Tου David Ignatius - Aρθρογράφου της Washington Post
Οι δύο εταίροι δεν είναι φτιαγμένοι για να συμφωνούν. Ενας ήρεμος και φλεγματικός Αμερικανός πρόεδρος και ένας ενίοτε ανυπόμονος Τούρκος πρωθυπουργός. Οι δύο άνδρες ανέπτυξαν, όμως, σχέση συνεργασίας που αποτελεί μία από τις λιγότερο προβεβλημένες, αλλά από τις πιο σημαντικές εξελίξεις σε αυτή τη χρονιά ραγδαίας αλλαγής στον αραβικό κόσμο.
Αν ψάχνετε για παράγοντες, οι οποίοι μπορούν να εμποδίσουν την Αραβική Ανοιξη να μετατραπεί σε εφιάλτη, η αμερικανο-τουρκική συμμαχία αποτελεί έναν από αυτούς. Ο πρόεδρος Ομπάμα και ο πρωθυπουργός Ρετσέπ Ταγίπ Ερντογάν έχουν συνεργασθεί στενά, ώστε να διαχειρισθούν από κοινού τις εξελίξεις σε Αίγυπτο, Λιβύη, Συρία και -ολοένα και περισσότερο- Ιράν.
Σύμφωνα με τον Λευκό Οίκο, μίλησαν φέτος 13 φορές στο τηλέφωνο. Αν και οι δύο πολιτικοί δεν ξεκίνησαν ως φίλοι, οι σχέσεις τους βελτιώθηκαν σημαντικά ύστερα από ειλικρινή συζήτηση που είχαν πέρυσι στο Τορόντο. Η σχέση που αναπτύχθηκε αποτελεί ζωντανό παράδειγμα αυτού που ο Μπαράκ Ομπάμα αρέσκεται να ονομάζει «σχέση αμοιβαίου σεβασμού και κοινών συμφερόντων».
Για μία κυβέρνηση η οποία επιθυμεί να επηρεάσει την αραβική αναταραχή, θέλοντας παράλληλα να παραμείνει στο παρασκήνιο, ο Ερντογάν υπήρξε ιδανικός σύμμαχος. Η αξιοπιστία του στην αραβική κοινή γνώμη παραμένει άθικτη, ιδιαίτερα στη Μουσουλμανική Αδελφότητα και άλλα ισλαμικά κόμματα, που αναδείχθηκαν από τις αραβικές επαναστάσεις. Την ίδια στιγμή, διαθέτει υπουργό Εξωτερικών -τον Αχμέτ Νταβούτογλου- με φιλοδοξίες ανάλογες εκείνων του Κίσινγκερ.
Ο Ερντογάν αποτελεί προσωποποίηση του «τουρκικού μοντέλου», ένα ισχυρό ισλαμικό κυβερνητικό κόμμα, που ακολουθεί τις αρχές της ελεύθερης αγοράς και υποστηρίζεται από έναν κραταιό και επικουρούμενο από τις ΗΠΑ στρατό. Στελέχη της κυβέρνησης των ΗΠΑ εκτιμούν ότι το μοντέλο αυτό είναι το πλέον κατάλληλο για την Αίγυπτο και τους γείτονές της.
Οι επικριτές του επισημαίνουν όμως ότι ο Ερντογάν έχει συρρικνώσει τις δημοκρατικές ελευθερίες στην Τουρκία, περιορίζοντας την ελευθεροτυπία και την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης και του στρατού. Εχω βιώσει εκ του σύνεγγυς τον απότομο χαρακτήρα του Ερντογάν, όταν ο Τούρκος πρωθυπουργός αποχώρησε από συζήτηση την οποία συντόνιζα το 2009 στο Νταβός, θεωρώντας ότι δεν του είχα δώσει την ευκαιρία να εκθέσει τις απόψεις του για τον πόλεμο στη Γάζα. Αυτή η σπίθα λαϊκίστικης οργής είναι ένα από τα στοιχεία που κάνουν τον Ερντογάν τόσο δημοφιλή σε μία περιοχή, όπου το κοινό θέλει οι πολιτικοί του να υψώνουν το ανάστημά τους απέναντι στη Δύση.
Οταν αξιωματούχοι του Λευκού Οίκου θέλουν να χρονολογήσουν τη σύσφιγξη της σχέσης αυτής, ανατρέχουν στην απόφαση του Ομπάμα να πραγματοποιήσει παράκαμψη για να σταματήσει στην Αγκυρα κατά τη διάρκεια του πρώτου του ταξιδιού ως πρόεδρος, τον Απρίλιο του 2009. Αν και η ομιλία στην Αγκυρα έγινε δεκτή με θετικά σχόλια, τριβές εμφανίστηκαν στις σχέσεις των δύο κρατών στις αρχές του 2010, όταν η Τουρκία προσπάθησε να μεσολαβήσει σε συμφωνία με την Τεχεράνη σχετικά με τα καύσιμα του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος. Ο Ομπάμα θεώρησε ότι οι Τούρκοι υπέσκαψαν την αμερικανική πολιτική, ιδιαίτερα όταν ψήφισαν κατά των νέων κυρώσεων εναντίον της Τεχεράνης στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ τον Ιούνιο.
Ομπάμα και Ερντογάν συγκρούστηκαν μάλιστα τον ίδιο μήνα στη σύνοδο του G20 στο Τορόντο. Ο Ομπάμα εξέφρασε το παράπονό του, λέγοντας: «Γνωρίζατε πόσο σημαντικό ήταν αυτό για μένα και δεν με ακολουθήσατε», όπως διηγήθηκε αξιωματούχος της αμερικανικής κυβέρνησης. Ο Ερντογάν απάντησε εξίσου απότομα. Σε διάστημα μερικών ωρών, οι δύο ηγέτες είχαν μακρά συζήτηση για τις διεθνείς εξελίξεις και τη σημασία της συμμαχίας τους.
Οι Τούρκοι συμφωνούν σήμερα ότι η συζήτηση οδήγησε σε σύζευξη απόψεων. Ως παραδείγματα της στενής συνεργασίας, αξιωματούχος στην Ουάσιγκτον αναφέρει τις τουρκικές προσπάθειες σύστασης κυβέρνησης στη Βαγδάτη υπό τον Νουρί αλ Μαλίκι, τις κοινές αντιτρομοκρατικές προσπάθειες, συμπεριλαμβανομένων και αυτών κατά του κουρδικού ΡΚΚ, τη συνεργασία στο Αφγανιστάν και την κοινή στρατηγική απέναντι στην Αραβική Ανοιξη.
Η συμμαχία διατηρήθηκε ακόμη και αφότου οι σχέσεις της Τουρκίας με το Ισραήλ επλήγησαν από το περιστατικό του στολίσκου προς τη Γάζα τον Μάιο του 2010. Η διπλωματική προσπάθεια των ΗΠΑ απέτυχε, όμως, όταν ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Νετανιάχου αρνήθηκε να ζητήσει συγγνώμη από την Τουρκία. Οι καλές σχέσεις του Ομπάμα με τον Ερντογάν ενισχύουν τη δυσαρέσκεια του Ισραήλ απέναντι στον σημερινό ένοικο του Λευκού Οίκου.
Η πιο ευαίσθητη αποστολή της τουρκο-αμερικανικής συμμαχίας αφορά τη διευκόλυνση ειρηνικής μετάβασης εξουσίας στη Συρία. Ο Ερντογάν, που υπήρξε κάποτε ο στενότερος σύμμαχος του Μπασάρ αλ Ασαντ, διάκειται σήμερα εχθρικά απέναντι στο καθεστώς της Δαμασκού. Οπως συνήθως συμβαίνει με τον Ερντογάν, τα αίτια είναι προσωπικά, καθώς θεωρεί ότι ο Ασαντ υπαναχώρησε αιφνιδιαστικά από δέσμευσή του για μεταρρυθμίσεις, που είχε προσφέρει πριν από μερικούς μήνες.
Τι γίνεται, όμως, με τις σχέσεις Τουρκίας - Ιράν; Αμερικανοί αξιωματούχοι επισημαίνουν ότι ο Ερντογάν αποδείχθηκε και εδώ καλός φίλος της Δύσης, συμφωνώντας πρόσφατα στην ανάπτυξη ραντάρ έγκαιρης προειδοποίησης του ΝΑΤΟ, που θα ελέγχει τις κινήσεις του Ιράν.
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου