ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ: Ο Χρόνος ως φίλος και εχθρός

Του Γιώργου Ι. Κωστούλα



Όπως όλα τα σημαντικά πράγματα στη ζωή, έτσι και η καλή χρησιμοποίηση-διαχείριση του χρόνου δεν διδάσκεται στα σχολεία. Όλοι οι παλαιότεροι έχουμε πάρει τα... εξωσχολικά μας μαθήματα.


Ένα μέρος από τα δικά μου, σε 21 ευσύνοπτες και ευανάκλητες επισημάνσεις, γενικού χαρακτήρα, αντί άλλων ευχών για τον καινούριο χρόνο - Υιοθετήστε τη δική σας (*). (Οι παλαιότεροι ίσως να έχουν ξαναδιαβάσει κάποιες από τις επισημάνσεις σε κείμενά μου. Όμως, όντας μπροστά σε άλλον έναν ετήσιο προγραμματισμό, νομίζω ότι οι συμβουλές έχουν και πάλι τη θέση τους. Κυρίως για τους αδιόρθωτους - επιρρεπείς στην πιο ασυλλόγιστη σπατάλη):

- O Χρόνος είναι το πιο πολύτιμο, το πιο ατομικό, το πιο πεπερασμένο αγαθό. Μπορούμε να χάσουμε χρόνο, όχι όμως και να τον αυξήσουμε


- Η κατανομή του χρόνου είναι ασφαλώς η πιο δημοκρατική και δίκαιη κατανομή. Ισχυροί ή άθλιοι, δραστήριοι ή ράθυμοι, μεγαλοφυείς ή ανόητοι, δίκαιοι ή αμαρτωλοί ο καθένας έχει ακριβώς το ίδιο απόθεμα χρόνου στη διάθεσή του


- Η μαύρη τρύπα στο χάσιμο του χρόνου είναι η αναβολή. Κυριαρχία πάνω στο χρόνο σημαίνει κυριαρχία πάνω στον εαυτό μας: "καιρός επί πάσιν άριστος ..."


- Και η τεμπελιά επίσης: "Ο διάβολος έβαλε την τεμπελιά στο σύνορο πολλών αρετών", λέει ένας σοφότατος αφορισμός- ο και αγαπημένος μου (*), εν προκειμένω


- Έτσι δεν πρέπει να διαβάσουμε και την τουρκική παροιμία: "Η μέρα τρέφει το χρόνο, ο χρόνος δεν μπορεί να θρέψει τη μέρα"


- Μη χάνετε χρόνο σε ζητήματα που έχουν κάθε είδους χαμηλό βαθμό: επίδρασης, επηρεασμού, προστιθέμενης αξίας, κόστους, συνεπειών...


- Ο νόμος του Παρέτο (η αρχή του 20/80) ισχύει και για το χρόνο απολύτως: Π.χ. το 20% των ενασχολήσεών μας αποδίδει το 80% του αποτελέσματος. Και το αντίστροφο

- Αναθέστε σε άλλους να κάνουν τα "πράγματα σωστά",  για να μπορείτε εσείς να κάνετε "τα σωστά πράγματα"

- Ωστόσο, χρειάζονται και τα δύο: και η Επάρκεια ("κάνω τα πράγματα σωστά") και η Αποτελεσματικότητα ("κάνω τα σωστά πράγματα")

- Μην υπόσχεστε, μη δεσμεύεστε για κάτι, αν δεν έχετε ήδη σκεφθεί πού θα το αναθέσετε 

- Υπάρχει η φυσική τάση ή και αδυναμία, να είμαστε περισσότερο διαθέσιμοι σ΄ αυτούς που μας απασχολούν και μας διακόπτουν, παρά στις δικές μας προτεραιότητες. Λυπηθείτε το χρόνο σας, ασκηθείτε, αντισταθείτε σ΄ αυτήν την έξωθεν λεηλασία


- Ταυτίζουμε τον ελεύθερο χρόνο με χαμένο χρόνο. Από αυτή την αντίληψη ξεκινάει όλη η ανυποληψία  και η ενοχοποίηση που τον συνοδεύει


- Από εκεί και η μεγάλη ανισορροπία του σημερινού ανθρώπου. Εκλαμβάνουμε  το "μηδέν  πράττειν" ως απραξία αντί για ευκαιρία για ευπραξία. Ή, περίπου με τα λόγια του Χέρμαν Μέλβιλ: "Η αξιοπρέπεια δε συχνάζει στους χώρους εργασίας. Η αξιοπρέπεια βρίσκεται και αναδεικνύεται στον ελεύθερο χρόνο"

- Τι είδους ανθρώπους άραγε να είχε κατά νου αυτός που μας κατέλειπε τον λόγο: "δεν  πρέπει να συγχέουμε τις επιθυμίες μας  με τα πράγματα και τα πράγματα με τις επιθυμίες μας";  Σίγουρα όχι τον μέσο, σημερινό άνθρωπο που τόση ανάγκη έχει να κάνει, όσο γίνεται ανθρωπινότερο, τον μισθωμένο χρόνο του και όσο γίνεται χρησιμότερο τον ελεύθερο χρόνο της κάθε μέρας του


- Είτε πρόκειται για τον επαγγελματικό μας χρόνο, είτε για τον προσωπικό, τον ελεύθερο, η πιο σημαντική ερώτηση πρέπει, πάντοτε, να είναι: "Tι κάνω τώρα;"


- Έχοντας  υπ΄ όψιν μια κατηγορία συνανθρώπων μας, που δεν χρειάζεται να την περιγράψουμε εδώ, σκέφτεται κανείς την παραδοξολογία του Τόμας Μαν: Η ανάπαυση, γράφει, - και ο ελεύθερος χρόνος θα προσθέταμε - είναι γι΄ αυτούς που δεν τα χρειάζονται καθόλου

 

- Ή, σύμφωνα με τον αφορισμό του Η. Αποστολίδη:


 "Από το πως διαθέτεις τις πολλές σου ώρες, συναγάγουμε πόσο αποτιμάς τις λίγες"

- Η συσσώρευση των  γνώσεων, επιρροών, συναισθημάτων, εντυπώσεων, αλλαγών που μας κατακλύζουν και που ο χρόνος εναποθέτει στην υπόσταση μας, μας μεταμορφώνει, μας μεταλλάσσει κάθε δευτερόλεπτο που περνά. Ο Ιγκμαρ Μπέργκμαν στο "Περσόνα", αναρωτιέται, με το στόμα της Μπίμπι Άντερσον:  "... δεν βγαίνει νόημα ... τίποτα δεν ταιριάζει ... μπορείς να είσαι το ίδιο πρόσωπο την ίδια στιγμή;"

- Η αποθέωση της συμφιλίωσης με το χρόνο, δραματοποιημένη από τον Μ. Μπρεχτ: Ο κ. Κ. συνάντησε κάποιον που είχε να τον δει πολύ καιρό. Μα εσείς δεν αλλάξατε καθόλου, του είπε ο άλλος, καθώς τον χαιρετούσε. Ωχ! Έκανε ο κ. Κ. και χλόμιασε...


- Και, μια σκέψη που σε άλλους μπορεί να προκαλέσει ίλιγγο, σε άλλους διάθεση  για απολογισμό και σε άλλους την συνειδητοποίηση της ασημαντότητάς μας : "Δεν έχουμε ζήσει,  ως τώρα, παρά μόνο την ανθρώπινη προϊστορία"


Καλή χρονιά.