"Κόμμα = Ομάς ανθρώπων, ειδότων ν' αναγιγνώσκωσι και ν' αρθογραφώσιν εχόντων χείρας και πόδας υγιείς, αλλά μισούντων πάσαν εργασίαν, οίτινες ενούμενοι υπο ένα οιονδήποτε αρχηγόν, ζητούσι ν' αναβιβάσωσιν αυτόν δια παντός μέσου εις την έδραν πρωθυπουργού, ίνα παρέχη αυτοίς τα μέσα να ζώσι χωρίς να σκάπτωσι"
Εμμανουήλ Ροΐδης , Έλληνας πεζογράφος και κριτικός (1836-1904)


ΚΟΡΩΝΟΪΟΣ και ΚΟΙΝΩΝΙΑ: Ερωτας στα χρόνια του COVID

Καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής και Οικονομίας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, επισκέπτης καθηγητής στο Κολέγιο της Ευρώπης, γενικός διευθυντής του ΕΛΙΑΜΕΠ.


Ο αυτόματος διορθωτής μου κοκκινίζει ακόμη τη λέξη «κορωνοϊός», αν και αναγνωρίζει τη διεθνή ονομασία COVID-19. 


Οι άνθρωποι παραμένουν ακόμη μπροστά από τις μηχανές, αλλά «πίσω από την καμπύλη» στο να προλαμβάνουν τις μεγάλες κρίσεις. Μέσα σε μερικά εικοσιτετράωρα, η γειτονική μας Ιταλία πέρασε από την αμεριμνησία, στην «πλάκα», στην εθνική τραγωδία. Κανείς πλέον δεν γελάει. Μία μετά την άλλη οι επόμενες χώρες περνούν την ίδια ακολουθία, με λίγες μέρες υστέρησης η μια από την άλλη. Η κρίσιμη λέξη δεν είναι πλέον «εάν» αλλά «πότε», απέναντι στη βεβαιότητα της μαζικής διασποράς. Kαι ο στρατηγικός στόχος σε αυτόν τον πρωτόγνωρο πόλεμο συνοψίζεται στο στατιστικό παράγγελμα: «Ισοπεδώστε την καμπύλη».

Τι σημαίνει αυτή η νέα κρίση; 


Οφείλουμε πολλά στην παγκοσμιοποίηση: άμεση πληροφόρηση, ευχερή χρηματοδότηση, συναρπαστικές ευκαιρίες και επιλογές, τον φθηνό, ταχύτατο υπολογιστή μας. Αλλά οι παγκόσμιες ροές μετέφεραν πάντοτε και κινδύνους. Οσο οι άνθρωποι θα επιδιώκουν να συναλλάσσονται, να εμπορεύονται, να ταξιδεύουν, μαζί τους θα ταξιδεύουν κι οι επιδημίες. Από τον Μεσαίωνα, που η βουβωνική πανώλη, ακολουθώντας τον Δρόμο του Μεταξιού, ταξίδεψε από την Ασία στην Ευρώπη εξολοθρεύοντας τον μισό πληθυσμό της, μέχρι την ινδικής προέλευσης χολέρα και την ισπανική γρίπη, οι πανδημίες δεν γνώριζαν εθνικά σύνορα.

Εάν οι παγκόσμιες ροές είναι εν μέρει αναπόφευκτες, η διεθνής συνεργασία δεν είναι. Από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας μέχρι την Ε.Ε., ευφυείς και διορατικοί ηγέτες στην Ιστορία οικοδόμησαν συνειδητά διεθνείς και υπερεθνικούς θεσμούς, για να ελέγξουν τις ανεπιθύμητες και καταστροφικές επιπτώσεις της αλληλεξάρτησης.

Από πρώτη ματιά, αυτή η κρίση ενισχύει το ρεπερτόριο εθνικιστών και δημαγωγών. «Η κρίση είναι εισαγόμενη», «ο κορωνοϊός ήρθε απέξω», «πρώτα η χώρα μου». Ομως, οι κατηγορίες προς τους άλλους (Ευρώπη ή Κίνα) δεν συμβάδισαν με τα κατάλληλα μέτρα προετοιμασίας και θωράκισης του εγχώριου πληθυσμού. Αν ξύσεις την επιφάνεια, οι κύριοι εκπρόσωποι του εθνικιστικού λαϊκισμού διεθνώς αποδεικνύονται οι πλέον ανεπαρκείς στη διαχείριση της κρίσης στη χώρα τους. Δεν είναι τυχαίο.

Ο πολίτης αναζητεί στο κράτος το τελευταίο οχυρό προστασίας απέναντι σε υπαρξιακές απειλές. Η κρατική επάρκεια, όμως, είναι φευγαλέα χωρίς ισχυρό διεθνή και υπερεθνικό συντονισμό. Ο Ιταλός πολίτης εξαρτάται από την κυβέρνησή του για τις αναγκαίες οδηγίες, τα έκτακτα μέτρα, την επάρκεια συσκευών οξυγόνου. Αλλά η τροφοδότηση της οικονομίας με ρευστότητα, η διατήρηση απερίσπαστων ροών εισαγόμενων αναγκαίων αγαθών, η συνέχιση της χρηματοδότησης με παροχή ρευστότητας από την ΕΚΤ, η αποφυγή ενός παγκόσμιου νομισματικού πολέμου, όλα αυτά εξαρτώνται επίσης καθοριστικά από τον διεθνή συντονισμό και την αποτελεσματικότητα διεθνών θεσμών.

Η πανδημία είναι ο απόλυτος εξισωτής πλουσίων και φτωχών. Υπό συνθήκες πλήρους αλληλεξάρτησης, η συλλογική αλληλεγγύη είναι στρατηγική ατομικής (ή εθνικής) αυτοπροστασίας. Οταν η κρίση ψάχνει να χτυπήσει τον πιο αδύναμο κρίκο, η προστασία των αδυνάτων προστατεύει όλους. 


Η πανδημία ξεκίνησε από τις υγειονομικά ευάλωτες περιοχές –μια αγορά ζωντανών ζώων στην Κίνα– ,για να απλωθεί και να πλήξει τη βόρεια Ιταλία, παρά τις άριστες νοσοκομειακές υποδομές της. 


Αντιστοίχως, η κρίση χρέους στην Ευρωζώνη είχε ξεκινήσει από τον πιο αδύναμο κρίκο, την Ελλάδα, για να καταλήξει σε υπαρξιακή περιδίνηση ολόκληρης της Ε.Ε.

Αντιστρόφως, η προστασία των ισχυρότερων οργανισμών προστατεύει τους αδύναμους. Οι υγιείς και οι νέοι προστατεύουν τον εαυτό τους ακριβώς για να προφυλάξουν τους ηλικιωμένους και ευπαθείς. Η αδιατάρακτη αλληλεξάρτηση υποδεικνύει και ανθρώπινη αλληλεγγύη και διεθνή συνεργασία.

Ζήσαμε τα προηγούμενα χρόνια, διεθνώς, μιαν έξαρση του λαϊκισμού και εξέγερση ενάντια στις ελίτ και στους τεχνοκράτες. Καλοί οι δημαγωγοί για διασκέδαση και εκτόνωση, αλλά στις δύσκολες στιγμές η κοινωνία αναζητεί γνώση, πρόνοια, επάρκεια, σοβαρότητα, αξιοπιστία, ηγεσία για να ακουμπήσει πάνω της. Αυτό το κρίσιμο τεστ πέρασε επιτυχώς ο Ελληνας πρωθυπουργός, το ίδιο τεστ που κατέδειξε την ανεπάρκεια λαϊκιστών ηγετών στο εξωτερικό, που έχτισαν καριέρες στην πομπώδη δημαγωγία και στην παραποίηση της πραγματικότητας.

Αναζητείται πάντα η χρυσή ισορροπία ανάμεσα...


 στον υγιή σκεπτικισμό προς την εξουσία και στην αναγκαία εμπιστοσύνη στις παραινέσεις των ειδικών και της κυβέρνησης.  


Χωρίς το πρώτο, καταλήγεις άκριτος χειροκροτητής της εξουσίας. 


Χωρίς το δεύτερο, καταντάς θλιβερό θέαμα, σαν κάποιους (τραγουδοποιούς, πανεπιστημιακούς, τ. βουλευτές) που ανταγωνίστηκαν τη διασπορά του ιού διασπείροντας τις δικές τους συνωμοσιολογικές ανοησίες.

Δεν υπάρχουν σχόλια: