Του Τάκη Παππά
Οταν ανέλαβε την πρωθυπουργία του Ηνωμένου Βασιλείου το 1997, ο Τόνι Μπλερ μπορεί να μη διέθετε καμία προηγούμενη κυβερνητική εμπειρία, αλλά είχε πλήρη επίγνωση ότι στην πολιτική το πιο κρίσιμο στοιχείο είναι οι άνθρωποι – δηλαδή, οι συνεργάτες που επιλέγει ο ηγέτης. Με τη δική τους συμβολή θα υλοποιήσει το πολιτικό του σχέδιο, εκείνοι θα διαχειριστούν τις σχέσεις του με τους διάφορους φορείς και θεσμούς, αυτοί θα τον καθοδηγήσουν σε δύσκολες αποφάσεις και θα τον στηρίξουν στις κρίσιμες στιγμές.
Αιώνες πριν, ο Νικολό Μακιαβέλι το είχε διατυπώσει με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο: «Η επιλογή των μελών της κυβέρνησης είναι ζήτημα εξαιρετικής σημασίας για τον ηγέτη, η δε αξία τους εξαρτάται από τη δική του οξυδέρκεια».
Το συμπέρασμα είναι απλό: αν οι συνεργάτες είναι ανεπαρκείς, τότε και ο ηγέτης που τους επέλεξε στερείται προσωπικής κρίσης και πολιτικής διορατικότητας.
Καιρό αφού αποχώρησε από την πρωθυπουργία, ο Μπλερ έγραψε ένα βιβλίο-πραγματεία για την πολιτική ηγεσία («On Leadership», 2024), στο οποίο αφιερώνει ένα κεφάλαιο ειδικά στη σχέση του ηγέτη με τους πολιτικούς του συνεργάτες. Από αυτό ξεχωρίζω ορισμένες ιδέες και πρακτικές συμβουλές που μπορούν να φανούν χρήσιμες στους πολιτικούς μας ηγέτες.
Πρώτα πρώτα, η ομάδα που απαρτίζει το επιτελείο πρέπει να είναι αφοσιωμένη στον ηγέτη, αλλά εξίσου σημαντική είναι η αμοιβαία εμπιστοσύνη ανάμεσα στα μέλη. Το να «πουλάς» τους συνεργάτες σου όταν τα πράγματα δυσκολεύουν, γράφει ο Μπλερ, είναι ένα από τα πιο αντιπαθητικά φαινόμενα στην πολιτική – κι όμως δεν είναι καθόλου ασυνήθιστο. Αλλού τονίζει: «Οταν ηγείσαι μιας χώρας, ένα από τα μεγαλύτερα πλεονεκτήματα που έχεις είναι η τεράστια δυνατότητα να προσελκύεις ανθρώπους. Αν ζητήσεις από κάποιον να συνεργαστεί μαζί σου, τις περισσότερες φορές η απάντηση θα είναι θετική». Πράγμα που βέβαια σημαίνει ότι, αν αποτύχεις να προσελκύσεις ικανούς συνεργάτες, η ηγετική σου ικανότητα τίθεται σε αμφιβολία, όπως και η δυνατότητα να διοικήσεις αποτελεσματικά μειώνεται δραματικά.
Ο Μπλερ κάνει ειδική αναφορά στους υπουργούς της κυβέρνησης, τους οποίους χωρίζει σε δύο κατηγορίες: αυτούς που ο ηγέτης επιλέγει με προσωπική πρωτοβουλία και εκείνους που είναι υποχρεωμένος να διορίσει για πολιτικούς λόγους. Το κρίσιμο, καταλήγει, είναι τα άτομα επιλογής να είναι ικανά και να τοποθετούνται στις πιο σημαντικές θέσεις, ενώ όσοι διορίζονται από πολιτική και κομματική αναγκαιότητα να καταλαμβάνουν θέσεις με περιορισμένη πρακτική εμβέλεια. Είναι η πρώτη κατηγορία υπουργών που σηκώνει το κύριο βάρος της κυβέρνησης και καθορίζει κατά μεγάλο βαθμό εάν αυτή θα επιτύχει ή όχι.
Η Ιστορία είναι γεμάτη με παραδείγματα ηγετών που αντιλήφθηκαν ότι η πολιτική τους επιτυχία βασίζεται στους ανθρώπους που τοποθετούν γύρω τους.
Ο Φραγκλίνος Ρούζβελτ, χωρίς ο ίδιος να έχει τεχνοκρατική εμπειρία, δημιούργησε το περίφημο Brain Trust επιλέγοντας στελέχη που διαμόρφωσαν τις πολιτικές του New Deal της δεκαετίας του ’30.
Ο Κόνραντ Αντενάουερ, πρώτος καγκελάριος της μεταπολεμικής Γερμανίας, επέλεξε τον Λούντβιχ Ερχαρντ, που υπήρξε ο αρχιτέκτονας του οικονομικού «θαύματος» της χώρας.
Ο Λι Κουάν Γιου, ιδρυτής της σύγχρονης Σιγκαπούρης, επίσης επέλεξε με μεγάλη προσοχή τους στενούς του συνεργάτες, συνδυάζοντας αξιοκρατία και εμπιστοσύνη.
Πρόσωπα όπως ο Γκο Κενγκ Σουί, αρχιτέκτονας της οικονομικής πολιτικής, και ο Σ. Ρατζαράτναμ, θεμελιωτής της εξωτερικής πολιτικής και των θεσμών, συνέβαλαν καθοριστικά στη δημιουργία του οικονομικού και θεσμικού πλαισίου του κράτους-μοντέλου που είναι σήμερα η Σιγκαπούρη.
Τα παραδείγματα των επιτυχημένων ηγετών έχουν ένα κοινό μοτίβο: Ικανοί συνεργάτες πολλαπλασιάζουν την ισχύ του ηγέτη, ενώ ανεπαρκείς συνεργάτες εκθέτουν τη δική του έλλειψη κρίσης. Οπως το έθεσε ο Μακιαβέλι, η πρώτη γνώμη για τη νοημοσύνη ενός ηγεμόνα προκύπτει από την ποιότητα των ανθρώπων γύρω του. Αν αυτοί είναι ικανοί και αφοσιωμένοι, ο ηγέτης δείχνει σοφός επειδή τους επέλεξε και τους κράτησε στο πλευρό του· αν όχι, έχει ήδη διαπράξει το πρώτο και σοβαρότερο σφάλμα, δηλαδή τους λάθος συνεργάτες.
Στο βιβλίο του, ο Αλέξης Τσίπρας περιγράφει ένα περιβάλλον όπου οι επί χρόνια στενοί συνεργάτες του δεν διέθεταν ούτε διοικητική επάρκεια ούτε στρατηγική διορατικότητα – μια εικόνα που θυμίζει ακριβώς αυτό που ο Μακιαβέλι θεωρούσε «θανάσιμο» για τον ηγεμόνα: έναν αδύναμο και δυσλειτουργικό πυρήνα εξουσίας.
Ωστόσο, αυτή η αυστηρή κριτική προς τους συνεργάτες του, καθώς και η αναγνώριση των κυβερνητικών αστοχιών, δεν συνοδεύεται από την αναγκαία αυτοκριτική. Ο πρώην πρωθυπουργός είχε την εξουσία να τους επιλέξει, να τους διορίσει ή να τους απομακρύνει· άρα η πολιτική ευθύνη των αποτυχιών ανήκει πρωτίστως σε εκείνον. Οπως στον ίδιο θα ανήκει και η ευθύνη δημιουργίας νέας, ικανής επιτελικής ομάδας εάν τελικά αποφασίσει να επιστρέψει στον στίβο του πολιτικού ανταγωνισμού. Χωρίς τέτοια ομάδα, η επιστροφή δεν μπορεί να έχει πιθανότητες επιτυχίας.
Οπως καταλήγει ο έμπειρος Μπλερ: «Οταν παρακολουθώ άλλους ηγέτες, αυτό που με ενδιαφέρει περισσότερο να δω είναι…
αν διαθέτουν επιτελεία που λειτουργούν σωστά. Και σχεδόν μπορώ να εγγυηθώ ότι όσοι δεν έχουν ένα τέτοιο επιτελείο είναι καταδικασμένοι να αποτύχουν». Αδικο έχει;
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου