KOINΩΝΙΑ στην ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΠΑΝΑΝΙΑ: Η ταυτότητα της γυφτιάς

Του Ανδρέα Ζαμπούκα

azampoukas@gmail.com

Όλη αυτή η ιστορία με τους τσιγγάνους στα Φάρσαλα  άνοιξε άλλο ένα ζήτημα παραδοξολογίας, στη χώρα των μεγάλων και τραγελαφικών θαυμάτων. Άλλη μία περίπτωση που φουντώνει μέσα σου, το ερώτημα:  Είμαστε όλοι λαμόγια ή μήπως είμαστε όλοι «Ρομά» και δεν το ξέρουμε;

Όσο περνούν οι μέρες και συνεχίζεται το σήριαλ της μικρής Μαρίας στα κανάλια, ο κοινός νους πολλαπλασιάζει τις απορίες του. Τι γίνεται  με τους τσιγγάνους, τις τοπικές κοινωνίες, τις πολεοδομικές και χωροταξικές υπηρεσίες, την τοπική αυτοδιοίκηση, το διαλυμένο ελληνικό κράτος και το ρόλο της αστυνομίας και των ελεγκτικών αρχών; 

Πως γίνεται και δεν ενοχλείται κανείς με τόσους καταυλισμούς στην επικράτεια, πως η τοπική αυτοδιοίκηση δεν λαμβάνει μέτρα και πως η αστυνομία επιτρέπει την εγκληματικότητα, που φυσιολογικά αναπτύσσεται, μέσα σ΄αυτές τις ανεξέλεγκτες νομαδικές κοινωνίες; 

Ποια κυκλώματα εγγράφουν οποιονδήποτε στα ληξιαρχεία και ποιοι δημόσιοι αξιωματούχοι δεν τιμωρούνται ποτέ για τις πράξεις τους;

Ως τώρα, το μόνο μας πρόβλημα ως κοινωνία ήταν αν θα καταπολεμήσουμε το ρατσισμό εναντίον τους. Στο δημόσιο λόγο, υποκριτικά, μόνο αυτό κυριαρχούσε. Όσο για το κράτος, όποιες υποδομές και όσες προσπάθειες ενσωμάτωσης έκανε, πολύ λίγο αποτέλεσμα είχαν. Οι Ρομά συνεχίζουν να ζουν «ανυπότακτοι» και κάτω από άθλιες συνθήκες διαβίωσης, σε διάφορα μέρη της Ελλάδας.

Όλα όμως τα παραπάνω αναπάντητα ερωτήματα αφορούν μόνο τους Τσιγγάνους; Όλοι εμείς οι υπόλοιποι που αποτελούμε την ελληνική κοινωνία απέχουμε πολύ από την κουλτούρα και τον «πολιτισμό» τους; 

Στα ληξιαρχεία και στις δημόσιες υπηρεσίες πολύ εύκολα, είσαι ό,τι δηλώσεις. Ζεις στην Αθήνα αλλά είσαι «δημότης» στο χωριό σου, αλλού είναι τα συμφέροντα σου κι αλλού ψηφίζεις. Μέχρι πρόσφατα πολλοί δεν είχαν καν φορολογικό μητρώο, δεν υπέβαλαν δήλωση και ακόμα τα ασφαλιστικά ταμεία δεν μπορούν να τους βρουν. Κάποιοι άλλοι συνέχιζαν να παίρνουν παράνομα επιδόματα, να εισπράττουν τη σύνταξη των πεθαμένων και να δηλώνουν τυφλοί, ενώ οδηγούν αυτοκίνητο... Η σχέση μας με το κράτος, είναι πελατειακή και σε πολλές περιπτώσεις έχει τα χαρακτηριστικά της απόλυτης επαιτείας, στην προσπάθεια και των δύο να ξεγελάσουν ο ένας τον άλλον.

Όσον αφορά τώρα την κοινωνική συμπεριφορά και την επικοινωνία, αν αναλύσουμε το λόγο των «αδικημένων» που βγαίνουν στην τηλεόραση και των καλεσμένων σε «ψυχαγωγικές» εκπομπές, παρατηρούμε πως έχει αναπτυχθεί η κουλτούρα του «κουτοπόνηρου» που επικαλείται συνεχώς «λαϊκές» αξίες και είναι βουτηγμένος ως το λαιμό, στο λαϊκισμό και στο ψέμα.

