ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ
Δεν τρέφω ψευδαισθήσεις. Ξέρω ότι όταν αναφέρομαι στη σημασία των κλασικών σπουδών, αν και δεν είμαι εκπαιδευτικός, αυτομάτως τοποθετούμαι στην όχθη όπου συνωστίζονται διάφορα απομεινάρια του παλαιού κόσμου.
Εκεί, μαζί με τους νοσταλγούς της υπεροχής του δυτικού πολιτισμού απέναντι στους ανταγωνιστές του, νοσταλγούς της αποικιοκρατίας και ζηλωτές της ανωτερότητας της λευκής φυλής, τους «λευκούς, νεκρούς, Eυρωπαίους άνδρες».
Τις κλασικές σπουδές τις στοιχειώνει ο ρατσισμός, ο σεξισμός, η δουλοκτησία, η πατριαρχία, η φυλετική ανισότητα. Η σοφία τους βρίθει από απολιθώματα που δεν έχουν θέση στον κόσμο μας. Στην ανδροκρατούμενη Ελλάδα η γυναίκα ήταν στο περιθώριο και ο Αριστοτέλης δεν δίστασε να υποστηρίξει ότι υπάρχουν δούλοι εκ φύσεως.
Πώς είναι δυνατόν να γίνει αποδεκτός αυτός ο πολιτισμός στον σημερινό δυτικό κόσμο. Hδη οι ελίτ τους προσπαθούν να τον απωθήσουν στα ενδότερα, να τον τοποθετήσουν εκεί όπου ανήκει. Το κίνημα woke ξεκίνησε από το αμερικανικό πανεπιστήμιο και έχει ήδη διεισδύσει στην ευρωπαϊκή νοοτροπία. Ο κλασικός πολιτισμός, μας λένε, ακόμη κι αν αποδεχθούμε ότι έχει κάποια αξία, αυτήν θα πρέπει να την αντιμετωπίσουμε με τις δέουσες αποστάσεις. Μπορεί να γίνει δεκτός κατά παραχώρηση, ως ένα μέρος της Ιστορίας μας, ένα κομμάτι του παρελθόντος μας. Πάντως όχι ως ένα από τα πολιτισμικά κύτταρα που συνθέτουν τη σκέψη μας. Σ’ αυτήν ο οποιοσδήποτε αντιαποικιοκράτης και η οποιαδήποτε νεοφεμινίστρια βαραίνουν περισσότερο από τον Πλάτωνα.
Επιτέλους δεν βαρεθήκατε τον Πλάτωνα; Δεν συμφωνείτε κι εσείς ότι ήρθε η ώρα να πάμε λίγο παρακάτω; Δεν συμφωνείτε ότι οι ηθικές αρχές που προτάσσει δύσκολα «μιλάνε» στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης;
Δεν έχω αντίρρηση. Απλώς αναρωτιέμαι μήπως θα μας ήταν χρήσιμο να αναρωτηθούμε προς τα πού θα πάμε όλοι εμείς που βαρεθήκαμε τον Πλάτωνα. Και επειδή ο Πλάτων μάς έμαθε να σκεφτόμαστε, μήπως τον χρειαζόμαστε για να μας δείξει τον δρόμο που θα μας επιτρέψει να τον εγκαταλείψουμε χωρίς να χάσουμε τη σκέψη μας;
Ας πούμε ότι απέτυχε σε όλα. Βαρεθήκαμε από γενιά σε γενιά διάφορους να αναζητούν τους όρους της κοινωνίας του δικαίου όπως πρώτος τους έθεσε αυτός, ξέρουμε ότι πρόκειται για φενάκη· όμως μπορούμε να αναλογιστούμε πώς θα ήταν μια κοινωνία η οποία είχε εγκαταλείψει την ακόμη και προσχηματική αναζήτηση των όρων του δικαίου;
Ο εφιάλτης του ολοκληρωτισμού καραδοκεί. Τον ζήσαμε τον 20ό αιώνα. Ο 21ος αι. δεν ξεμπέρδεψε μαζί του.
Αυτό που ενοχλεί με την κλασική σκέψη δεν είναι η ιστορικότητά της. Ως ιστορικό φαινόμενο είναι αποδεκτή. Αυτό που ενοχλεί με την κλασική σκέψη είναι η οικουμενικότητά της – μέσα σ’ αυτήν περιλαμβάνεται και η διαχρονικότητά της. Η «Αντιγόνη» του Σοφοκλή είναι ένα κείμενο που γράφτηκε τον 5ο αιώνα π.Χ. Είναι ιστορικά προσδιορισμένο, όπως και η ναυμαχία του Τραφάλγκαρ ή το Βατερλό. Oμως διαθέτει και μιαν ιδιότητα που το κάνει να ξεπερνάει τους ιστορικούς προσδιορισμούς του. Oταν διαβάζουμε ή βλέπουμε την Αντιγόνη, συνομιλούμε με ένα πρόσωπο που ανήκει στον κόσμο μας. Ο Φρόιντ επεξεργάστηκε τον Οιδίποδα για να τον κάνει δικό μας. Και ο Παρθενών είναι κομμάτι του ορίζοντα της σύγχρονης Αθήνας.
Ο δυτικός κόσμος τις τελευταίες δεκαετίες έχει αρχίσει να ξεβολεύεται από την αυτοπεποίθησή του. Hταν η πανδημία, τώρα είναι το φάντασμα του ολοκληρωτισμού και του πολέμου που ανακατεύουν το μοίρασμα των δυνάμεων στο εσωτερικό των κοινωνιών. Οι ανισότητες απειλούν τις κοινωνίες με ενδόρρηξη. Χωρίς να υποτιμώ τις παραμέτρους της οικονομίας ή της υγείας, δεν μπορώ να αγνοήσω το γεγονός ότι οι δυτικές κοινωνίες κινδυνεύουν να ξεχάσουν, κατά συνέπεια να χάσουν, τους όρους της συνύπαρξής τους. Τα όρια της συνοχής τους, που μετέτρεψαν τόσους αιώνες Ιστορίας σε κοινή εμπειρία. Κι αυτά τα όρια ήταν η παρουσία της κλασικής σκέψης και ο χριστιανισμός.
Βαρεθήκατε λοιπόν τον Πλάτωνα;
Σας καταλαβαίνω. Λέει όλο τα ίδια και τα ίδια αιώνες τώρα.
Θέλετε να τελειώνουμε μαζί του γιατί ήταν σεξιστής, ρατσιστής και αποικιοκράτης;
Μακριά από μας. Απλώς θα σας παρακαλούσα...
να βρείτε τον αντικαταστάτη του, αυτόν που θα διδάσκουμε στα παιδιά μας πριν αρχίσουν να τρώνε το ένα το άλλο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου