας Καραϊσκακη

Σε συνέδριο για τα «πράσινα προϊόντα» που διοργανώθηκε προ ημερών στις Βρυξέλλες, παρουσιάστηκε έρευνα με το εξής συμπέρασμα: μολονότι ο μέσος καταναλωτής επιθυμεί να αγοράζει προϊόντα με τις λιγότερες δυνατές επιπτώσεις στο περιβάλλον κατά τη φάση της παραγωγής, της χρήσης, της απόρριψης των συσκευασιών ή υπολειμμάτων τους, λίγοι είναι αυτοί που το πράττουν.

Γενικά, οι περισσότεροι καταναλωτές τείνουν να σκέφτονται ότι κάποιος άλλος θα κάνει το σωστό, καλύπτοντας και το μερίδιο που τους αναλογεί. Οτι για να μειωθούν οι πιέσεις στο περιβάλλον, αρκεί κάποιοι άλλοι -άγνωστο πόσοι και ποιοι- να αγοράζουν π.χ. βιοδιασπώμενα απορρυπαντικά, αλουμινόχαρτο από ανακυκλωμένο αλουμινόχαρτο (ξοδεύεται μόνο το 5% της ενέργειας για την παραγωγή του σε σύγκριση με το συμβατικό) κ.ο.κ. Οτι άλλους αφορά η σχεδιαζόμενη «κοινωνία μίσθωσης», η προοπτική για τη δημιουργία της οποίας ενθουσίασε όσους συμμετείχαν στο προαναφερθέν συνέδριο, και έχει ως εξής: οι καταναλωτές δεν θα αγοράζουν προϊόντα, για παράδειγμα κινητά τηλέφωνα, αλλά θα πληρώνουν για να τα χρησιμοποιούν. Μετά τη χρήση, θα τα επιστρέφουν κι αυτά θα δίνονται για επαναχρησιμοποίηση ή θα οδεύουν στην ανακύκλωση.

Αλλωστε λίγο απασχολεί σήμερα τους Ελληνες η «πράσινη» αγορά. Η επιλογή προϊόντων γίνεται με κύριο κριτήριο την τιμή, κι αυτό δεν είναι πάντα φιλοπεριβαλλοντικό. Ομως από τη μείωση και μόνο της κατανάλωσης (προϊόντων, ενέργειας, κ.λπ.) προκύπτει ομολογουμένως, ασυνείδητα και αθέλητα, κάτι πολύ θετικό για το περιβάλλον - η μείωση των πιέσεων σε πόρους, ύλες, φύση. Για παράδειγμα με τη μόνωση των πορτο-παραθύρων, για όσους το επιχειρούν, μειώνεται ο λογαριασμός θέρμανσης κατά 11% - και παράλληλα κατά 20% οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.

Η εμβάθυνση της κρίσης έπληξε την αξιοπιστία της αυτορρύθμισης του συστήματος βάζοντας φρένο καταρχήν στην εύκολη πίστωση και στη μανία για υπερκατανάλωση. Το μέτρο που έβαλε ο φόβος της στέρησης ιεράρχησε τα «αναγκαία», «φώτισε» την ύπαρξη της «μη οικονομίας» -που υπάρχει στη βάση κάθε κοινωνίας, κάθε οικονομίας- και η οποία αποτελείται από πλούτη τα οποία δεν είναι ανταλλάξιμα, από δώρα χωρίς ανταπόδοση, από κοινά αγαθά...

Μας αποκάλυψε ότι τα προσωπικά αντικείμενα, τα καθημερινά εργαλεία, Ι.Χ., gps, κινητά, υπολογιστές, τα διαποτισμένα τόσο έντονα με υποκειμενικές, συναισθηματικές, αισθητικές αξίες αδυνατούν σήμερα να στηρίξουν τη μέχρι χθες εδραιωμένη πάνω στη γυαλιστερή φούσκα του υλισμού ζωή μας. Τα μεγάλα ερωτήματα, το ζήτημα της αρχής, του τέλους, το νόημα και η αξία της ύπαρξης, επανέρχονται μαζί με το φάντασμα της ανέχειας. Μόνο που αυτή η τάση για επιστροφή στο ουσιώδες συνοδεύεται από σύγχυση και έλλειψη κεντρικού σχεδίου.

Ποιο είναι αυτό το ουσιώδες;

Το «σώζων εαυτόν σωθήτω» ή η αειφορία, που στον τελικό λογαριασμό ταυτίζεται με την ευζωία; Για τον Ελληνα, ιθύνοντα και πολίτη, δεν μοιάζει να είναι ακόμη σαφές...