"Κόμμα = Ομάς ανθρώπων, ειδότων ν' αναγιγνώσκωσι και ν' αρθογραφώσιν εχόντων χείρας και πόδας υγιείς, αλλά μισούντων πάσαν εργασίαν, οίτινες ενούμενοι υπο ένα οιονδήποτε αρχηγόν, ζητούσι ν' αναβιβάσωσιν αυτόν δια παντός μέσου εις την έδραν πρωθυπουργού, ίνα παρέχη αυτοίς τα μέσα να ζώσι χωρίς να σκάπτωσι"
Εμμανουήλ Ροΐδης , Έλληνας πεζογράφος και κριτικός (1836-1904)


Το τελευταίο Σαββατοκύριακο της ειρήνης

Του ΓΙΑΝΝΗ ΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΥ

Ενα ειδύλλιο μεταξύ ηλικιωμένων που αντιμετωπίζεται σκωπτικά· ένας «Αγιος» που «παραμονεύει», αθέατος, στα μισοσκότεινα σοκάκια της μεγάλης οθόνης· ένας πολιούχος Αγιος και μια πόλη που πανηγυρίζει την απελευθέρωσή της, με τα αποκαλυπτήρια ενός βασιλικού ανδριάντα· τα θυρανοίξια μιας, γεμάτης συμβολισμούς, εκκλησίας σε προσφυγική συνοικία· το νέο βιβλίο ενός καταξιωμένου λογοτέχνη· μια κορυφαία ηθοποιός σε ρόλο μοιραίας γυναίκας· τα ανεκμετάλλευτα οικόπεδα της Αθήνας και η απειλή φυλάκισης των ιδιοκτητών τους· μπόλικες πλάκες σαπουνιού· οι βομβαρδισμοί του Αμβούργου και του Μπέρμιγχαμ· η κυβέρνηση Κουίσλινγκ στη Γαλλία και ένας... τούρκος προφήτης.

Το Σαββατοκύριακο της 26ης και της 27ης Οκτωβρίου 1940, όπως ξαναζωντανεύει μέσα από τις συλλεκτικές σήμερα σελίδες του Τύπου εκείνης της εποχής, έβριθε γεγονότων και αναλύσεων δίπλα στις εντός πλαισίου αναγγελίες για πρεμιέρες στο σινεμά και στο θέατρο, ελλείψει των ειδικών πολιτιστικών σελίδων που απέκτησαν πολλές δεκαετίες αργότερα οι ελληνικές εφημερίδες. 

Τα σύννεφα του πολέμου συγκεντρώνονταν πάνω από τα ελληνοαλβανικά σύνορα και μόνο το δελτίο καιρού και οι διφορούμενες δημοσιογραφικές ανταποκρίσεις από την Ιταλία προμήνυαν ίσως τα μελλούμενα. «Καιρός άστατος νεφελώδης,μετά τινών ασθενών βροχών και καταιγίδων με μεγίστη θερμοκρασία τους 24 βαθμούς και ελαχίστη τους 17» κατέγραφε το καιρικό δελτίο, παραμονές της 28ης Οκτωβρίου. Την ίδια στιγμή, οι ιταλικές εφημερίδες «Τριμπούνα» και «Εσπερινός Ταχυδρόμος» του Μιλάνου έγραφαν ότι «στρατιωτικές εξελίξεις δεν θα αργήσουν να εκδηλωθούν» και «στρατιωτικά γεγονότα, αποφασιστικής σημασίας, προετοιμάζονται».

Στις πρώτες σελίδες του «Ελευθέρου Βήματος» καταχωρίστηκαν, τις δύο αυτές ημέρες, οι σφοδροί βομβαρδισμοί στο Αμβούργο και στο Μπέρμιγχαμ, από τη Βρετανική Βασιλική Αεροπορία και τη Λουφτβάφε, αντιστοίχως, και η συνάντηση του Αδόλφου Χίτλερ και του γηραιού γάλλου στρατάρχη Φιλίπ Πεταίν που, σύμφωνα με τον τίτλο, αφορά «καταρχήν συνεργασία για την ειρηνικήν οικοδόμησιν της Ευρώπης». Είναι η ληξιαρχική πράξη γέννησης της προδοτικής κυβέρνησης του Βισύ, που συμπληρώνεται από τον διορισμό «του κ.Λαβάλ εις την θέσιν του υπουργού Εξωτερικών».

Στην εσωτερική επικαιρότητα κυριαρχούσε η έκκληση του «Εθνικού Κυβερνήτη Ιωάννου Μεταξά προς άπαντες» να συνδράμουν τους εράνους για τα συσσίτια των άπορων μαθητών και μαθητριών. Ταυτόχρονα η «Εθνική Κυβέρνησις» και ο δήμαρχος Αθηναίων Αμβρόσιος Πλυτάς καλούσαν όλους τους ιδιοκτήτες ανεκμετάλλευτων, καλλιεργήσιμων οικοπέδων να προσέλθουν για να τα δηλώσουν «έως το πρωί της Δευτέρας 28ης Οκτωβρίου», προκειμένου να αποδοθούν προς εκμετάλλευση και παραγωγή οπωροκηπευτικών. Οσοι δεν το έπρατταν απειλούνταν «με ποινή φυλάκισης και πρόστιμο έως 250.000 δραχμών». Για τον ίδιο σκοπό, ο Πλυτάς ζητούσε από «τους κατόχους τρακτέρ και αρότρων περιοχής πρωτευούσης» να διαθέσουν τα μηχανήματά τους ούτως ώστε να αξιοποιηθούν για την καλλιέργεια αυτών των οικοπέδων.

Στον Βόλο, η τοπική κοινωνία συγκλονιζόταν από ένα απροσδόκητο φονικό, καθώς ο Ιωάννης Τσούπρος από το χωριό Καλά Νερά τραυματιζόταν θανάσιμα και κατά λάθος από τον φίλο του Ευάγγελο Χριστογιάννη , ενώ είχαν βγει για καρτέρι, κυνηγώντας λαγούς. 

Ολόκληρη πάντως η χώρα συζητούσε, με σκωπτική διάθεση, το αναπάντεχο και ανοίκειο για τα ήθη της εποχής ειδύλλιο ανάμεσα σε δύο ηλικιωμένους, στη Δράμα, τον 80χρονο Γεώργιο Δαυλιάκο και την 75χρονη Παναγιώτα Σαββοπούλου, που θα ανέβαιναν τα σκαλιά της εκκλησίας. Ο χρονογράφος του «Ελευθέρου Βήματος» Παύλος Παλαιολόγος στο φύλλο της 26ης Οκτωβρίου κατακεραύνωνε τους «Φαρισαίους» και έγραφε χαρακτηριστικά: «Δύο συνοδοιπόροι που συναντώνται στην προτελευταία στάσι μιας μακρυνής διαδρομής. Ο τρόμος της μονώσεως φέρνει κοντά τον έναν στον άλλον. Γιατί να γελάσωμε εις βάρος τους;». 

Ο ίδιος πάλι, στο φύλλο της επομένης, σε χρονογράφημα με τίτλο «Νερό και Σαπούνι», και με αφορμή μια δωρεά για την ανέγερση και τη συντήρηση δημόσιων λουτρών στην Αθήνα, καθώς και την προμήθεια ικανών ποσοτήτων σαπουνιού, στηλίτευε τους «εθνικούς ευεργέτας που δεν υπήρξαν προσαρμοσμένοι στην ελληνική πραγματικότητα.Εκτισαν ακαδημίες για τους ακαδημαϊκούς του μέλλοντος, και όχι λουτρά για τους άπλυτους του παρόντος. Στα χωριά η κολυμβήθρα είνε το πρώτο και το τελευταίο μπάνιο.Ακόμη και στον προοδευτικό Βόλο, στα 12.000 σπίτια, τα 300 έχουν λουτρό».

Στις προθήκες των βιβλιοπωλείων είχε τοποθετηθεί ο Λεωνής, του Γιώργου Θεοτοκά, «ένα βιβλίο της εφηβικής ηλικίας», ανήμερα τη γιορτή του Αγίου Δημητρίου έκανε πρεμιέρα «Η κυρία Μποβαρύ, του Γκυστάβου Φλωμπέρ», με Εμμα Μποβαρύ τη Μαρίκα Κοτοπούλη, στα σινεμά παιζόταν η «Ρόδινη ζωή» με τη «γεμάτη χάρι,δροσιά, τσαχπινιά» Σίρλεϋ Τεμπλ και το «Αιώνια δική σου», με τον Ντέιβιντ Νίβεν και τη Λωρέττα Γιουγκ, «με τις ωραιότατες τουαλέτες της αμερικανικής μόδας», ενώ στο ραδιόφωνο ακουγόταν σε συνέχειες η οπερέτα «Τσιγγάνικο αίμα».

Η... προφητεία πάντως του διημέρου ερχόταν από την άλλη πλευρά του Αιγαίου. Ο τούρκος δημοσιογράφος και αναλυτής Ιτέμ Ιζέτ έγραφε στη «Σον Πόστα» ότι «ουδεμία αμφιβολία υπάρχει ότι η Ελλάς θα υπερασπίση εις περίπτωσιν ανάγκηςτην ακεραιότηταν και την ανεξαρτησίαν της και παρουσιάζεται “ασπροπρόσωπος” έναντι του ευρωπαϊκού πολέμου. Φρονούμεν ότι η Ελλάς θα υπερνικήση τας δυσχέρειας και θα διαφυλάξη την τιμήν,την ακεραιότηταν και την ανεξαρτησίαν της».

Γιορτές, παρελάσεις και κινηματογραφικές πρεμιέρες
Το Σαββατοκύριακο της 26ης και 27ης Οκτωβρίου 1940 είχε ως επίκεντρο του ενδιαφέροντος τη Θεσσαλονίκη που γιόρταζε τον πολιούχο της και τη συμπλήρωση 28 ετών από την απελευθέρωσή της. Η κεντρική εκδήλωση περιελάμβανε τα αποκαλυπτήρια του ανδριάντα του βασιλιά Κωνσταντίνου Α΄,στην πλατεία Βαρδαρίου,από τον γενικό διοικητή Μακεδονίας- Θράκης Γεώργιο Κυρίμη και τον διοικητή του Γ΄ Σώματος Στρατού Γεώργιο Τσολάκογλου,κατοπινό πρώτο κατοχικό πρωθυπουργό.

Την Κυριακή,27 του μηνός,οι πρόσφυγες της Σμύρνης, που είχαν εγκατασταθεί στα χωράφια και στα ρέματα κάτω από το Δουργούτι,ιδρύοντας τη Νέα Σμύρνη,είχαν τη δική τους εορτή.Χοροστατούντος του Αρχιεπισκόπου Αθηνών Χρύσανθου και ύστερα από χρόνια εράνων και οικοδομικών εργασιών,πραγματοποιήθηκαν τα θυρανοίξια της Αγίας Φωτεινής,με τον ευπρεπισμό των λειψάνων που είχαν κουβαλήσει οι πρόσφυγες από τις «χαμένες πατρίδες».

Στα σινεμά πάντως,και συγκεκριμένα τη Δευτέρα 28 Οκτωβρίου,προγραμματιζόταν η θεαματική...εισβολή του «φόβου εγκληματιών και Αστυνομίας, ενός οφθαλμού που παραμονεύει άγρυπνα στα σοκάκια», του «Αγιου» Σάιμον Τέμπλαρ,που τον υποδυόταν ο ηθοποιός Τζωρτζ Σάντερς. Η πρεμιέρα της ταινίας αναβλήθηκε λόγω του πολέμου,για να πραγματοποιηθεί δύο ημέρες μετά,όταν σινεμά και θέατρα επαναλειτούργησαν «παρά την σβέσιν των φώτων»,λόγω των ιταλικών αεροπορικών επιδρομών.Και δεν ήταν η μοναδική πρεμιέρα που μετατέθηκε,ματαιώθηκε ή αναβλήθηκε. Τα «σεβιλλιάνικα τραγούδια με την μαυριτανική ψυχή της Ιμπέριο Αρζεντίνα»,που ήταν προγραμματισμένα να ακουστούν στο Τιτάνια,την ίδια ημέρα με την πρεμιέρα του «Αγιου»,ματαιώθηκαν.Το «Ελεύθερον Βήμα» συνέχιζε πάντως τη δημοσίευση του καθημερινού ιστορικού αναγνώσματος,με θέμα τη ζωή,την πορεία και τις επιλογές της «Βασίλισσας Παρθένου» της Αγγλίας, Ελισάβετ Α΄. Ο τίτλος,κάτι παραπάνω από εύγλωττος: «Μια γυναίκα μέσα στη θύελλα».

πηγη ΤΟ ΒΗΜΑ

Δεν υπάρχουν σχόλια: