ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ
Του ΜΑΡΚΟΥ ΤΡΟΥΛΗ
Ο θεωρητικός Ernest Gellner μας πληροφόρησε, πριν από λίγες δεκαετίες, ότι η έννοια του έθνους προκύπτει επί τη βάσει της ανάγκης ταύτισης πολιτικών και εθνικών συνόρων, ενώ συνέπεια αυτής της διαπίστωσης αποτελεί η βαρύνουσα πολιτική χροιά του εθνικού προσδιορισμού, καθώς οι νομικού και πολιτικού τύπου διευθετήσεις καθορίζουν την ένταση και την κατεύθυνση της ρητορικής του.
Σε κάθε περίπτωση, η εθνική ταυτότητα εννοιολογικά και πρακτικά συνδέεται με το δικαίωμα του κυρίαρχου λαού στην αυτοδιάθεση.
Τα παραπάνω σημαίνουν ότι σε έναν πλανήτη με πεπερασμένους πόρους, οι άνθρωποι δημιουργούν συλλογικότητες προκειμένου να επιτύχουν την επιβίωσή τους. Οι εν λόγω συλλογικότητες, για να είναι συνεκτικές και ως εκ τούτου να έχουν πιθανότητες αυθυπαρξίας, διέπονται από ένα πλαίσιο κοινών χαρακτηριστικών ή και ουδόλως υποτιμούμενων συμβολισμών.
Η έννοια του έθνους περιγράφεται και οροθετείται υπό το βάρος τής ως άνω οντολογικού χαρακτήρα διαπίστωσης ή, μέσω των γραπτών του Παναγιώτη Ήφαιστου ως «τα διαχρονικά πνευματικά κτίσματα, ο πολιτικός πολιτισμός και οι διαχρονικές ανθρωπολογικές διαμορφώσεις μιας κοινωνικής οντότητας. Το έθνος ανά πάσα στιγμή ενσαρκώνει τα πνευματικά ερείσματα μιας κοινωνικής οντότητας προικισμένης με ανθρωπολογική ετερότητα» (Κοσμοθεωρία των εθνών, 2009, εκδ. Ποιότητα).
Στο «έθνος», δηλαδή, αποτυπώνεται το σύνολο των στοιχείων που καθιστά διαφορετική μια ομάδα ανθρώπων από μία άλλη στα πεδία της γλώσσας, του πολιτισμού, των αισθητικών προσλαμβανουσών ή της αντίληψη καθ’ εαυτού του πολιτικού γεγονότος. Με αυτόν το γνώμονα, κατά τον Παναγιώτη Ήφαιστο, η διαδικασία της εθνογένεσης είναι συγκεκριμένου περιεχομένου: «Τόσο τα πνευματικά ερείσματα όσο και η ανθρωπολογική ετερότητα κτίζονται και διαμορφώνονται ακατάπαυστα στη βάση τής διαχρονικά κοινωνούμενης ανθρώπινης εμπειρίας. Είναι το άθλημα του κοινού κατ’ αληθείαν βίου των μελών μιας κοινωνικής οντότητας, τα οποία μετέχοντας καθημερινά και ακατάπαυστα στην Εκκλησία του Δήμου διαμορφώνουν και αναδιαμορφώνουν το συλλογικό τρόπο ζωής που συνάδει με την ανθρωπολογική ετερότητά τους».
Κατά συνέπεια, το έθνος ταυτίζεται με το δικαίωμα της πληθυσμιακής ομάδας στον αυτοπροσδιορισμό και στην αδέσμευτη ρύθμιση των «του οίκου της».
Δεν ταυτίζεται με κανενός είδους ανοησία ανωτερότητας, παρά μόνο με την οντολογικά επαληθευμένη διαπίστωση της ετερότητας. Η διαφύλαξη της εν λόγω ετερότητας συνδέεται με την προστασία του δημοκρατικού δικαιώματος του αυτοπροσδιορισμού.
Η υπονόμευση, δηλαδή, της εθνικής ταυτότητας σημαίνει υποδούλωση και αναστολή των δημοκρατικών κατακτήσεων, απλώς επειδή η υπονόμευση γίνεται εν ονόματι της επικράτησης ενός άλλου και όχι της συνεννόησης και της αμοιβαιότητας.
Η τελευταία είναι δυνατή στο πλαίσιο των διακρατικών σχέσεων, με τη βάση της να εντοπίζεται στην αντιμετώπιση κοινών απειλών ή στην ύπαρξη κοινών συμφερόντων.
Αυτή, ωστόσο, είναι μια διαφορετική συζήτηση στο επίπεδο της στρατηγικής και δεν μπορεί να εξηγήσει ζητήματα ταυτοτικής αλλοτρίωσης, καθώς ακόμη και αυτή η έννοια της συμμαχίας δεν εκμηδενίζει τη διαφορετικότητα που κομίζει το κάθε μέρος σε αυτή.
Γιατί μας ενδιαφέρουν τα προαναφερθέντα;
Ας το θέσουμε με παραδείγματα:
Είναι δημοκρατικό δικαίωμα, το οποίο συνδέεται με την πολιτειακή ταυτότητα του κράτους, η μουσουλμανική μαντίλα;
Προφανώς και είναι, σε μια μουσουλμανική κοινωνία με μια κρατική δομή νομιμοποιημένη από αυτήν ακριβώς την κοινωνία.
Συνιστά δημοκρατικό δικαίωμα σε ένα Δυτικό κράτος;
Επίσης ναι, καθώς τα Δυτικά εθνοκράτη έχουν εγκολπώσει προ πολλού το δικαίωμα στην ανεξιθρησκία. Προστατεύεται όμως επαρκώς αυτό το δικαίωμα όταν αλλογενείς θρησκευτικοί συμβολισμοί εισρέουν στις κρατικές δομές και δεν αποτελούν απλώς μια έκφραση στην ιδιωτική σφαίρα; Ανοιχτό το ερώτημα…
Δεδομένου ότι ο θρησκευτικός συμβολισμός είναι ιστορικά συνδεδεμένος με την εθνική ταυτότητα και σήμερα παράγει πολιτικά αποτελέσματα, έχει δικαίωμα η δασκάλα στο σχολείο ή η δικαστικός να ασκούν το λειτούργημά τους φορώντας μαντίλα;
Δεν καταστρατηγείται η κατάκτηση της ανεξιθρησκίας όταν ένας δημόσιος λειτουργός προτάσσει και προβάλει μια συγκεκριμένη πεποίθησή του;
Εντέλει, οι συγκεκριμένες κατακτήσεις δεν συγκεφαλαιώνονται στο «Ελευθερία ή Θάνατος» ή στο «Ελευθερία - Ισότητα - Αδελφότητα»;
Το έθνος αποτελεί περιγραφή της ετερότητας του τρόπου του βίου μας, ενώ είναι τόσο συνδεδεμένο με την πραγματικότητα, που το να αποκαλείται «ιδέα» είναι τουλάχιστον σφάλμα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου