Τα κορόιδα της Ιστορίας

Του Αντωνη Zερβα

Ενα από τα πλέον εύλογα, αν και κάπως χιλιαστικά, συμπεράσματα που εδραιώνονται όλο και περισσότερο στη συνείδηση της προωθημένης διανόησης είναι και το ακόλουθο: Η κρίση του πανευρωπαϊκού εθνικού χρέους καταδεικνύει ότι καμία λύση δεν είναι πλέον εφικτή, εάν προηγουμένως δεν εγκαθιδρυθεί μια πλανητική διακυβέρνηση: «Αραγε θα βουλιάξουμε όλοι σε δέκα χρόνια;» (2010), ρωτούσε ο δαιμόνιος Ζακ Ατταλί, παλαιός σύμβουλος του προέδρου Μιτεράν, σ' ένα βιβλίο πλήρες προτάσεων και μέτρων σε παγκόσμιο, ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο.

Ως προς την Ε.Ε., ότι απαιτείται η ριζική αναθεώρησή της είναι πλέον αδιαμφισβήτητο, ακόμη και από την πλευρά εκείνων που είχαν τυφλή εμπιστοσύνη στο ευρωπαϊκό σύστημα. Οτι η αλληλεγγύη προς τα ασθενέστερα κράτη είναι λιγότερο δαπανηρή από τις αλλεπάλληλες πτωχεύσεις, απολύτως λογικό, έστω κι αν μπορούμε να φανταστούμε ποια θα είναι η κατάληξή τους σε μια ισχυρή ομοσπονδία. Οτι υφίσταται όμως «σταθερή και μόνιμη» διαρθρωτική λύση του προβλήματος, αρκεί να υπάρξει πολιτική βούληση, μόνο μία αμιγώς οικονομική αντίληψη θα μπορούσε να το διαβεβαιώσει. Για τον Ζακ Ατταλί, κινητήρια δύναμη της ιστορίας είναι η σχέση πιστωτή και δανειστή στον ρεαλιστικό ορίζοντα του Homo economicus.

Πράγματι, ναυαγοί και ναυογοσώστες είναι πεπεισμένοι ότι τίποτε δεν έχει πλέον εγκυρότητα πλην του συγκεκριμένου πνεύματος μετρήσεως, αξιολογήσεως και αποδόσεως. Ετσι ώστε να φαίνεται απολύτως προφανής η θεοποίηση της ανάπτυξης με τους απαραίτητους «τεχνοκράτες» της και επιβεβλημένη η εξουδένωση κάθε «αντιπραγματιστικού» οράματος διαφορετικής πληρότητας.  

Παλαιότερα, τα εθνικά χρέη προκαλούσαν πολέμους. Σήμερα, απειλούν τους δημοκρατικούς θεσμούς. Σε πιάνει σύγκρυο σαν σκέπτεσαι το ενδεχόμενο εκγερμανισμού της Ευρώπης σε συνδυασμό με τις επιδράσεις που μπορεί να ασκήσει πλέον, άμεσα ή έμμεσα, η τεράστια σινική αντιδημοκρατία, η οποία εμπεδώνει ταχύτατα ό,τι χειρότερο έχει να προσφέρει η Δύση. Κανείς όμως δεν καταδέχεται να κοιτάξει το πείραμα της Ισλανδίας!

Υπάρχει άλλος τρόπος να ζήσεις, πλην του μοντέλου που είδαμε να κυριαρχεί τις τελευταίες δεκαετίες, χωρίς να γίνεσαι το κορόιδο της Ιστορίας; Ιδού το μέγα ερώτημα.

Μου άρεσε πάντα να φαντάζομαι στη γωνιά μου μια Ελλάδα άλλου χάρτη, όπως η ελεύθερη Ελλάδα των βουνών. Με τη δική της τοπική οργάνωση, την αυτάρκη οικονομία της, τα σχολεία, τα νοσοκομεία, τα βιβλία, τις εορτές στον καθαρό αέρα της λιτότητας. Ενα εξόχως ουτοπικό σχέδιο που ανασαίνει μολαταύτα εδώ κι εκεί, σε διάφορες γειτονιές της «άλλης» Ευρώπης. Και θα θυμάμαι πάντα τον μικρό παράδεισο του αείμνηστου Φίλιππου Σέραρντ στη Λίμνη Ευβοίας, όπου η ίδια λιτότητα πήγαινε αδελφωμένη με το λεπτότερο πνεύμα και τα λαϊκά πανηγύρια. Είχε δει από νωρίς κατά πού τραβούσαν οι σύγχρονες κοινωνίες και επιλέξει να ζήσει στον τόπο μας, επειδή πίστευε στις πνευματικές αντοχές του. Ρομαντισμοί!

Εκτός από το περίφημο μυθιστόρημα «Γενναίος, νέος, κόσμος», ο Αλντους Χάξλεϊ συνέγραψε προς τα τέλη της ζωής του και τη «Νήσο» (1962), που θα έπρεπε να είναι η Βίβλος των Οικολόγων. Πρόκειται για τις ηρωικές προσπάθειες μιας νησιωτικής κοινότητας στον Ειρηνικό να πλάσει ένα παραδειγματικό πρότυπο βίου, αναιρώντας τις βασικές αρχές της δυτικής ευημερίας: εξοπλισμός, καθολικό χρέος, προγραμματισμένη αχρήστευση. Εγκαθίδρυσε ένα οικονομικό σύστημα που δεν επέτρεπε σε κανέναν να πλουτίσει πάνω από τέσσερις με πέντε φορές εν σχέσει προς τον μέσο όρο. Επέλεξε τον δρόμο μιας υπό όρους ανάπτυξης, με έμφαση στις επιστήμες της ζωής και «στην ταπεινή φιλοδοξία των κατοίκων να ζήσουν την ανθρώπινη πληρότητά τους σε αρμονία με την υπόλοιπη φυσική ζωή του νησιού». Πεποίθησή τους ήταν ότι η ευδαιμονία έρχεται από μέσα, αν εξασφαλιστεί ένα περιβάλλον περιορισμένης παραγωγής, επιλεκτικής εκβιομηχάνισης και ελέγχου των γεννήσεων», και όχι απ' έξω «με παιχνίδια, χάπια και ακατάπαυστες διασκεδάσεις». Οι ξένοι ανακαλύπτουν ότι το νησί διαθέτει μεγάλα κοιτάσματα πετρελαίου και έτσι το έλλογο όνειρο ναυαγεί αύτανδρο.

Η Ιστορία μπορεί να λέει ουαί τοις ηττημένοις. Εν προκειμένω όμως, ηττημένοι είμαστε εμείς οι ίδιοι, που επιμένουμε να πιστεύουμε ότι ο δρόμος της Ιστορίας είναι μονόδρομος.