Καθώς ρωσικά στρατεύματα συγκεντρώνονται στα σύνορα με την Ουκρανία απειλώντας την Ευρώπη με τη μεγαλύτερη πολεμική σύρραξη από το 1945, όλος ο πλανήτης αναρωτιέται τι ακριβώς επιδιώκει ο Βλαντιμίρ Πούτιν.
Το ερώτημα που θα έπρεπε να θέτουν, όμως, οι δημοκρατίες της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής είναι: ποιες είναι οι δικές μας επιδιώξεις;
Ο μακροπρόθεσμος στόχος του Πούτιν στην Ανατολική Ευρώπη υπήρξε ανέκαθεν ξεκάθαρος. Επιδιώκει να αποκαταστήσει όσο έχει απομείνει από τη σοβιετική αυτοκρατορία και το κύρος της Ρωσίας ως υπερδύναμης, που τόσο έχει μειωθεί τα τελευταία 30 χρόνια. Το μόνο ερώτημα αφορά την τακτική του. Μετά το 2008, όταν εκμεταλλεύθηκε τοπικό αυτονομιστικό κίνημα για να «ακρωτηριάσει» δύο τμήματα της Γεωργίας με τα όπλα, αλλά κυρίως μετά την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014, κατέστη πασιφανές ότι ο Πούτιν είναι έτοιμος να χρησιμοποιήσει κάθε μέσον, από τη διπλωματία και την παραπληροφόρηση μέχρι τις κυβερνοεπιθέσεις και την ένοπλη σύρραξη.
Η Δύση έχει συμβάλει από τη μεριά της στην κρίση επιδεικνύοντας αβεβαιότητα και αποκαλύπτοντας εσωτερικές διαφωνίες γύρω από τους στρατηγικούς της στόχους στην Ανατολική Ευρώπη. Τα κράτη της Δύσης σπατάλησαν τον χρόνο τους μετά το 2008 με την αδυναμία τους να αποφασίσουν μεταξύ δύο γεωστρατηγικών προτύπων για την Ευρασία, προβαίνοντας σε ατελέσφορες αποσπασματικές επιλογές. Ας ονομάσουμε τα δύο αυτά πρότυπα Ελσίνκι και Γιάλτα.
Θεωρητικά, όλη η Δύση συντάσσεται πίσω από το μοντέλο του Ελσίνκι. Μια Ευρώπη ισότιμων, κυρίαρχων, ανεξάρτητων δημοκρατικών κρατών, που σέβονται τις αρχές του κράτους δικαίου και είναι δεσμευμένα στην ειρηνική επίλυση κάθε διένεξης. Το πρότυπο αυτό προήλθε από τη Συμφωνία του Ελσίνκι το 1975 και αποκρυσταλλώθηκε από τον ΟΑΣΕ στη Χάρτα του Παρισιού για Μια Νέα Ευρώπη το 1990.
Το εναλλακτικό μοντέλο είναι αυτό της Γιάλτας. Η σύνοδος κορυφής του 1945 μεταξύ Στάλιν, Ρούζβελτ και Τσώρτσιλ στην Κριμαία (τι ειρωνεία!) έγινε συνώνυμο της διαίρεσης της Ευρώπης σε ζώνες επιρροής από τις μεγάλες δυνάμεις. Οι πρόσφατες μαξιμαλιστικές προτάσεις συμφωνιών από τη Ρωσία προς τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ αποτελούν αυτό που αναλυτές αποκάλεσαν «Γιάλτα 2». Μόνο λίγοι δήθεν ρεαλιστές στη Δύση υποστηρίζουν το μοντέλο αυτό, αλλά πολλοί άλλοι αποδέχονται κάποια εκδοχή σφαιρών επιρροής.
Επιδεικνύοντας σπάνια υποκρισία, η Δυτική Ευρώπη θεωρεί φυσικό η Ρωσία να διαθέτει δικαίωμα βέτο στις συμμαχίες της Ουκρανίας, αλλά εξοργίζεται όταν η Πολωνία θέλει να έχει λόγο για τις συμμαχίες της Γερμανίας. Δυτικοευρωπαίοι, που κραύγαζαν «φασισμός!» σε κάθε μνεία ύπαρξης δανικής μειονότητας στη βόρεια Γερμανία ή γερμανόφωνου πληθυσμού στη βόρεια Ιταλία, χαρακτηρίζουν «κατανοητές» τις ρωσικές διεκδικήσεις στην ανατολική Ουκρανία. Σε Βρυξέλλες και Παρίσι θα συναντήσει κανείς Μικρούς Ευρωπαίους (αντίστοιχους των οπαδών της μικρής Αγγλίας, Little Englanders), για τους οποίους η σημερινή Ε.Ε. έχει επεκταθεί υπερβολικά προς Ανατολάς.
Κάποιες φορές η Γιάλτα φορά τον μανδύα του Ελσίνκι. Αν βρεθείς αντιμέτωπος με αντίπαλο έτοιμο να χρησιμοποιήσει βία για να αποσταθεροποιήσει και να διαμελίσει ευρωπαϊκό κράτος και αρνείσαι να οπλίσεις την Ουκρανία αρκούμενος σε παρατηρητές του ΟΑΣΕ και διπλωματικές πρωτοβουλίες, έχεις ήδη ασπασθεί τη Γιάλτα, επικαλούμενος αφοσίωση στο Ελσίνκι. Οι Γερμανοί Σοσιαλδημοκράτες, πάλαι ποτέ εφευρέτες της ευφυώς κατευναστικής «Οστ πολιτίκ», επιδεικνύουν σήμερα δείγματα σύγχυσης, αυταπάτης και υποκρισίας. Αντιπροσωπεύουν το επονείδιστο πρόσωπο της Γιάλτας, μιας Γιάλτας που δεν τολμά να παραδεχθεί αυτό που πραγματικά είναι.
Η Δύση οφείλει επιτέλους να λάβει την αναγκαία στρατηγική απόφαση.
Πρέπει...
να ακολουθήσουμε το μοντέλο του Ελσίνκι.
Τα κράτη της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ πρέπει να αφιερωθούν, με υπομονή και επιμονή, στον στόχο της ενιαίας, ειρηνικής και ελεύθερης Ευρώπης. Αναγκαίο συστατικό του μακροπρόθεσμου αυτού σχεδίου είναι η ύπαρξη μιας πραγματικά δημοκρατικής Ρωσίας μετά τον Πούτιν.
Οταν κάποια ανώτατα στελέχη γερμανικών υπηρεσιών ασφαλείας πρότειναν πρόσφατα την ένταξη της Ρωσίας στο ΝΑΤΟ, ορισμένοι απέρριψαν την πρόταση ως έκφραση γερμανικής «ρωσοφιλίας». Επί της αρχής, όμως, είχαν απόλυτο δίκιο. Απέναντι σε μια επεκτατική κινεζική υπερδύναμη, μια δημοκρατική Ρωσία θα είναι ανεκτίμητος σύμμαχος.
Η στρατηγική αυτή είναι στραμμένη κατά του Πούτιν, αλλά υπέρ της Ρωσίας.
Πριν από λίγα χρόνια, η πλειοψηφία των Ρώσων θα απέρριπτε έναν τέτοιο διαχωρισμό, στηρίζοντας έμμεσα τη μεγαλομανία του Πούτιν, που ταυτίζει το κράτος με τον εαυτό του.
Τα πράγματα έχουν πια αλλάξει. Ακόμη και η κατάληψη ενός ακόμη μέρους της Ουκρανίας δεν θα βοηθούσε στην ανάκαμψη της ραγδαία φθίνουσας δημοτικότητας του Ρώσου προέδρου.
Στην πολιτική και στη διπλωματία πρέπει να είσαι ικανός να συμβιβάζεσαι και να μαθαίνεις να ζεις με ό,τι διαθέτεις. Πρέπει, όμως, και να ξέρεις τι θέλεις.
Ο Πούτιν ξέρει.
Εμείς;
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου