Ο κόσμος όπως τον ξέραμε, τελειώνει

Tου Ηλια Μαγκλινη

Πριν από λίγα χρόνια, σε διάλεξη του κ. Διονύση Σιμόπουλου, στο Πλανητάριο του Ιδρύματος Ευγενίδου, όταν αναφέρθηκε ότι τα αποθέματα ενέργειας του Ηλίου θα σωθούν σε 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια, καταστρέφοντας κάθε ίχνος ζωής πάνω στη Γη, κάποιος απ’ το ακροατήριο σήκωσε το χέρι του. «Κύριε Σιμόπουλε», ρώτησε, «είπατε εκατομμύρια ή δισεκατομμύρια χρόνια;» 

Ο ομιλητής καθησύχασε τον προβληματισμένο ακροατή: «Είπα “δισεκατομμύρια”... Ειλικρινά όμως», πρόσθεσε με χαμόγελο, «έχει σημασία αν θα είναι εκατομμύρια ή δισεκατομμύρια χρόνια»; Το κοινό γέλασε ανακουφισμένο. Ο κόσμος δεν θα καταστραφεί - όχι ακόμα τουλάχιστον.

Ετσι νομίζετε, θα πούνε κάποιοι. 

Σε λίγο έχουμε Πρωτοχρονιά, ξεκινάει μια νέα χρονιά, εν μέσω οξύτατης οικονομικής κρίσης και αβεβαιότητας σε εγχώριο, αλλά και διεθνές πολιτικό επίπεδο. Μπαίνουμε στο πολυσυζητημένο 2012, χρονολογία που έγινε και τίτλος σε χολιγουντιανή ταινία καταστροφής πριν από δύο περίπου χρόνια: σε αυτήν, επαληθεύεται το ημερολόγιο των Μάγιας, σύμφωνα με το οποίο, ο κόσμος θα τελειώσει στις 21 Δεκεμβρίου του 2012.

Είναι προφανές βέβαια αυτό το παιχνίδι με τους αριθμούς: 21/12/12 - αν και για άλλους αριθμολάγνους, πιο ορθό θα ήταν η συντέλεια να έρθει στις 12/12 του 2012. Είναι πολύ αστείο όλο αυτό: μια καθαρά ανθρώπινη σύμβαση, που εξυπηρετεί μια πρακτική της καθημερινής ζωής, να αποκτά ξάφνου συμπαντική διάσταση. Αλλά ας είναι. Οι πιο προσεκτικοί ίσως να έχετε παρατηρήσει, κρεμασμένα σε περίπτερα, περιοδικά και βιβλία σχετικά με το τέλος του κόσμου το 2012 - και όχι μόνο από περιθωριακές εκδόσεις αλλά από το National Geographic. Φυσικά, το Ν.G. απλώς εξετάζει το πώς προέκυψε όλη αυτή η (παρα)φιλολογία. Στο ίδιο πνεύμα, ο δημοσιογράφος και επιστημονικός σύμβουλος Lawrence E. Joseph, αποπειράται μια επιστημονική έρευνα στο βιβλίο «Αποκάλυψη 2012», που μόλις κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κέδρος. (Απ’ τον ίδιο εκδοτικό οίκο κυκλοφορεί και το συλλογικό «Μυστήριο του 2012».)

Η αγωνία του ακροατή του Διονύση Σιμόπουλου, αναδεικνύει νομίζω μια πανανθρώπινη υπαρξιακή αγωνία και εσχατολογικά σύνδρομα που μας ακολουθούν υπογείως, αλλά παγκοσμίως αιώνες τώρα, από τα χρόνια του παγανισμού και με αποκορύφωμα τους χριστιανικούς χρόνους. Λογικό, όταν έχεις σαν βασικό τμήμα των θεμελίων σου, και σαν συλλογική ψυχική εγγραφή, ένα κείμενο όπως την Αποκάλυψη.

Πολλές φορές κατά το παρελθόν, χρονολογίες έχουν στιγματιστεί ως έτη της συντέλειας. Πιο πρόσφατο παράδειγμα, το 2000. Από τα πιο παλαιά, και χαρακτηριστικά, ήταν το έτος 1000. Οπως μας είχε πει παλαιότερα ο ιστορικός Νίκος Καραπιδάκης, «το έτος 1000, όπως και το “δικό μας” 2000, θεωρούνταν ιδανική χρονολογία για το κλείσιμο ενός κύκλου και συνοδεύθηκε όντως από συνταρακτικά γεγονότα. Ο πρώτος φεουδαλισμός, ο παλιός τρόπος οργάνωσης της κοινωνίας και της οικονομίας, άρχισε να αποδιαρθρώνεται. Τότε είχαμε, με τους δικούς μας όρους σήμερα, τα πρώτα φαινόμενα ανεργίας. Η διατάραξη του ιστού σε μια οικονομία ή κοινωνία προκαλεί πάντα τέτοιες εσχατολογικές υστερίες. Προσοχή: η οικονομία δεν κατέρρευσε αλλά άρχισε να μπαίνει σε νέες βάσεις. Υπήρξε λοιπόν κρίση αλλά υπό τη μορφή της αναδόμησης ενός οικονομικού συστήματος. Κάτι που βλέπουμε να συμβαίνει και σήμερα».

Ζούμε όντως ένα τέλος σήμερα - όχι του κόσμου αλλά ενός κόσμου. Ζούμε το τέλος μιας εποχής και την έλευση μιας νέας. Η παγκόσμια οικονομία μπαίνει σε νέα δεδομένα κι οι ζωές μας θα επαναπροσδιοριστούν. Ξανά ο Ν. Καραπιδάκης: «Σε περιόδους μεγάλων αλλαγών, οι κοινωνίες αισθάνονται ότι ο παλιός κόσμος τελειώνει. Ζούμε σε μια τέτοια εποχή αλλά δεν μπορούμε να ερμηνεύσουμε ακόμα τι ακριβώς μας συμβαίνει. Ο απλός άνθρωπος ερμηνεύει τις μεγάλες ιστορικές αλλαγές μέσα από την εσχατολογία. Αν μη τι άλλο, ο φόβος είναι κάτι συναρπαστικό». Συναρπαστικό όμως είναι και το νέο που έρχεται - όσο κι αν μας τρομάζει διότι είναι κάτι άγνωστο. «It’s the end of the world as we know it (and I feel good)», τραγουδούσαν κάποτε οι REM. Προς το παρόν, ας έχουμε ο καθένας από εμάς την καλύτερη δυνατή χρονιά.