Ποια είναι επίσης η αισθητική μας και η νομιμότητα στο περιβάλλον και στη δημόσια υγιεινή; 

Γιατί οι είσοδοι των ελληνικών πόλεων υποδέχονται τον επισκέπτη με νεκροταφεία αυτοκινήτων, γιατί γεμίσαμε αυθαίρετα πρόχειρα «εξοχικά» σπιτάκια, γιατί καταπατήσαμε εκτάσεις και κανείς δεν τολμάει να μας πει τίποτα; 

Η άναρχη δόμηση της Αθήνας και των αστικών κέντρων είναι φυσιολογική; Οι ταράτσες των πολυκατοικιών δε μοιάζουν με καταυλισμούς στο Λίβανο και στην Παλαιστίνη; 

Οι παρατημένες πινακίδες και η παλιατζούρα στα μπαλκόνια;  

Έχω δει ολόκληρο σάπιο αυτοκίνητο σε ταράτσα σπιτιού επειδή ο ιδιοκτήτης λυπόταν να το πετάξει! Ακόμα δεν έχουμε κτηματολόγιο, δεν έχουμε συγκεντρωτικά στοιχεία για τα περιουσιακά μας στοιχεία και κάθε λίγο η πολιτεία «επιβραβεύει» την παρανομία, νομιμοποιώντας ημιυπαίθριους και αυθαιρεσίες στις οικοδομές.

Αλλά και στην πολιτιστική μας εξέλιξη, τα πράγματα δεν είναι καλύτερα: 

Όχι μόνο δεν ενσωματώσαμε τους τσιγγάνους, αλλά γοητευτήκαμε και από την «τέχνη» τους. Ας προσέξουμε λίγο τα σκυλάδικα που εδώ και τρεις δεκαετίες «κατέκτησαν» τις πίστες, τα ραδιόφωνα και τις τηλεοράσεις. Ολόιδια είναι με τα τραγούδια που έβαζε -ή βάζει ακόμα…- ο γύφτος με τα καρπούζια, όταν περιφερόταν στις γειτονιές. Κάποιοι, ακόμα και στο ντύσιμο προσπαθούν να μοιάσουν, συνδυάζοντας χρώματα και κιτσάτες μόδες. Για να μη θυμίσω πόσο άρεσε ο «Ταμτάκος» και γενικότερα όλες οι βιντεοταινίες της δεκαετίας του ΄80. Από την εποχή του Παλαμά όμως -«Δωδεκάλογος του Γύφτου»-, ως τα σύγχρονα σουξέ, οι τσιγγάνοι εξέπεμπαν μια γοητεία περιθωρίου και παρέκκλισης από την κανονικότητα της αστικής συνείδησης. Αυτή είναι μάλλον και η εξήγηση  που συμπίπτει με τον επαρχιωτισμό του Έλληνα και την αδυναμία του να αστικοποιηθεί φυσιολογικά, όπως συνέβη σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Γιατί λοιπόν τόση έκπληξη για τους τσιγγάνους; 

Όπως κι εμείς, έτσι κι αυτοί ζουν σε μία χώρα «αντιστασιακή», «αναρχική», «κιτσάτη» και «ανυπότακτη»... Όπως κι εμείς, οι «καθαρόαιμοι Έλληνες», έτσι κι αυτοί γουστάρουν την παρανομία και την ανυπακοή, αγνοώντας την αξία της ευνομούμενης κοινωνίας και της πολιτικά οργανωμένης κοινότητας. 

Όπως κι εμείς, έτσι κι αυτοί ρέπουν προς την κουλτούρα του «λούμπεν», αποθεώνουν το λαϊκισμό και την κουτοπονηριά, λένε ψέματα και δεν επιδιώκουν την αξιοπρέπεια αλλά τον οίκτο και τη «συμπόνια» των άλλων. 

Οι διαφορές μας είναι μάλλον «τεχνικές» ή ποσοτικές και όχι βάσιμα ουσιαστικές. Όταν κάποτε αποκτήσουμε πολιτικά οργανωμένες κοινότητες με σεβασμό στον άνθρωπο και στη δημοκρατία, όταν γίνει ένα θαύμα και ξεκινήσουμε να παράγουμε πολιτισμό, είμαι σίγουρος πως πολύ γρήγορα, όπως κι εμείς έτσι και οι τσιγγάνοι θα αποκτήσουν «ταυτότητα» και θα ενταχθούν στην ελληνική κοινωνία. Πριν απ΄αυτό όμως, θα πρέπει εμείς οι υπόλοιποι που δε ζούμε σαν κι αυτούς, να ψαχτούμε λίγο περισσότερο μπας κι η δική μας «νόμιμη» ταυτότητα έχει ψεύτικα στοιχεία και ονόματα... 

Γιατί γύφτος δε γεννιέσαι, γίνεσαι...