Η επισφαλής εργασία είναι χαρακτηριστικό ανοργάνωτων και ανώριμων
κοινωνιών όπως η δική μας. Ας οργανωθούμε λοιπόν κι ας ωριμάσουμε.
Παρότι αδήλωτη εργασία υπάρχει σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, στην Ελλάδα
οι διαστάσεις της είναι τερατώδεις, εφόσον είμαστε, έτσι κι αλλιώς, μια
κοινωνία-τέρας, για τα ευρωπαϊκά δεδομένα τουλάχιστον. (Προσθέτω εδώ
ότι, πράγματι, υπάρχουν χειρότερες κοινωνίες από τη δική μας.) Οι
περισσότεροι αν όχι όλοι οι Ελληνες έχουν εμπειρία αδήλωτης εργασίας,
δηλαδή παράνομης συμπεριφοράς.
Αλλά για μια ακόμα φορά το
πρόβλημα δεν περιορίζεται στην παραβίαση του νόμου: επεκτείνεται στη
νοοτροπία, σε μια συλλογική στάση βαθιά ριζωμένη, παραδοσιακή και
πεισματική.
Εχω πολλά να αφηγηθώ από τη δεκαετία του 1980, όταν
άρχισα να εργάζομαι στον εκδοτικό χώρο: η εκμετάλλευση ήταν ανεξέλεγκτη
και νιώθαμε υπερβολική ανασφάλεια για να προβάλουμε διεκδικήσεις. Ειδικά
στις λεγόμενες μικρομεσαίες επιχειρήσεις του βιβλίου επικρατούσε πλήρης
αυθαιρεσία με τη δικαιολογία ότι ούτε οι εργοδότες είχαν χρήματα.
Εξάλλου, κανείς δεν ενημέρωνε τους νέους εργαζομένους για το φορολογικό
σύστημα, για το πώς πρέπει να διατηρούν βιβλία, πώς να πληρώνουν φόρους,
πώς να συνεισφέρουν στα ασφαλιστικά ταμεία. Η νοοτροπία που
καλλιεργούνταν συνοψιζόταν στο «πάρε τα λεφτά και τρέχα».
Το
ζήτημα όμως δεν είναι οικονομικό - είναι θεσμικό, νομικό και
πολιτισμικό. Και δεν πρόκειται να εκλείψει μέσω των ενισχυμένων ελέγχων.
Αν δεν κατανοήσουμε ότι ενεργούμε με γνώμονα το βραχυπρόθεσμο κέρδος,
ενώ, στην ουσία, αυτοκαταστρεφόμαστε, κανείς έλεγχος δεν θα μας
συνετίσει. Θα βρούμε τρόπο να παρακάμψουμε τους ελέγχους.
Επιπλέον, παρατηρείται συνωμοσία σιωπής:
Oλοι «ξέρουν», κανείς δεν μιλάει.
Σ' αυτή την κομφορμιστική απόκρυψη της αλήθειας βασίστηκαν όλα τα
ολοκληρωτικά καθεστώτα: ο φασισμός και ιδιαίτερα ο σοσιαλφασισμός -που
διήρκεσε πολύ περισσότερο- δημιούργησαν υπηκόους που συνεργάζονταν στα
εγκλήματα της εξουσίας και ανέχονταν τις παρανομίες των συμπολιτών τους.
Ωσπου, για να συγκαλύψουν τις δικές τους παρανομίες, κατήγγελλαν τον
διπλανό τους.
Θέλω να πω: μια κοινωνία αδιαφορίας προς τον νόμο
έχει την τάση, μπαίνει στον πειρασμό, να μεταμορφωθεί σε κοινωνία
καταδοτών και εισαγγελέων. Χρειάζονται λοιπόν θεσμοί και παιδεία γύρω
από τους θεσμούς· χρειάζεται ενημέρωση για το πώς γίνεται κανείς σωστός
πολίτης, σωστός εργαζόμενος, σωστός εργοδότης. Υπάρχουν σωστοί πολίτες,
υπάρχουν σωστοί εργαζόμενοι και σωστοί εργοδότες: το «σωστό» κοινωνικό
συμβόλαιο είναι πραγματοποιήσιμο· δεν είναι μια ουτοπία που αναβάλλεται
ξανά και ξανά για το Επέκεινα.
Και παρ' όλ' αυτά, μετά από τόσους εργατικούς αγώνες, βρισκόμαστε στο ίδιο σημείο, ακινητοποιημένοι στην αρχή του 20ού αιώνα.
Τα ρολόγια στην Ελλάδα έχουν σταματήσει, ο χρόνος έχει παγώσει.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου