ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ - ΒΑΛΚΑΝΙΑ - ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ: (Γκρίζοι) Λύκοι ή (υπερατλαντικές) αλεπούδες;

Tου ΠΑΝΤΕΛΗ ΣΑΒΒΙΔΗ.

Αρμοδίως, γίνεται προσπάθεια να υποβαθμιστεί η παραβίαση του ελληνικού εναέριου χώρου από σκοπιανά ελικόπτερα.

 Η εξήγηση που δόθηκε ήταν πως τα σκοπιανά εναέρια μέσα έριχναν φόλες σε άγρια ζώα αλλά, δεν υπήρχε συμφωνία αν επρόκειτο για λύκους ή αλεπούδες. 

Ειρήσθω εν παρόδω πως και τα δύο αυτά ζώα βρίσκονται, πλέον, εν ανεπαρκεία στις περιοχές των ελληνοσκοπιανών συνόρων και, συνήθως, η κρατική εξόντωσή τους γίνεται όταν είναι πολλά και επικίνδυνα. 

Εν πάση περιπτώσει, έχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον να μάθουμε αν επρόκειτο για λύκους- και, μάλιστα, γκρίζους, ή αλεπούδες, ευρωπαϊκές ή υπερατλαντικές στο είδος. Διότι τα Σκόπια, τουλάχιστον, θα εκτιμούσαν ότι τα δύο, από τα ελικόπτερα που έχουν, τους τα παραχώρησε η ελληνική πλευρά, το 2001, όταν τα είχαν ανάγκη την περίοδο εκείνη που εξεγέρθηκαν οι Αλβανοί και η συνοχή του κράτους τους δοκιμαζόταν. Ήταν, ίσως, η μοναδική φορά που αν δεν συνέβαινε η αλβανική εξέγερση, ίσως, υπήρχε λύση στο πρόβλημα της ονομασίας. Οι άλλες προσπάθειες, και κυρίως επι Γκλιγκόρωφ, παρουσιάζονται, αφελώς ή σκοπίμως, ως ευκαιρίες αλλά ουδέποτε υπήρξαν. Να σημειώσουμε, ακόμη, πως και άλλο στρατιωτικό υλικό δόθηκε εκείνη την εποχή από την Ελλάδα στα Σκόπια, ενέργεια που επικροτήθηκε πολιτικά στο εσωτερικό. Και ως «άνοιγμα» προς τη γειτονική χώρα και ως στήριξη της κρατικής της υπόστασης, κάτι που σημαίνει ότι η Ελλάδα, ορθώς, εκτιμά πως η ύπαρξη της βόρειας αυτής χώρας την εξυπηρετεί γεωπολιτικά. Η ασφάλεια και η ύπαρξη της χώρας υποστηρίζεται από την Αθήνα και το διεθνή παράγοντα αλλά, ένταξη στο ΝΑΤΟ και την Ε.Ε. δεν μπορεί να υπάρξει αν δεν λυθεί το θέμα της ονομασίας. Και σ αυτό ήταν σαφής με δηλώσεις του και ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ.

Ο υπουργός εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς  θέλει να αναβιώσει μια μορφή, έστω, των πάλαι ποτέ Διαβαλκανικών Συνεργασιών αρχής γενομένης από τη διαχείριση του προσφυγικού. Αλλά, οι βαλκανικές εξελίξεις στον μετα- μετανεωτερικό κόσμο θα γίνονται ολοένα και περισσότερο ρευστές και αβέβαιες.

Μια νέα γενιά πολιτικών στα Βαλκάνια αναδύθηκε τα τελευταία χρόνια και ανέλαβε τα ηνία της εξουσίας: 

Διψά για χρήμα, δόξα και εξουσία. Δεν έχει και μεγάλη σχέση με τα διπλωματικά στερεότυπα της προηγούμενης εποχής. Έχει την αίσθηση πως μπορεί να κάνει  οτιδήποτε και αυτό να μην εκληφθεί και ως πολύ σοβαρή παρεκτροπή, όπως, παλαιότερα.  

Οι υπουργοί εξωτερικών των τριών γειτονικών χωρών (αλβανία, Σκόπια, Βουλγαρία) που πήραν μέρος στη συνάντηση της Θεσσαλονίκης το διήμερο 21-22 Απριλίου γεννήθηκαν το 1977. 

Ο κ. Κοτζιάς ένοιωθε υπέργηρος κοντά τους και με παλιές αντιλήψεις για τον τρόπο άσκησης διπλωματίας. Η ελληνική πλευρά, θεωρεί ότι πρέπει να προσαρμοστεί σ αυτά τα νέα δεδομένα για τη διαχείριση των θεμάτων που η κοινή γνώμη εισπράττει ως προκλήσεις από τις γειτονικές χώρες.

