Η Ελλάδα στο πλέγμα των συγκρούσεων

Tου Νικου Κωνστανταρα

Οταν ξέσπασε η ελληνική κρίση χρέους, ποιος φανταζόταν ότι θα οδηγούσε στο να αποκοπεί το Ηνωμένο Βασίλειο από τις άλλες 26 χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, όπως συνέβη προχθές με τη συμφωνία για τη σύσφιγξη των δημοσιονομικών σχέσεων στην Ε.Ε.;  

Σημειώνοντας, όμως, τις αποφάσεις 16 συνόδων κορυφής των τελευταίων 18 μηνών και τις εσωτερικές ισορροπίες στη Βρετανία, η εξέλιξη φαίνεται ότι ήταν αναπόφευκτη. Αντιμέτωπες με τον φόβο της διάλυσης του ευρώ, οι ηγέτιδες χώρες πίεσαν για μια ισχυρότερη ένωση των οικονομιών τους, ίσως ως προοίμιο για τη μελλοντική παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, η οποία θα θέσει τέρμα στην αβεβαιότητα των ευρωπαϊκών οικονομιών. Επεισαν άλλες εννέα χώρες οι οποίες δεν συμμετέχουν στο κοινό νόμισμα να τους ακολουθήσουν. Μόνο η Βρετανία επέλεξε να μείνει απ’ έξω, για να προστατεύσει τον χρυσοτόκο χρηματοπιστωτικό τομέα της και επειδή φοβόταν ότι η κυβέρνηση συνασπισμού δεν θα άντεχε το δημοψήφισμα που κάποιοι ευρωσκεπτικιστές θα απαιτούσαν.

Επειδή η Ιστορία διαμορφώνεται από τη συγκυρία και τις αποφάσεις ηγετών, είναι χρήσιμο να δούμε ποιες δυναμικές επηρεάζουν τη δική μας χώρα σήμερα και ποιες μπορεί να είναι οι συνέπειες. 

Η πιο άμεση πρόκληση που αντιμετωπίζει η Ελλάδα είναι η οικονομική, πολιτική και κοινωνική κρίση. Η αδυναμία της χώρας μας και η εξάρτηση, η αβεβαιότητα και η απομόνωση που αυτή γεννάει διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην εξωτερική πολιτική της χώρας. Το ευτύχημα είναι πως ό,τι και αν αντιμετωπίζουμε σήμερα, η Ελλάδα είναι μέλος της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ. Είδαμε και τους δύο οργανισμούς να επαναλαμβάνουν ότι η Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας δεν θα μπορεί να γίνει μέλος τους πριν λύσει τη διαφορά της με την Ελλάδα - παρόλο που το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έκρινε ότι η Ελλάδα παραβίασε την Ενδιάμεση Συμφωνία ανάμεσα στις δύο χώρες όταν εμπόδισε την ένταξη της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ.

Η περιοχή και η εποχή μας έχουν επηρεαστεί ριζικά από τις εξεγέρσεις στον αραβικό κόσμο, οι οποίες είναι ακόμη σε εξέλιξη και δεν γνωρίζουμε πού θα καταλήξουν. Αυτό που είναι σίγουρο είναι ότι αυτόν τον καιρό η θέση της Τουρκίας είναι κατά πολύ αναβαθμισμένη. Οι περισσότεροι λαοί των αραβικών και μουσουλμανικών χωρών τη βλέπουν ως υπόδειγμα σύγχρονης μουσουλμανικής κοινωνίας, ενώ ο πρωθυπουργός Ερντογάν είναι μακράν ο δημοφιλέστερος ηγέτης στην περιοχή. Αυτό έχει οδηγήσει σε πρωτοφανή ενίσχυση των δεσμών ΗΠΑ - Τουρκίας, ξεπερνώντας τις εντάσεις μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ, αλλά και τον έντονο αντιαμερικανισμό μεγάλου μέρους του τουρκικού πληθυσμού. Η θέση της Τουρκίας ενισχύεται ακόμη περισσότερο από τον φόβο που προκαλεί το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης. Η Τουρκία έχει πει ότι θα φιλοξενήσει μέρος του αμερικανικού αντιπυραυλικού συστήματος, που είναι στραμμένο εναντίον του Ιράν, την ώρα που η Ελλάδα βασίζεται όλο και περισσότερο στην προμήθεια πετρελαίου από το Ιράν. Γι’ αυτόν τον λόγο την περασμένη εβδομάδα η Ελλάδα εμπόδισε τον αποκλεισμό ιρανικού πετρελαίου από την Ε.Ε. Είναι, όμως, θέμα χρόνου το πότε η Ελλάδα θα αναγκαστεί να συμμορφωθεί με τους εταίρους της.

Η κατάσταση περιπλέκεται από τον ρόλο της Ρωσίας στην περιοχή μας και την αναμενόμενη επιδείνωση των σχέσεων Μόσχας - Ουάσιγκτον λόγω των αμφιβολιών που εξέφρασαν οι ΗΠΑ για την εγκυρότητα των ρωσικών εκλογών της περασμένης Κυριακής. Η Ρωσία αναμένεται να συνεχίσει να εμποδίζει την επιβολή αυστηρότερων κυρώσεων εναντίον του Ιράν, αλλά και να αναζητεί άλλα σημεία τριβής με τις ΗΠΑ. Αυτό θα έχει άμεσο αντίκτυπο στην περιοχή μας επειδή η Ρωσία, η οποία έχει δανείσει 2,5 δισ. ευρώ στην Κύπρο, αναμένεται να συμμετάσχει στην εκμετάλλευση κοιτασμάτων φυσικού αερίου στην περιοχή - την ώρα που η Τουρκία αντιτίθεται σφοδρότατα στις πρωτοβουλίες της κυπριακής κυβέρνησης. Η συμμαχία της Κύπρου με το Ισραήλ και η βελτίωση των σχέσεων Αθήνας - Τελ Αβίβ δημιουργούν μια νέα δυναμική για όλους τους λαούς της περιοχής. Με νέες συμμαχίες και νέες εντάσεις μεταξύ των χωρών, αλλά και μεταξύ των εσωτερικών δυνάμεών τους, είναι αδύνατο να προβλέψει κανείς τις επόμενες εξελίξεις.

Η οικονομική κρίση της Ε.Ε., οι αραβικές εξεγέρσεις, το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και η αναμενόμενη αντίδραση του λαβωμένου από αντικυβερνητικές διαδηλώσεις Βλαντιμίρ Πούτιν θα λειτουργήσουν ως καταλύτες για πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις και για νέους συσχετισμούς δυνάμεων. Η Ελλάδα βρίσκεται στην πρώτη γραμμή σε όλα τα μέτωπα. Με το βλέμμα στραμμένο προς τα μέσα, απλώς παρασύρεται από τα γεγονότα.