«Ο Γκόρμπι είναι δύσκολος να τον καταλάβεις», είπε ο Γκορμπατσόφ στον βιογράφο του Taubman, όταν ο Αμερικανός ιστορικός ξεκινούσε να αποκωδικοποιεί τον μοναδικό παγκόσμιο ηγέτη. Αμφιλεγόμενο από τους Ρώσους, λατρεμένο από τους Γερμανούς και μάλλον απλά συμπαθή από τη Δύση.
Το μεγάλο του επίτευγμα είναι η ειρηνική μετάβαση της ΕΣΣΔ στη νέα τάξη και η αποφυγή ενός ολέθρου, όπως το μακελειό των ναζί που είχε βιώσει ο Γκόρμπι παιδί στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και είχε χαραχθεί στη μνήμη του ανεξίτηλα.
Το Τσερνόμπιλ έδειξε ποσό κοντά ήμασταν το 1986. Το άρρωστο σοβιετικό σύστημα είχε αναπτύξει «τοξικά όπλα» παντού. Να τα ελέγξει κανείς ήταν ένας άθλος. Αν στο τιμόνι της Ρωσίας δεν ήταν ο Γκόρμπι, οι εξελίξεις για τον κόσμο θα ήταν πολύ πιο επώδυνες.
Η πορεία του ως ηγέτη που θα άλλαζε τις τύχες του κόσμου δεν ήταν προδιαγεγραμμένη. Οταν ως χαρισματικός φοιτητής άρχισε να αμφισβητεί τις μεθόδους του Στάλιν, η KGB έδωσε σε αυτόν και τη σύντροφο της ζωής του Ραΐσα ένα ξεκάθαρο μήνυμα: η κριτική τους θα σταματούσε άμεσα οποιαδήποτε περαιτέρω φιλοδοξία. Εμαθε έτσι να ελίσσεται, με τους κανόνες του παιχνιδιού, και συνδέθηκε προσωπικά με τον πανίσχυρο Αντρόποφ.
Τον βοήθησε αναμφισβήτητα η παγκόσμια και εσωτερική συγκυρία:
Τα άστρα στη Δύση, τη δεκαετία του 1980, σχημάτισαν μια ιδανική διάταξη: Ρέιγκαν, Θάτσερ, Κολ, Μιτεράν, Πάπας Ιωάννης Παύλος Β΄.
Στην ΕΣΣΔ, ένα ανεπανάληπτο σεκάνς απώλειας τριών υπέργηρων Σοβιετικών ηγετών μέσα σε τρία χρόνια, τον έφερε το 1985 στην Προεδρία του ΚΚΣΕ και του Ανωτάτου Σοβιέτ.
Αντιμέτωπος με τα αδιέξοδα της ΕΣΣΔ, άρχισε άμεσα ένα μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα. Η οικονομική κατάρτισή του όμως ήταν ελλιπής, όπως άλλωστε και κάθε Σοβιετικού μανδαρίνου, αλλά και κάθε οικονομολόγου που προσπάθησε τότε να αντιμετωπίσει τη λερναία ύδρα που ο κομμουνισμός είχε θρέψει για δεκαετίες.
Το πόσο σάπιο όμως ήταν το σύστημα, και τους κινδύνους που ελλόχευαν για όλη την ανθρωπότητα, το συνειδητοποίησε με τον πιο σκληρό τρόπο στην έκρηξη του Τσερνόμπιλ. Εκ των υστέρων έμαθε ότι είχαν προηγηθεί 90 μικρότερες εκρήξεις. Κανένας όμως δημόσιος υπάλληλος δεν τις είχε αναφέρει, γιατί… απλά, δεν του είχε ζητηθεί!!!
Επειτα από αυτή την τραγωδία ο Γκόρμπι ήταν αμετάπειστος. Η γκλάσνοστ και η περεστρόικα έπρεπε να εφαρμοστούν άμεσα, σαν θεραπεία σοκ σε έναν βαριά ασθενή που έπασχε παράλληλα από μεταστατικό καρκίνο και καρδιακή ανακοπή. Το μέλλον του υπόλοιπου Ανατολικού Μπλοκ τον άφηνε παγερά αδιάφορο. Οι Γιαρουζέλσκι, Χόνεκερ, Τσαουσέσκου, και Ζίβκοφ είχαν εξελιχθεί σε καρικατούρες ενός συστήματος που προσπαθούσε ο ίδιος εναγωνίως να μεταρρυθμίσει στη χώρα του.
Η αρχική αντίδραση της Δύσης ήταν θερμή, ενιαία και (μερικώς) γενναιόδωρη. Η κατάρρευση του Τείχους του Βερολίνου και η μετάβαση της Ανατολικής Ευρώπης στη σφαίρα της δημοκρατίας είναι το σημαντικότερο ορόσημο της γενιάς μας στη Δύση.
Στη μέθη όμως της ατελείωτης επικράτησης, οι νικητές του Ψυχρού Πολέμου ξέχασαν τις δύο βασικές αρχές με τις οποίες μεταμόρφωσαν παλαιότερους αντιπάλους τους, τη Γερμανία και την Ιαπωνία.
Πρώτον, με αμέριστη και συνεχή οικονομική βοήθεια
Δεύτερον, με θεσμική θωράκιση των ηττημένων με τις καλύτερες πρακτικές των δημοκρατιών της Δύσης. Ποτέ ευημερείς και υγιείς δημοκρατίες δεν έρχονταν ξανά σε ρήξη.
Οι Μέιτζορ και Μπους δεν είχαν τη στόφα των προκατόχων τους. Στάθηκαν στη σκιά των καταλυτικών εξελίξεων που άλλαζαν τον κόσμο, αρνούμενοι να συμβάλουν καθοριστικά στην οικονομική και θεσμική βοήθεια που χρειαζόταν η Ρωσία.
Ο Μιτεράν εστίασε την προσοχή του στην ευρωπαϊκή ενοποίηση, ενώ ο Κολ άρχιζε να συνειδητοποιεί ότι για να μετασχηματιστεί η Ανατολική Γερμανία χρειαζόταν να ξαναχτιστεί εκ βάθρων ένα οικονομικό έπος ανόρθωσης τρισεκατομμυρίων. Πολλαπλάσια χρειαζόταν και η Ρωσία.
Ο Γκόρμπι κατέρρευσε, πολιτικά μόνος, εσωτερικά και εξωτερικά.
Η Ιστορία δεν γράφεται με «αν». Η αντιπαραβολή όμως της τωρινής συγκυρίας που όλοι βιώνουμε, με το πώς ο Γκόρμπι διαχειρίστηκε κρίσεις, είναι...
άλλη μια επιβεβαίωση της μοναδικότητάς του ως παγκόσμιου ηγέτη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου