ΚΟΣΜΟΣ - ΧΡΟΝΟΣ: Τα παραλειπόμενα (ευτράπελα και άλλα) της θερινής ώρας

Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΧΟΥΛΙΑΡΑΚΗ

Η αρχική ιδέα ανήκει στον αμερικανό εφευρέτη, συγγραφέα, πολιτικό, διπλωμάτη, φιλόσοφο, μουσικό και κορυφαίο διαφωτιστή, Βενιαμίν Φραγκλίνο, ο οποίος το 1784 έστειλε επιστολή στην «Εφημερίδα του Παρισιού» όπου υπέβαλε ανώνυμα την ιδέα να ξυπνούν όλοι μια ώρα νωρίτερα τους θερινούς μήνες.

Ετσι θα έκαναν σημαντική οικονομία στα κεριά που έκαιγαν τότε τα νοικοκυριά για να φωτίζονται και υπολόγισε μάλιστα καταλεπτώς, σαν βέρος αγγλοσάξονας που ήταν, το οικονομικό όφελος από κάτι τέτοιο.

Ωστόσο, αν και κάποτε η πρωτιά για την εφαρμογή του μέτρου αποδίδεται λανθασμένα στον βρετανό ερευνητή Γουίλιαμ Γουίλετ ο οποίος το 1907 εισηγήθηκε να μετακινούμε τους δείκτες των ρολογιών κατά μιάμιση ώρα, το μέτρο με τη μορφή που εφαρμόζεται σήμερα θα πρέπει να πιστωθεί τελικά στον νεοζηλανδό εντομολόγο και αστρονόμο Τζορτζ Χάντσον ο οποίος μίλησε για αλλαγή της ώρας το 1895.

Σε όποιον όμως και αν οφείλεται το μέτρο, το σίγουρο είναι πως γυρίζοντας τα ρολόγια μια ώρα μπροστά εξοικονομούμε τεράστια ποσά ενέργειας, που για τους επτά μήνες στους οποίους διαρκεί η θερινή ώρα αντιστοιχούν σε 12.600 λεπτά αδιάλειπτης χρήσης ηλεκτρικού ρεύματος.

Βέβαια το μέτρο δεν έχει μεγάλη εφαρμογή γύρω από τους πόλους ή κοντά στον ισημερινό. 

Στην πρώτη περίπτωση λόγω της μεγάλης χρονικής διαφοράς ανατολής-δύσης και στη δεύτερη λόγω της ελάχιστης απόκλισης που εξαιτίας του γεωγραφικού πλάτους εμφανίζει στη διάρκεια του έτους το ηλιακό φως.

Στη χώρα μας το μέτρο εφαρμόστηκε δοκιμαστικά το 1932 αλλά εγκαταλείφθηκε σύντομα για να επανέλθει το 1975, δύο μόλις χρόνια μετά το ξέσπασμα της ενεργειακής κρίσης στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Και ακολουθούμε βέβαια τη διεθνή οδηγία, σύμφωνα με την οποία κάθε χώρα υιοθετεί την ώρα της ατράκτου στην οποία βρίσκεται η πρωτεύουσά της. Για να συλλάβετε το μέγεθος του τραγέλαφου που θα δημιουργείτο, φτάνει να πούμε πως η Κέρκυρα ανήκει στην πρώτη άτρακτο (από τις συνολικά 24 που χωρίζεται η υδρόγειος), η Αθήνα στη δεύτερη και η Ρόδος στην τρίτη. Εάν λοιπόν οι πόλεις αυτές συντόνιζαν τα ρολόγια τους με βάση την τοπική ώρα, όταν στην Αθήνα οι δείκτες θα έδειχnαν μεσημέρι, στην Κέρκυρα η ώρα θα ήταν 12.16 και στη Ρόδο 12.49!

Με την ευκαιρία ο Μπράιαν Χάντγουερκ επισημαίνει στο National Geographic ορισμένα παράδοξα -πλην αληθινά- γεγονότα σχετικά με την αλλαγή της ώρας για λόγους οικονομίας: 

Το πρώτο είναι πως ενώ στις περισσότερες από τις χώρες του κόσμου το μέτρο είναι υποχρεωτικό, στις ΗΠΑ επαφίεται στις τοπικές κυβερνήσεις να το τηρήσουν ή όχι. Ετσι στην Αριζόνα, τη Χαβάη, το Πουέρτο Ρίκο και τις Παρθένες Νήσους η ώρα δεν αλλάζει και παραμένει ως έχει.

Το μπέρδεμα αυτό δημιουργεί κάποτε τραγελαφικές καταστάσεις, όπως για παράδειγμα δύο πόλεις που απέχουν τριάντα χιλιόμετρα η μία από την άλλη να έχουν διαφορετική ώρα, κάτι που παρατηρείται και στους… ορόφους του ίδιου κτiρίου ανάλογα με το σε ποια κομητεία ανήκουν τα γραφεία που στεγάζονται εκεί!

Αυτό παραλίγο να δημιουργήσει στο παρελθόν διπλωματικό επεισόδιο με ανυπολόγιστες προεκτάσεις. Οταν το 1963 ο πρόεδρος της Γιουγκοσλαβίας και ηγετική φυσιογνωμία του Κινήματος των Αδεσμεύτων, Στρατάρχης Τίτο, επισκέφθηκε τις ΗΠΑ και το αεροπλάνο του προσγειώθηκε στην πόλη Βιρτζίνια της πολιτείας της Νεβάδα δεν βρέθηκε κανείς επίσημος να τον προϋπαντήσει. Αιτία ήταν πως οι κάτοικοι της Βιρτζίνια Σίτυ δεν είχαν ρυθμίσει τα ρολόγια τους μια ώρα μπροστά όπως έκαναν παραδοσιακά οι άνθρωποι σε όλη την υπόλοιπη πολιτεία της Νεβάδα.

Την ίδια χρονιά οι αξιωματούχοι του Πενταγώνου αργοπόρησαν δύο ολόκληρες ώρες να φτάσουν σε μια σημαντική σύσκεψη ασφαλείας στην Αλάσκα, επειδή «κανείς δεν είχε την παραμικρή ιδέα τι ώρα ήταν εκεί πέρα, στα σύνορα με την ΕΣΣΔ».

Οταν πέρσι ο κυβερνήτης της Γιούτα έθεσε σε δημόσια διαβούλευση το ενδεχόμενο αλλαγής της ώρας για εξοικονόμηση ενέργειας, το γραφείο του κατακλύστηκε από 14.000 γραπτά σχόλια και μηνύματα που το μέγεθός τους ξεπερνούσε κατά πολύ την έκταση του μεγαλόπνοου μυθιστορήματος του Λέοντος Τολστόι «Πόλεμος και ειρήνη».

Οι περισσότεροι έγραφαν πως δεν θέλουν να βάλουν τους δείκτες των ρολογιών τους ούτε μπροστά, ούτε πίσω, ούτε… στο πλάι. Απλά ήθελαν να κρατήσουν μια συγκεκριμένη ώρα και να μην την αλλάξουν ποτέ πια.

Ομως το μέτρο έχει και σημαντικές οικονομικές παραμέτρους (εκτός από εκείνην της εξοικονόμησης ενέργειας) που αφορούν τα μεγέθη της κατανάλωσης: 

Σύμφωνα με τον συγγραφέα Ντέιβιντ Πρέρο «όταν νυχτώνει νωρίς πολλοί είναι εκείνοι που θα προτιμήσουν να πάνε θέατρο ή σινεμά. Εάν όμως το φως κρατάει μέχρι τις 8 το βράδυ θα σκεφθούν να πάνε μια βόλτα ή να κάνουν κάτι στην ύπαιθρο. Εκείνη η επιπλέον ώρα που θα κερδίσει το βράδυ ωθεί κάποιον να παίξει τένις ή να περιποιηθεί τον κήπο του ή ακόμα και να βγει για ψώνια».

Αλλά και την υγεία επηρεάζει η αλλαγή της ώρας σε θερινή: 

Σε μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στην αμερικανική ιατρική επιθεώρηση Open Heart επισημαίνεται πως ο αριθμός των καρδιακών προσβολών αυξάνεται κατά 25% σε σύγκριση με τις άλλες Δευτέρες του χρόνου. Αντιθέτως, τη Δευτέρα που ακολουθεί το πέρασμα στη χειμερινή ώρα οπότε αντί να χάνουμε κερδίζουμε μία ώρα ύπνου, ο αριθμός των καρδιακών προσβολών πέφτει κατά 21% υπογραμμίζεται στη μελέτη του Αμερικανικού Κολεγίου Καρδιολογίας.

Εκείνοι πάντως που σίγουρα απεχθάνονται τη θερινή ώρα είναι οι κλέφτες. Δημιουργώντας μια έξτρα ώρα φωτός οι άνθρωποι επιστρέφουν σπίτι τους όσο ακόμα φέγγει κάτι που σύμφωνα με τις μελέτες ρίχνει δραματικά (έως και 40%) τους δείκτες κλοπών και ληστειών. Εκτός από τις κλοπές και τις ληστείες όμως, την περίοδο που διαρκεί η θερινή ώρα μειώνονται σημαντικά οι βιασμοί και οι ανθρωποκτονίες. Οι δείκτες αυτοί αυξάνονται και πάλι κατακόρυφα τον Οκτώβριο όταν η θερινή ώρα τελειώνει.

«Τέτοια εγκλήματα είναι πολύ σπάνια το πρωί, οπότε όσο νωρίς κι αν είναι το χάραμα δεν έχει καμία επίδραση στους δείκτες της εγκληματικότητας» καταλήγει ο Πρέρο.