Μέσα σ αυτό το διαμορφούμενο κλίμα, τα Σκόπια δεν θεωρούνται- και, μάλλον, δικαίως- ως απειλή για την Ελλάδα. Διατυπώνεται, όμως ανησυχία  για την αίσθηση μεγαλείου που νοιώθει ήδη η Αλβανία, όταν- και αν- γίνει «μεγάλη». Και εννοείται, προσώρας, η ένωση του Αλβανικού κράτους με το Κοσσυφοπέδιο. Με το πνεύμα που υπάρχει στην πολιτική ελίτ της γειτονικής χώρας, πεπειραμένοι διπλωμάτες θεωρούν πως η διαχείριση αυτού του συνδρόμου από τα Τίρανα, μπορεί να είναι ανησυχητική. Και, φυσικά, μια Αλβανία που θα νοιώσει «μεγάλη» θα εγείρει όλα τα ζητήματα που θεωρεί πως την αφορούν στην περιοχή. Και αφορούν και εμάς. 

Ο κ. Κοτζιάς, δέχθηκε πρόσκληση από πλευράς ομολόγου του κατά τη συνάντησή τους στη Θεσσαλονίκη, να επισκεφθεί τα Τίρανα για διμερείς συνομιλίες. Συνομίλησα με τον υπουργό εξωτερικών το πρωί του Σαββάτου 23 Απριλίου και τον ρώτησα για τις δύσκολες σχέσεις με την Αλβανία. Κυρίως, για την άρση του εμπολέμου και την καχυποψία που υπάρχει μεταξύ των δύο χωρών. «Δεν νοιώθουμε ότι είμαστε σε πόλεμο», είπε ο υπουργός. «Προτείνουμε ένα σύμφωνο φιλίας για την άρση όλων των καχυποψιών και θα ήταν ευχής έργον να υπογραφεί μέχρι το τέλος του έτους», είπε.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η ελληνική θέση και στο θέμα του χαρακτηρισμού μειονοτικών ζωνών στην Αλβανία. Η Αθήνα, θεωρεί πως η θεωρία περί μειονοτικών ζωνών ήταν παλιά ιστορία του Εμβέρ Χότζα και πως σήμερα, η ελληνική μειονότητα πρέπει να απολαμβάνει των μειονοτικών δικαιωμάτων της σε ολόκληρη την Αλβανία. Να δούμε αν η ελληνική πολιτεία καταφέρει να προωθήσει το σεβασμό αυτονόητων διεθνών υποχρεώσεων της γειτονικής χώρας.

Οι διαβαλκανικές συναντήσεις υπήρξαν μακρά και επίπονη ιστορία, κυρίως, μεταπολεμικά, όταν οι χώρες της περιοχής εντάχθηκαν σε διαφορετικά στρατόπεδα. Παρόλα αυτά, προχώρησαν και ορισμένες φορές απέδωσαν σημαντικούς καρπούς. Βεβαίως, και τότε, μεγάλο αγκάθι υπήρξε το «μακεδονικό», το οποίο κυριαρχεί και σήμερα, αν και ο κ. Κοτζιάς στη συνομιλία που είχαμε, είπε πως οι συνθήκες στη γειτονική χώρα δεν είναι κατάλληλες για συζήτηση του θέματος αυτού. Πάντως, η Θεσσαλονίκη θα μπορούσε να γίνει ένας τόπος συνάντησης βαλκάνιων ηγετών και άλλων επισήμων καθώς για όλους, ακόμη και τη νέα γενιά των βαλκανικών λαών, είναι τόπος ελκυστικός.

Τέλος, η Τουρκία, διεκδικεί επαξίως τον τίτλο του ταραχοποιού της περιοχής. Στο παρασκήνιο η ανατολική χώρα περνά περίοδο μεγάλης νευρικότητας όχι μόνο λόγω του καθημερινού κουρδικού εφιάλτη της αλλά και λόγω της έντασης με τις δυνάμεις της Συμμαχίας. Η προσφυγική κρίση ανέδειξε τη δυσκολία συνεργασίας μαζί της στο Αιγαίο και τη Μεσόγειο και, όπως είπε και ο κ. Κοτζιάς στη σύντομη συνομιλία που είχαμε, «η Τουρκία δεν επιτρέπει ανάπτυξη στον τρίτο και τέταρτο τομέα της δραστηριότητας του ΝΑΤΟ στην περιοχή διότι φοβάται ότι θα καταρρεύσει το επιχείρημά της περί αποστρατικοποιημένων νήσων». Ενδεχομένως, και να έχει καταρρεύσει. Αλλά, και στους άλλους τομείς εγείρει σωρεία επιφυλάξεων με αποτέλεσμα να προκαλεί μεγάλη δυσαρέσκεια στις ΝΑΤΟϊκές δυνάμεις.

Η ευρύτερη περιοχή από τα Βαλκάνια μέχρι τη Μέση Ανατολή, γενικώς βρίσκεται σε μια ρευστότητα και χρειάζονται πεπειραμένες, ψύχραιμες και στιβαρές ηγεσίες για να αποφευχθούν δυσάρεστες εξελίξεις. Τα χαρακτηριστικά αυτά δεν πρέπει να θεωρούνται δεδομένα. Γι αυτό όσο περισσότερες συναντήσεις θεσμοθετούνται τόσο το καλύτερο. Από τη συνεχή επαφή μπορεί κάτι να προκύψει.