ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ: H νέα κρίση στη Μέση Ανατολή και οι τουρκικές βλέψεις στην Κύπρο και στο Αιγαίο

Γράφει ο ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΝΕΑΡΧΟΥ 

Πρέσβυς ε.τ.

Πόλεμος μεταξύ παλιών συνεταίρων μπορεί να χαρακτηρισθεί η πρόσφατη κρίση μεταξύ κυρίως του Κατάρ και της Σαουδικής Αραβίας. Με την τελευταία συμπαρατάχθηκαν τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Κουβέιτ, το Μπαχρέιν αλλά και η πιο πολυάνθρωπη χώρα του Αραβικού κόσμου, η Αίγυπτος του Προέδρου Αλ Σίσι.

 Η Αίγυπτος έχει παλαιούς αλλά και πρόσφατους λογαριασμούς με το Κατάρ. Το τελευταίο υποστηρίζει αναφανδόν τους «Αδελφούς Μουσουλμάνους» και είχε αναμιχθεί ενεργά στην «Αραβική Άνοιξη» που είχε ανατρέψει τον Πρόεδρο Μουμπάρακ και είχε βοηθήσει στην άνοδο στην εξουσία του πρώην Προέδρου Μόρσι.

Το Κατάρ είχε, βεβαίως, τότε την αμέριστη Αμερικανική υποστήριξη. Η Ουάσινγκτον επένδυε στην «Αραβική Άνοιξη» και στη συνέχεια στους ακραίους Ισλαμιστές, στο πλαίσιο ενός υβριδικού πολέμου για την προαγωγή μιας νέας τάξεως στη Μέση Ανατολή και σ’ ολόκληρο τον Αραβικό κόσμο. Στο πλαίσιο της ίδιας πολιτικής, το Κατάρ διαδραμάτισε επίσης πολύ σημαντικό ρόλο στην ανατροπή του καθεστώτος Καντάφι στη Λιβύη. Διατηρεί δε από τότε δεσμούς με διάφορες Ισλαμιστικές ομάδες και πολέμαρχους που αλληλομάχονται για την εξουσία αλλά και υποστηρίζουν μεταξύ άλλων τους Ισλαμιστές στην Αίγυπτο και τρομοκρατικές επιθέσεις εναντίον των Κοπτών Χριστιανών.

Η Αίγυπτος κατηγορεί ειδικότερα το Κατάρ όχι μόνο για την υποστήριξη που παρέχει στους Αδελφούς Μουσουλμάνους στην Αίγυπτο και στο Ισλαμικό κράτος στη Συρία, αλλά επίσης για τις τρομοκρατικές επιθέσεις που έγιναν προσφάτως στο έδαφός της. Ως αντίποινα, η Πολεμική Αεροπορία της Αιγύπτου ανέλαβε επιδρομές κατά Ισλαμιστικών ομάδων στη Λιβύη, που υποστηρίζονται από το Κατάρ.

Αίγυπτος και Σαουδική Αραβία, παρά τα πολλά που τις χωρίζουν, συμπίπτουν στην εχθρότητα κατά του Κατάρ. Αυτό φαίνεται παράξενο, με δεδομένο το γεγονός ότι η Σαουδική Αραβία είναι και η ίδια ένα πολύ σκληρό Ισλαμιστικό καθεστώς. Η εξήγηση βρίσκεται στο γεγονός ότι η Ισλαμιστική εκδοχή που υποστηρίζει η Σαουδική Αραβία, ο λεγόμενος Ουαχαμπιτισμός, ανταγωνίζεται τους Αδελφούς Μουσουλμάνους που υποστηρίζει το Κατάρ. Αυτό εξηγεί και τη σιωπή με την οποία αντιμετώπισε η Σαουδική Αραβία την ανατροπή του πρώην Προέδρου Μόρσι στην Αίγυπτο.

Τι ήταν όμως αυτό που προκάλεσε τη σημερινή ανάφλεξη και το μέτωπο κατά του Κατάρ; 

Η εξήγηση βρίσκεται σε τρεις παράλληλους λόγους

Ο πρώτος είναι η αλλαγή της Αμερικανικής πολιτικής έναντι των Ισλαμιστών. «Ερώτησα ποιος χρηματοδοτεί τους Ισλαμιστές στη Συρία και μου είπαν ότι είναι το Κατάρ», έγραψε στο Twitter ο Πρόεδρος Τραμπ, αναφερόμενος στο πρόσφατο πέρασμά του από τη Σαουδική Αραβία.

Η τελευταία δεν είναι, προφανώς, λιγότερο ένοχη. Η Ουάσινγκτον διεξήγαγε έρευνα και για ενδεχόμενη ανάμειξή της στην τρομοκρατική επίθεση κατά των δίδυμων πύργων της Νέας Υόρκης. Τα αποτελέσματα της έρευνας κρατήθηκαν μυστικά για να μη διαταραχθούν οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών. Η Σαουδική Αραβία προσπάθησε να εξιλεωθεί και να εξαγοράσει την Αμερικανική εύνοια με κολοσσιαία συμβόλαια αγοράς όπλων και υποσχέσεις για πολύ μεγάλες επενδύσεις στις ΗΠΑ. Έδωσε όμως ταυτόχρονα το ενοχλητικό Κατάρ ως κύριο πρωταίτιο της υποστηρίξεως της τρομοκρατίας.

Η οργή της Σαουδικής Αραβίας κατά του Κατάρ έχει παρελθόν. Η οικονομική ισχύς του Κατάρ και η ανεξάρτητη πολιτική του, περιλαμβανομένης της επιρροής που ασκεί ο Καταριανός τηλεοπτικός σταθμός Αλ Τζαζίρα, την ενοχλούσαν ολοένα και περισσότερο. Η σταγόνα όμως που έκανε να ξεχειλίσει το ποτήρι της Σαουδικής οργής είναι η προσέγγιση που άρχισε να κάνει προσφάτως το Κατάρ με τον μεγάλο γεωπολιτικό αλλά και θρησκευτικό ανταγωνιστή της Σαουδικής Αραβίας, το Ιράν. Στην προσέγγιση αυτή δεν αντιτίθεται, άλλωστε, μόνο η Σαουδική Αραβία. Αντιτίθενται και οι ΗΠΑ και το Ισραήλ.

Η αλλαγή πολιτικής του Κατάρ οφείλεται στο γεγονός ότι υπάρχει σ’ εκκρεμότητα η εκμετάλλευση ενός τεράστιου κοιτάσματος φυσικού αερίου που βρίσκεται μεταξύ των δύο χωρών. Η εκμετάλλευσή του δεν μπορεί να προχωρήσει χωρίς κάποια συμφωνία και συνεργασία μεταξύ τους. Το ίδιο ισχύει και για ανάλογο κοινό κοίτασμα πετρελαίου. Η συνεκμετάλλευση των κοινών κοιτασμάτων θέτει επίσης επί τάπητος το θέμα του τρόπου εξαγωγής του φυσικού αερίου.

Υπενθυμίζεται στους αναγνώστες ότι για το θέμα αυτό υπήρχαν ανταγωνιστικές ιδέες. Μία του Κατάρ, που ήθελε αγωγό μέσω της Συρίας και της Τουρκίας προς την Ευρώπη. Η άρνηση του Προέδρου Άσαντ να δώσει τη συγκατάθεσή του έγινε βασική αιτία για την έφοδο των Ισλαμιστών κατά του καθεστώτος του, υποστηριζομένων από το Κατάρ, τη Σαουδική Αραβία και την Τουρκία. Η άλλη ιδέα, του Ιράν, ήταν ο αγωγός μέσω Ιράκ και Συρίας προς τη Μεσόγειο.

