(Καθηγητή Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και πρώην οικονομολόγου του ΔΝΤ)
Συχνά με ρωτούν αν η παρούσα οικονομική κρίση σηματοδοτεί την αρχή του τέλους του σύγχρονου καπιταλισμού. Το ερώτημα είναι περίεργο, διότι μοιάζει να παίρνει ως δεδομένο ότι υπάρχει μια βιώσιμη εναλλακτική που περιμένει στα μετόπισθεν.
Η αλήθεια είναι ότι οι μόνες σοβαρές εναλλακτικές προς τον σημερινό κυρίαρχο αγγλο-αμερικανικό καπιταλισμό είναι άλλες μορφές καπιταλισμού.
Ειδικά ο ευρωπαϊκός καπιταλισμός, που συνδυάζει γενναία κοινωνικά επιδόματα με λογικό ωράριο εργασίας, μακροχρόνιες διακοπές, πρόωρη σύνταξη και σχετικά δίκαιη κατανομή εισοδήματος μεταξύ των εργαζομένων μοιάζει να διαθέτει όλα τα θετικά _ εκτός από βιωσιμότητα.
Ο σύγχρονος καπιταλισμός, από την αρχή της Βιομηχανικής Επανάστασης πριν από 200 χρόνια, έχει απαλλάξει δισεκατομμύρια απλό κόσμο από την ένδεια. Αλλά καθώς η βιομηχανοποίηση και η τεχνολογική πρόοδος εξαπλώνονται στην Ασία (και πλέον στην Αφρική), θα έρθει η μέρα που ο αγώνας για επιβίωση δεν θα είναι πια το κυρίαρχο ζητούμενο και θα γίνουν πιο εμφανή τα πολλά σφάλματα του σύγχρονου καπιταλισμού.
Πρώτον, ακόμη και οι κορυφαίες καπιταλιστικές οικονομίες δεν έχουν καταφέρει να βάλουν μια αποτελεσματική τιμή σε δημόσια αγαθά όπως ο καθαρός αέρας και το νερό.
Δεύτερον, εκτός από μεγάλο πλούτο ο καπιταλισμός παράγει τεράστιες ανισότητες. Το χάσμα αυξάνεται. Ο μεγάλος πλούτος δίνει την δυνατότητα σε άτομα και ομάδες να αγοράζουν πολιτική ισχύ και επιρροή το οποίο με την σειρά του τους βοηθά να παράγουν ακόμη μεγαλύτερο πλούτο. Μόνο ελάχιστες χώρες, μεταξύ των οποίων η Σουηδία, έχουν κατορθώσει να σπάσουν αυτό τον φαύλο κύκλο χωρίς να καταρρεύσει η ανάπτυξη.
Ενα τρίτο πρόβλημα είναι η παροχή και η κατανομή της ιατρικής περίθαλψης. Θα οξυνθεί με τον καιρό: το κόστος της περίθαλψης θα αυξηθεί ίσως και παραπάνω από 30% του ΑΕΠ μέσα σε λίγες δεκαετίες καθώς οι κοινωνίες θα γίνονται πλουσιότερες και γηραιότερες. Αποτελεί ειρωνεία το ότι οι σύγχρονες καπιταλιστικές κοινωνίες πραγματοποιούν εκστρατείες προτροπής του κοινού να προσέχει την υγεία του ενώ περιθάλπουν ένα οικονομικό οικοσύστημα που παρασύρει πολλούς καταναλωτές σε μια ιδιαιτέρως ανθυγιεινή διατροφή. Το 34% των Αμερικανών είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι.
Τέταρτον, τα σημερινά καπιταλιστικά συστήματα υποτιμούν σε μεγάλο βαθμό την ευημερία των αγέννητων γενεών. Από τη Βιομηχανική Επανάσταση και μετά, αυτό δεν είχε σημασία καθώς κάθε γενιά βρισκόταν σε σημαντικά καλύτερη θέση από την προηγούμενη. Αλλά με τον παγκόσμιο πληθυσμό να έχει ξεπεράσει τα επτά δισ., γίνεται όλο και πιο εμφανές ότι οι πόροι είναι περιορισμένοι και δεν υπάρχει εγγύηση ότι η πορεία αυτή μπορεί να διατηρηθεί.
Οι οικονομικές κρίσεις αποτελούν βεβαίως ένα πέμπτο πρόβλημα, εκείνο που προκάλεσε τις περισσότερες επικρίσεις για τον καπιταλισμό τελευταίως. Στον τομέα της οικονομίας, οι συνεχόμενες τεχνολογικές καινοτομίες όχι μόνο δεν περιόρισαν το ρίσκο αλλά ενδεχομένως και να το αύξησαν.
Κατ' αρχήν κανένα από τα προβλήματα του καπιταλισμού δεν είναι αξεπέραστο και οι οικονομολόγοι έχουν προσφέρει διάφορες λύσεις βασισμένες στην αγορά. Μια υψηλή παγκόσμια τιμή για τον άνθρακα θα ανάγκαζε τις επιχειρήσεις και τους ιδιώτες να αναλάβουν το κόστος της μόλυνσης του προκαλούν. Τα φορολογικά συστήματα μπορούν να σχεδιαστούν με τρόπο ώστε να εξασφαλίζουν καλύτερη κατανομή του πλούτου. Η αποτελεσματική αποτίμηση της ιατρικής περίθαλψης, περιλαμβανομένης της αποτίμησης του χρόνου αναμονής, θα ενθάρρυνε καλύτερη ισορροπία μεταξύ ισότητας και αποτελεσματικότητας. Τα οικονομικά συστήματα μπορούν να υπόκεινται σε κανονισμούς κατά της υπερβολικής συγκέντρωσης πλούτου.
Θα αποδειχθεί άραγε ο καπιταλισμός θύμα της ίδιας του της επιτυχίας στην παραγωγή τεράστιου πλούτου;
Προς το παρόν, όσο της μόδας και αν είναι το θέμα της πτώσης του καπιταλισμού, η πιθανότητα φαντάζει μικρή. Οσο όμως συνεχίζουν να αυξάνονται η ρύπανση, η οικονομική αστάθεια, τα προβλήματα υγείας και η ανισότητα και όσο τα πολιτικά συστήματα παραμένουν παράλυτα, το μέλλον του καπιταλισμού σε μερικές δεκαετίες δεν θα φαντάζει τόσο ασφαλές όσο φαντάζει σήμερα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου