Το χρέος είναι αποτέλεσμα και όχι αιτία

Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΤΣΙΟΔΡΑ

Ο χρόνος τελείωσε και είναι θέμα ημερων για να μάθουμε τη λύση που θα επιλεγεί από την Ε.Ε. για το ελληνικό χρέος.

Γερμανία και Γαλλία, βλέποντας ότι το σχέδιο που είχαν ναυάγησε και τα πράγματα πηγαίνουν από το κακό στο χειρότερο, κάνουν στροφή και, αντί για συνεχή δάνεια στην Ελλάδα, αποφασίζουν να στηρίξουν τις ευρωπαϊκές τράπεζες, ώστε να μπορούν να αντέξουν μια ελληνική χρεοκοπία. Επίσης με την αύξηση των κεφαλαίων του προσωρινού μηχανισμού, EFSF, θα επιχειρηθεί να σταματήσει η μετάδοση της κρίσης σε άλλες χώρες. Οσο για το ύψος του ελληνικού χρέους, θα επιχειρηθεί κάποιο είδος «κουρέματος». Στο εξής, όμως, τα ελλείμματα του προϋπολογισμού δεν θα καλύπτονται με νέα δάνεια, οι αγορές δεν πρόκειται να μας δανείζουν, οπότε πρέπει να ζούμε με αυτά που βγάζουμε. Την ιδια στιγμή, η απόσταση από τις άλλες χώρες θα μεγαλώνει.

Το δημόσιο χρέος είναι αποτέλεσμα. Το πραγματικό πρόβλημα είναι η αναχρονιστική και αντιπαραγωγική δομή της ελληνικής οικονομίας. Γι' αυτό όσοι μιλούν μόνο για το πόσα οφείλει η Ελλάδα και παραβλέπουν τους άλλους παράγοντες που καθορίζουν την οικονομία, δεν απαντούν στο πώς θα αντιμετωπιστεί η ρίζα του προβλήματος. Το ύψος του χρέους από μόνο του ως ποσοστό του ΑΕΠ δεν αρκεί για να δείξει αν μια χώρα θα χρεοκοπήσει. Μπορεί ένα κράτος να δανείζεται για να δημιουργήσει υποδομές, να βελτιώσει το εκπαιδευτικό του σύστημα, να εκσυγχρονίσει τη δημόσια διοίκηση, να επενδύσει σε σύγχρονες τεχνολογίες, ώστε η οικονομία του να παράγει προϊόντα και υπηρεσίες που θα έχουν ζήτηση στις διεθνείς αγορές. Εχει υψηλό χρέος σήμερα, λοιπόν, όμως με τις επενδύσεις που έχει κάνει, το ΑΕΠ του αυξάνεται σημαντικά, έχει πλεονάσματα και το χρέος του μειώνεται. Το Βέλγιο είχε χρέος ύψους 133% του ΑΕΠ του το 1993. Το 2007 είχε κατορθώσει να το μειώσει στο 84% δίχως κανένα «κούρεμα» και δίχως πακέτα βοήθειας. Στη διάρκεια της πρόσφατης οικονομικής κρίσης, το χρέος ανέβηκε το 2010 στο 97%, αλλά, παρότι βρίσκεται για περισσότερο από ένα χρόνο δίχως κυβέρνηση, δεν έχει απολύτως κανένα πρόβλημα δανεισμού.

Η Ελλάδα βέβαια δεν είναι Βέλγιο. Εδώ τα δανεικά επενδύθηκαν στην οικοδομική φούσκα και σπαταλήθηκαν από το πελατειακό κομματικό κράτος, κάνοντας πλούσιους πολιτικούς και κρατικοδίαιτους επιχειρηματίες, δίνοντας και ένα κομμάτι σε διάφορες συντεχνίες.

Από τον Μάιο του 2010, όταν χρεοκοπήσαμε, επιβλήθηκαν φόροι επί φόρων, έκτακτες εισφορές και διάφορων ειδών εισπρακτικά μέτρα γι' αυτούς που μονίμως πληρώνουν σε αυτή τη χώρα. Ελάχιστα έγιναν για τη βελτίωση των δομών της χώρας. Καμιά αναδιοργάνωση της δημόσιας διοίκησης, καμιά προσπάθεια για εκσυγχρονισμό της Δικαιοσύνης, μόνο δηλώσεις για το χτύπημα της φοροδιαφυγής, ελάχιστα για την απελευθέρωση της οικονομίας.

Αφού λοιπόν αυτά, που αποτελούν βασικά στοιχεία μιας σύγχρονης οικονομίας, δεν βελτιώνονται, ως λύση προτείνεται η μείωση των μισθών στον ιδιωτικό τομέα προκειμένου να κερδίσει η χώρα σε ανταγωνιστικότητα. Ομως η Ελλάδα δεν θα γίνει ανταγωνιστική, επειδή θα έχει χαμηλούς μισθούς και άρα υποτίθεται πως θα προσελκύει επενδύσεις. Η Βουλγαρία, η Ρουμανία, η Τουρκία (για να πάρουμε μόνο τη γειτονιά μας) έχουν πολύ χαμηλότερους. Οι επενδυτές δεν προτιμούν κατ' ανάγκην τις χώρες με φθηνά μεροκάματα. Αν ήταν έτσι, τότε στις ΗΠΑ, τη Γερμανία, τη Μεγάλη Βρετανία και τις Σκανδιναβικές χώρες, όπου οι μισθοί είναι από τους πιο υψηλούς στον κόσμο, δεν θα έπρεπε να γίνεται καμιά ξένη επένδυση. Κι όμως, οι παραπάνω χώρες βρίσκονται (μαζί με την Κίνα) πολύ ψηλά στην προσέλκυση επενδυτών. Οι άμεσες ξένες επενδύσεις το 2008 στις ΗΠΑ ήταν οι υψηλότερες στον κόσμο κι έφθασαν τα 316 δισ. δολάρια, ενώ στη Γερμανία το 2009 ήταν οι υψηλότερες στην ευρωζώνη κι έφθασαν τα 35,1 δισ. δολάρια.

Το μέλλον της Ελλάδας δεν βρίσκεται στο να είναι μια χώρα χαμηλού κόστους, με ελαστικούς περιβαλλοντικούς ορους και αδύναμους θεσμούς, αλλά μια χώρα που παράγει προιόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας και υπηρεσίες πραγματικά ευρωπαϊκού επιπέδου. 

Για να γίνει αυτό θα έπρεπε να έχουμε ξεκινήσει αλλαγές εδώ και καιρό. Δεν το κάναμε. Δεν ξεκινήσαμε ούτε τα δυο τελευταία χρόνια που η χώρα χρεοκόπησε. Αντιθέτως, με λάθος επιλογές, εξαντλήθηκαν οι αντοχές της κοινωνίας. Αν δεν αλλάξουν πολλά στο λίγο χρόνο που έχουμε μπροστά μας, ακόμη και η πιο ευνοϊκή λύση να δοθεί για το χρέος, δεν έχουμε καμιά τύχη. Αντί να προσεγγίσουμε την υπόλοιπη Ευρώπη, θα προσεγγίζουμε όλο και περισσότερο τα υπόλοιπα Βαλκάνια. Τα οποία θα κάνουν βήματα προς τα εμπρός, ενώ εμείς θα γυρνάμε προς τα πίσω, εγκαταλείποντας την ευρωζώνη.