ΚΟΙΝΩΝΙΑ και ΠΟΛΙΤΙΚΗ: Το κακό με τα Δημοψηφίσματα

Του ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ

Ο παραλογισμός του συστήματος:

Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η δημοκρατία είναι το καλύτερο δυνατό πολίτευμα αφού ρωτάς τη γνώμη του λαού.

Ή μήπως υπάρχει?

Φαντάσου να έχει χαλάσει το αυτοκίνητό σου.

Ανοίγεις λοιπόν το καπό, φωνάζεις την ξαδέρφη σου, τη γειτόνισσα, τον παπά της ενορίας και τον ταχυδρόμο της γειτονιάς να πουν τη γνώμη τους.

Υπάρχει καμία περίπτωση να φτιαχτεί το αυτοκίνητο?

Όχι.
Γιατί?
Διότι απλούστατα δεν ξέρουν τίποτα από αυτοκίνητα.

Το ίδιο θα συνέβαινε αν ήθελες να λύσεις μια μαθηματική εξίσωση, να φτιάξεις κατσικάκι στη γάστρα, να πετάξεις ένα αεροπλάνο, να πλέξεις ένα πουλόβερ κλπ.

Στις περισσότερες περιπτώσεις, το να πάρεις δημοκρατικά πολλές γνώμες δεν θα σε οδηγήσει σε σωστό συμπέρασμα και η αιτία είναι πως οι άνθρωποι που ρωτάς δεν γνωρίζουν τι να σου απαντήσουν.

Κι όμως το αποδέχονται:
Το περίεργο είναι πως σε αυτές τις περιπτώσεις, όλοι οι ερωτηθέντες θα σου απαντήσουν:
"Ρε συ Θανάση δεν έχω ιδέα από αυτοκίνητα, μαθηματικές εξισώσεις ή μαγειρική, επομένως θα πρέπει να ρωτήσεις κάποιον που γνωρίζει"

Αν όμως ρωτήσεις τους ίδιους ανθρώπους πχ. αν πρέπει να μείνουμε στο ευρώ ή όχι, θα σπεύσουν να απαντήσουν, να ψηφίσουν και να ρυθμίσουν το αποτέλεσμα.

Δηλαδή σε ένα χίλιες φορές πιο περίπλοκο ερώτημα για το οποίο δεν έχουν την παραμικρή ιδέα και η εξέλιξη του οποίου θα έχει τρομερές συνέπειες για τη ζωή τους, θέλουν οπωσδήποτε να απαντήσουν. Αν όμως πρόκειται απλά για ένα κατσικάκι στη γάστρα, δεν αισθάνονται μειωτικά να πουν "δεν ξέρω".
Αν τους πεις "δεν θα σε ρωτάω για θέματα πολιτικής διότι δεν έχεις ιδέα" θα σε αποκαλέσουν φασίστα.
 

Αν τους πεις "δεν θα σε ρωτάω για θέματα μαγειρικής διότι δεν έχεις ιδέα" θα σου πουν ΟΚ, κανένα πρόβλημα.

Το πρόβλημα:

Το πρόβλημα λοιπόν της σημερινής δημοκρατίας είναι πως θεωρεί ότι όλοι γνωρίζουν, ενώ ξέρει πως αυτό δεν είναι αλήθεια. Κατά συνέπεια ρωτάμε ενσυνείδητα εκατομμύρια ανθρώπους πως να πετάξουμε ένα πύραυλο προς το φεγγάρι κι αυτοί απαντούν!
Αυτό από μόνο του είναι εντελώς τρελό. Αλήθεια θα έμπαινες σε ένα πύραυλο που φτιάχτηκε με δημοκρατικές διαδικασίες και όχι με το μυαλό των ελάχιστων ειδικών επιστημόνων της NASA?

Δεν υπάρχει άλλη λύση?
 

Μα για την ώρα δεν έχουμε βρει κάποιο καλύτερο πολιτικό σύστημα για να αντικαταστήσουμε αυτή τη δημοκρατία .

Ή μήπως έχουμε βρει?

Αλήθεια, τι εφαρμόζει ο καθένας στο σπίτι του? Ή τι εφαρμοζόταν πριν χιλιάδες χρόνια στην Αθηναική δημοκρατία? Ή τι εφαρμόζεται μερικώς ακόμα και σήμερα στις σύγχρονες δημοκρατίες?

Ψηφίζουν όλοι οι πολίτες?
Λάθος.
Δεν υπάρχει οικογένεια στον πλανήτη που να λειτουργεί δημοκρατικά. Και δεν υπάρχει διότι απλούστατα δεν θα λειτουργούσε. Δεν είναι δυνατόν να ρωτήσουμε τη γνώμη των παιδιών για το αν θα βάλουμε φυσικό αέριο στο σπίτι. Και δεν είναι όχι γιατί τα παιδιά δεν έχουν μυαλό να κρίνουν ένα τόσο απλό ζήτημα. Δεν είναι όμως γιατί τα παιδιά δεν έχουν τη γνώση για να το κρίνουν. Με λίγα λόγια δεν γνωρίζουν τίποτα από φυσικό αέριο, οικογενειακό προυπολογισμό, φοροαπαλλαγές, έξοδα σύνδεσης κλπ κλπ.

Ή μήπως πιστεύεις πως στην αρχαία Αθήνα ψήφιζαν όλοι?
Όχι βέβαια.
Ψήφιζαν συγκεκριμένες κατηγορίες πολιτών ενώ αποκλείονταν πολλές άλλες διότι δεν είχαν τα απαραίτητα "προσόντα" για να κρίνουν σωστά.

Αλλά ακόμα και στις σύγχρονες δημοκρατίες, τι συμβαίνει? Δεν αποκλείουμε μια τεράστια ομάδα πολιτών από το να ψηφίζει? Ποιά ομάδα? Μα τους νέους κάτω των 18.  

Και γιατί το κάνουμε αυτό? Μήπως γιατί είμαστε φασίστες? 

 Όχι βέβαια. Το κάνουμε διότι ξέρουμε πως τόσο νέοι δεν μπορούν να έχουν την παραμικρή εμπειρία ή γνώση που απαιτείται για να πάρουν τόσο σημαντικές αποφάσεις σε τόσο κρίσιμα ζητήματα. Και φυσικά κανένας 12χρονος ή 15χρονος δεν μας αποκαλεί φασίστες που τον αποκλείουμε από τις δημοκρατικές διαδικασίες. Ίσως οι πιτσιρικάδες έχουν το μυαλό να αντιληφθούν πως καλά κάνουμε και τους αποκλείουμε σε αντίθεση με πολλούς μεγάλους που επιμένουν να λένε τη γνώμη τους για ζητήματα επί των οποίων έχουν πλήρη μεσάνυχτα.

Υπάρχει λοιπόν τρόπος να αποκλείονται συγκεκριμένες ομάδες από τη δημοκρατία. Τρόπος που δεν είναι ούτε φασιστικός ούτε αντιδημοκρατικός. Είναι απλώς πολύ πολύ λογικός και τον εφαρμόζουμε ήδη προς το καλό όχι μόνο του συνόλου, αλλά και αυτών των ιδίων που αποκλείονται.

Κι αν αποκλείονταν ακόμα περισσότεροι?
Αν λοιπόν αποδεχόμαστε να αποκλείσουμε τους νέους κάτω των 18, τότε γιατί να μην επεκτείνουμε αυτό το σκεπτικό και σε άλλες κοινωνικές ομάδες? Αυτό θα ήταν μια βελτίωση του εκλογικού σώματος άρα και του τελικού αποτελέσματος.

Για παράδειγμα, γιατί να μην το επεκτείνουμε στους άνω των 80?

Μα γιατί αυτοί έχουν και γνώση και πείρα.

Αλήθεια?

Τι ξέρει και ο πιο σοφός 80άρης από smartphones, mobile εφαρμογές, startup, διαδικτυακή οικονομία κλπ κλπ? Ή τι όρεξη για εργασία/δημιουργία έχει ή πως είναι λογικό να κρίνει το μέλλον των υπολοίπων ένας άνθρωπος ηλικιωμένος?
Αντίστοιχα θα μπορούσε να αποκλειστεί κάποιος που είναι αναλφάβητος. Πως ακριβώς μπορεί να κρίνει ένας άνθρωπος που δεν γνωρίζει ανάγνωση και γραφή, αν είναι καλό ή κακό το πρόγραμμα ενός πολιτικού κόμματος για την σύγχρονη οικονομία?
Η συζήτηση είναι μεγάλη, αλλά σίγουρα έχει νόημα κάποτε να γίνει, διότι ως έχει, η δημοκρατία λειτουργεί με πολύ κακό τρόπο.

Κι αν ακόμα δεν θέλουμε να αποκλείσουμε ανθρώπους?

Υπάρχει κι άλλη λύση:

Η περίφημη ενισχυμένη ψήφος.

Όλοι οι άνθρωποι να έχουν μία ψήφο κατ' ελάχιστο.
Αλλά ορισμένοι να λαμβάνουν επιπλέον ψήφους.

Δεν μπορεί ο αναλφάβητος και ο κορυφαίος επιστήμονας να αντιμετωπίζονται ως ίσοι, διότι απλούστατα, δεν είναι.

Αν θέλουμε να φτιάξουμε κατσικάκι, η γνώμη της θείας μου είναι πολύ πιο σημαντική από αυτή του επιστήμονα.
Αν όμως θέλουμε να κυβερνήσουμε ένα κράτος συμβαίνει το αντίθετο.

Και πως θα ορίσουμε πόσες ψήφους παίρνει ο καθένας?

Αυτά τα πράγματα δεν γίνονται από τη μία μέρα στην άλλη. 
Ξεκινάς από ένα γενικό κανόνα και στο πέρασμα των ετών τον εμπλουτίζεις, τον διορθώνεις και οδηγείς το όλο σύστημα προς μια συνεχή βελτίωση.

Το πρώτο βήμα όμως είναι, να βάλουμε τον πρώτο κανόνα, διότι τώρα έχουμε μια δημοκρατία χωρίς κανόνες.

Το όλοι ίσοι είναι ακριβώς αυτό. Η έλλειψη κάθε κανόνα αξιολόγησης.

Κι ενώ ξέρουμε πολύ καλά πως όλοι δεν είναι ίσοι συνεχίζουμε να το αποδεχόμαστε αποκλειστικά και μόνο σε ότι αφορά την ψήφο, δηλαδή την σημαντικότερη ενέργεια ενός πολίτη.

Όταν βάζουμε κριτήρια πρόσληψης σε μια δουλειά, τότε δεν θίγεται κανείς. Δεν λέει κανείς πως είμαστε φασίστες, διότι κατανοούν όλοι πως για να κάνεις μια δουλειά πρέπει να έχεις τις απαραίτητες γνώσεις.

Γιατί να μην κατανοήσουν λοιπόν πως και για να ψηφίζεις πρέπει να έχεις συγκεκριμένες ικανότητες. Κι εφόσον τις έχεις, λογικό είναι η ψήφος σου να έχει μεγαλύτερη βαρύτητα από εκείνου που δεν τις έχει.

Ένα βήμα μπροστά:

Ας βάλουμε τον πιο απλό αρχικό κανόνα. Όποιος έχει πτυχίο πανεπιστημίου παίρνει μία επιπλέον ψήφο.  

Θα μου πεις, δεν έχεις συναντήσει ηλίθιο πτυχιούχο και πανέξυπνο αγράμματο? 

Φυσικά και έχω, αλλά αυτό αποτελεί την εξαίρεση στον κανόνα. Σαν γενικά σύνολα, οι πτυχιούχοι είναι πιο έξυπνοι/ικανοί/μορφωμένοι και σίγουρα πιο ενημερωμένοι από τους απλώς απόφοιτους Λυκείου.

Επομένως ένας τέτοιος πρώτος κανόνας θα οδηγούσε τη δημοκρατία ένα βήμα μπροστά. Οι επιλογές των πολιτών θα ήταν πολύ καλύτερες και η κοινωνία θα βελτιωνόταν.

Έχοντας κάνει αυτό το πρώτο βήμα, θα ήμασταν έτοιμοι μετά από μερικά χρόνια να προχωρήσουμε σε κάποιο επόμενο αξιολογικό κριτήριο που θα βελτίωνε ακόμα περισσότερο τις επιλογές των πολιτών και την κοινωνία σαν σύνολο.

Κι έτσι βήμα βήμα, τα κριτήρια θα γίνονταν ολοένα και πιο σωστά, και η κοινωνία θα οδηγούνταν σε απείρως πιο σωστές αποφάσεις, άρα και εξέλιξη.

Μια δοκιμή θα μας πείσει:
Πειραματικά και μόνο να δοκιμάζαμε ένα τέτοιο μέτρο, σε εκλογές άνευ σημασίας, όπως οι δημαρχιακές, νομίζω πως αξίζει τον κόπο. Θα διαπιστώναμε σίγουρα θεαματικά αποτελέσματα. 

Το μόνο που απαιτείται είναι να αποδεχθεί ο μέσος άνθρωπος πως δεν είμαστε όλοι οι άνθρωποι ίσων ικανοτήτων κι αυτό να μην το εκλάβει ως προσωπική προσβολή.

Να αποδεχθεί σε ότι αφορά την ψήφο, αυτό που αποδέχεται χιλιάδες χρόνια τώρα σε οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα. Ότι δηλαδή: 
"...για να φτιάξεις καλό κατσικάκι πρέπει να ρωτήσεις τη θειά Μαρίκα..."