Υπήρξε στο θέμα αυτό κάποια προσέγγιση μεταξύ Κατάρ και Ιράν για την κατασκευή του Ιρανικού αγωγού;  

Δεν υπάρχουν ακόμη για το θέμα αυτό σαφείς πληροφορίες. Είναι γνωστό όμως ότι μια από τις επιδιώξεις υψηλής στρατηγικής της Σαουδικής Αραβίας των ΗΠΑ και του Ισραήλ είναι η αποτροπή του λεγομένου στρατηγικού διαδρόμου Σιιτικής επιρροής από το Ιράν προς τη Μεσόγειο, μέσω Ιράκ, Συρίας και Λιβάνου.

Ο τρίτος από τους αρχικούς συνεταίρους στο πλευρό των Ισλαμιστών της Συρίας, η Τουρκία, βρίσκεται και στο θέμα του Κατάρ σε δύσκολη θέση:

 Έχει να αντιμετωπίσει ως κύρια γεωπολιτική απειλή την Αμερικανική πολιτική υπέρ των Κούρδων της Συρίας, η οποία επιβεβαιώθηκε πανηγυρικά από τον Αμερικανό Πρόεδρο Τραμπ, παρά τις σφοδρές διαμαρτυρίες και άλλες αντιδράσεις της. Οι Κούρδοι του Ιράκ εξήγγειλαν δημοψήφισμα τον Σεπτέμβριο για την ανακήρυξη της Αυτόνομης Κουρδικής Περιοχής του Ιράκ σε ανεξάρτητο κράτος. Διαγράφεται, με άλλα λόγια, στον ορίζοντα η προοπτική δημιουργίας ανεξάρτητου Κουρδικού κράτους, με πρώτο συστατικό μέρος την Αυτόνομη Κουρδική Περιοχή του Ιράκ. Είναι προφανές ότι αναπτύσσεται μια δυναμική εθνικής αποκαταστάσεως των Κούρδων, που δεν αφορά μόνο το Ιράκ αλλά, στο άμεσο τουλάχιστον μέλλον, τη Συρία και την Τουρκία και ενδεχομένως αργότερα το Ιράν.

Η νέα κρίση στο Κατάρ φέρνει την Άγκυρα σε αντιπαράθεση και με τη Σαουδική Αραβία, προνομιακό σύμμαχό της προηγουμένως. Η Άγκυρα υποστηρίχθηκε ποικιλοτρόπως από το Κατάρ στο παρελθόν και ανέπτυξε μαζί του στρατηγικές σχέσεις. Στο πλαίσιο αυτό, συμφωνήθηκε η εγκατάσταση Τουρκικής στρατιωτικής βάσεως, ως μέσο και σύμβολο παροχής προστασίας στο Κατάρ από την Άγκυρα έναντι τρίτων χωρών. Η απειλή Σαουδαραβικής εισβολής στο Κατάρ θέτει την Άγκυρα προ των ευθυνών που ανέλαβε, έναντι πολύ αδρών χρηματοδοτικών ανταλλαγμάτων. Το πιθανότερο είναι να αναδιπλωθεί το Κατάρ από τις προθέσεις προσεγγίσεως και συνεργασίας με το Ιράν για να αποφευχθεί η σύγκρουση με τη Σαουδική Αραβία.

Οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή δεν είναι άσχετες με την Ελλάδα και την Κύπρο, εναντίον των οποίων υπάρχουν οι γνωστές Τουρκικές βλέψεις και διεκδικήσεις. Μέσα στην ευρύτερη αναταραχή, η Άγκυρα, που αναζητεί «νίκες» για να στηρίξει και εσωτερικά το καθεστώς, μπορεί να θεωρήσει ως «εύκολους» στόχους την Κύπρο και την Ελλάδα και να αναλάβει τυχοδιωκτικές ενέργειες. Το θλιβερό στην περίπτωση αυτή είναι η αυτοκαταστροφική πολιτική Αναστασιάδη, ΔΗΣΥ και ΑΚΕΛ, που συνεχίζεται στην Κύπρο και επιβεβαιώθηκε από μια νέα ανατροπή θέσεων, με την αποδοχή νέας Πενταμερούς Διασκέψεως, χωρίς προϋποθέσεις.