ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ - ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ: Η τουρκική «γαλάζια πατρίδα»

Γράφει ο Αγγελος Συρίγος 

Αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Την περίοδο 2010-12 το τουρκικό ΓΕΕΘΑ κατέστρωσε ένα σχέδιο με ακραίες τουρκικές διεκδικήσεις εις βάρος των ελληνικών θαλασσίων ζωνών.  

Οι διεκδικήσεις αποτυπώνονταν σε μια σειρά από χάρτες που καθιστούσαν σαφέστερες τις τουρκικές προθέσεις. Βασικός εμπνευστής των περισσοτέρων ήταν ο νυν υποναύαρχος του γενικού επιτελείου ναυτικού, Τσιχάτ Γιαϊτσί, που δημοσίευσε και σχετική μελέτη.

Είχε προηγηθεί η υπογραφή συμφωνιών θαλασσίων οριοθετήσεων μεταξύ Κυπριακής Δημοκρατίας με Αίγυπτο (2003), Λίβανο (2007) και Ισραήλ (2010).  

Η Τουρκία θεώρησε ότι έπρεπε να αντιδράσει με το προαναφερόμενο σχέδιο, που βασιζόταν στα εξής σημεία:

(α) Ολες οι θαλάσσιες περιοχές δυτικά της Κύπρου (32ος μεσημβρινός) μέχρι και την Κρήτη (28ος μεσημβρινός) αποτελούσαν τμήμα της τουρκικής υφαλοκρηπίδας. Το ίδιο ίσχυε και για το Αιγαίο. 

(β) Η Κύπρος ως κράτος αλλά και τα ελληνικά νησιά Ρόδος, Κρήτη, Κάρπαθος, Κάσος και Καστελλόριζο δεν διέθεταν υφαλοκρηπίδα παρά μόνον χωρικά ύδατα. 

(γ) Η Τουρκία εμφανιζόταν ως το «σωστό» κράτος με το οποίο πρέπει να γίνουν όλες οι οριοθετήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο.  

(δ) Εάν οι παράκτιες χώρες της Ανατολικής Μεσογείου αγνοούσαν τις συμφωνίες με την Κύπρο και υπέγραφαν νέες συμφωνίες θαλασσίων οριοθετήσεων με την Τουρκία, θα «κέρδιζαν» σημαντικές θαλάσσιες εκτάσεις εν συγκρίσει με τις οριοθετήσεις με Ελλάδα και Κύπρο.

Το όλο σχέδιο συνιστούσε κατάφωρη παραβίαση του διεθνούς δικαίου της θάλασσας. Η προσπάθεια ανατροπής των συμφωνιών της Κύπρου με τα γειτονικά της κράτη συνιστά τυχοδιωκτική επιλογή που δυναμιτίζει τη σταθερότητα όλης της Ανατολικής Μεσογείου. 

Η Τουρκία εμφανίζεται ως ο διεθνής ταραξίας. Επιπλέον, η Τουρκία δεν γειτνιάζει γεωγραφικά με το μεγαλύτερο τμήμα της διεκδικούμενης περιοχής και δεν έχει δικαιώματα. Σε κάποιες περιπτώσεις δεν έχει ούτε θαλάσσιο μέτωπο προς την περιοχή. Αντιστοίχως, τα ελληνικά νησιά στην περιοχή είναι πολλά και αξιόλογα. Κατ’ αναλογίαν, σύμφωνα με την τουρκική λογική, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ιρλανδία ως νησιά δεν έπρεπε να έχουν θαλάσσιες ζώνες στον Ατλαντικό Ωκεανό. Αντιστοίχως, είναι σαν να ζητεί η Γαλλία να υπογράψει συμφωνία οριοθετήσεως με τη Λιβύη αγνοώντας την Ιταλία, με το αιτιολογικό ότι η Σαρδηνία και η Σικελία που βρίσκονται ενδιαμέσως είναι νησιά και συνεπώς δεν έχουν υφαλοκρηπίδα ή ΑΟΖ…

Τον Απρίλιο του 2012, λίγες ημέρες πριν από τις ελληνικές βουλευτικές εκλογές, δημοσιεύθηκαν στην τουρκική εφημερίδα της κυβερνήσεως εκχωρήσεις θαλασσίων περιοχών δυτικώς της Κύπρου και νοτίως της Ρόδου και του Καστελλόριζου στην κρατική τουρκική εταιρεία πετρελαίου ΤΡΑΟ. Το τμήμα της Ανατολικής Μεσογείου ανάμεσα στην Κύπρο και στη Ρόδο κατέστη και επισήμως αντικείμενο διεκδικήσεως από την Τουρκία.  

Το 2018...

 ο υπουργός Εθνικής Αμυνας Χουλουσί Ακάρ –που το 2011-12 ήταν υπαρχηγός στο ΓΕΕΘΑ– μας ανακοίνωσε και το όνομα του σχεδίου που η Τουρκία εφαρμόζει από το 2012. Ονομάζεται «μαβί βατάν» που σημαίνει «γαλάζια πατρίδα».