ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ: Το στοίχημα της διάλυσης του σιιτικού τριγώνου

Της Ελενας Μπέλλη

Αργά και πολύ προσεκτικά: Η Δύση κορυφώνει την αντιπαράθεσή της με το «σιιτικό τρίγωνο» στη Μέση Ανατολή, τη «μόνιμη απειλή» στους βασικούς στρατηγικούς της στόχους: Τη σταθερότητα στο Ιράκ και το Αφγανιστάν, τη διασφάλιση της ροής των ενεργειακών πόρων και την «ανασύσταση» των κρατών της περιοχής, ώστε να προκύψουν κυβερνήσεις φιλικότερες προς τα δυτικά πρότυπα. Η εξυπηρέτηση των στόχων αυτών επιτάσσει πλέον τη διάλυση του «σιιτικού άξονα», της αγαστής δηλαδή συνεργασίας μεταξύ του Ιράν, της Συρίας και της οργάνωσης Χεζμπολάχ στο νότιο Λίβανο.

Και παρότι το «λαϊκό» καθεστώς των Αλεβιτών στη Δαμασκό ουδεμία σχέση έχει με τη σκληροπυρηνική παράδοση των σιιτών στην Τεχεράνη, η Συρία εντάσσεται στο τρίγωνο ως η πρώτη χώρα επιρροής του Ιράν.

Και αυτό, διότι Συρία και Ιράν έχουν δύο κοινά χαρακτηριστικά: Τα αμφισβητούμενα καθεστώτα τους που επιζητούν νομιμοποίηση και έναν κοινό εχθρό, το Ισραήλ. Η σχέση Συρίας - Ιράν ξεκίνησε ως ιδεολογική, από την κοινή επιδίωξη των δύο πλευρών να αποτινάξουν τη Μέση Ανατολή από τα «καθεστώτα - μαριονέτες» που έδειχναν τυφλή υποταγή στις ΗΠΑ: Σαουδική Αραβία, Ιορδανία, Αίγυπτος.

Αλλά, μέχρι πρότινος τουλάχιστον, ο άξονας Τεχεράνης - Δαμασκού έπαιρνε διαστάσεις συμμάχων πολέμου: Η Συρία εφοδίαζε τη Χεζμπολάχ στο Λίβανο με όπλα από το Ιράν, με αποτέλεσμα η οργάνωση να παραμένει όχι μόνον ισχυρή πολιτική δύναμη μέσα στο Λίβανο αλλά και «παράδειγμα προς μίμηση» για τους καταπιεσμένους Αραβες ανά τον κόσμο.

Η «εξάρθρωση» της Χεζμπολάχ θεωρείται βασική προϋπόθεση για τη σταθεροποίηση του Λιβάνου αλλά και συμβολικό βήμα προς την επικράτηση της Φατάχ έναντι της Χαμάς στα Παλαιστινιακά Εδάφη, με δεδομένo ότι η ηγεσία της Χαμάς φιλοξενείται στη Δαμασκό και, παρότι σουνιτική, τελεί υπό την επιρροή του «σιιτικού τριγώνου», «μέγα αρωγού» των Παλαιστινίων. Ακόμη χειρότερα, η επικράτηση των σιιτών στο Ιράκ μετά την αποχώρηση των Αμερικανών, θα εντάξει τη Βαγδάτη στο σιιτικό τρίγωνο, εξέλιξη που προσπαθούν να αποτρέψουν ΗΠΑ, Ισραήλ και Σαουδική Αραβία.

Ηδη, όπως καταγγέλλει ο Ελεύθερος Στρατός της Συρίας, που μάχεται κατά του καθεστώτος, ο Ιρακινός σιίτης Μοκτάντα αλ Σαντρ, ο κληρικός που είχε ξεσηκώσει τους οπαδούς του κατά της αμερικανικής κατοχής στη Βαγδάτη, στέλνει τους μαχητές του να πολεμήσουν στο πλευρό του Μπασάρ αλ Ασαντ. Και, όπως φαίνεται, αλλά και όπως είχε προβλέψει η επιφυλλίδα Middle East Review of International Affairs από το 2007, «με την αποχώρηση των Αμερικανών, ο σιιτικός άξονας θα κρατήσει τη Βαγδάτη με μεγάλη δύναμη».

Με τη σειρά του, το βάρος του νέου σιιτικού άξονα, που θα περιλαμβάνει και το Ιράκ, πιέζει αφόρητα τη Σαουδική Αραβία, όπου η σιιτική μειονότητα αποτελεί το 15% του πληθυσμού. Και φυσικά τυχόν τριγμοί στον οίκο των Σαούντ θα πλήξουν τη δεύτερη μεγαλύτερη παραγωγό πετρελαίου στον κόσμο, σε μία ευθεία απειλή για τις δυτικές οικονομίες. Ανάλογο πρόβλημα αντιμετωπίζει και το Μπαχρέιν, με τη σιιτική μειονότητα να εξεγείρεται για να αντιμετωπίσει το βαρύ χέρι του νόμου (καταδίκη σε θάνατο των πρωταγωνιστών) και τις κατηγορίες για υποκίνηση της εξέγερσης από την Τεχεράνη.

Και στην Υεμένη, μαλακό υπογάστριο της Σαουδικής Αραβίας, η εξέγερση των σιιτών συνεχίζεται σχεδόν αδιάλειπτα από την επανένωση βορρά και νότου, το 1990, με τους σιίτες να καταγγέλλουν σωρεία παραβιάσεων των δικαιωμάτων τους από το σουνιτικό καθεστώς. Η «δυσκολία» εξόδου του προέδρου Αλί Αμπντάλα Σάλεχ από την εξουσία και η άρνηση της Δύσης να υποστηρίξει τις διαδηλώσεις εναντίον του και την έκκληση για δημοκρατία, αποδεικνύει τα ισχυρά ερείσματα των σουνιτών, πρωτίστως στην Ουάσιγκτον. Ετσι, η απάντηση της Δύσης στον περίπλοκο ιστό που χτίζουν οι σιίτες στη Μέση Ανατολή πρέπει να λάβει υπόψη όλες τις παραμέτρους και κυρίως να μη θίξει τα εδραιωμένα συμφέροντα και τις φίλες χώρες.

Αν αυτό μπορούσε να ξεκινήσει από το Ιράν και να γίνει ειρηνικά, με κυρώσεις και διεθνή απομόνωση, ο κίνδυνος εξάπλωσης του σιιτικού τριγώνου θα είχε παρέλθει. Η επόμενη λύση είναι μοιραία η στρατιωτική επέμβαση και η προχθεσινή διαβεβαίωση του Αμερικανού αντιπροέδρου, Τζο Μπάιντεν, ότι «οι γειτονικές προς τη Συρία χώρες νομιμοποιούνται να ανησυχούν» είναι το πρώτο βήμα. Λέξη - κλειδί η νομιμοποίηση?

Η επικίνδυνη παράμετρος του Πακιστάν

Στροφή του Καράτσι προς τη «σιιτική υπερδύναμη» της περιοχής. Το Ιράν, φοβούνται ΗΠΑ και Σαουδική Αραβία

Ηταν ακριβώς πριν από ένα χρόνο, στις 3 Δεκεμβρίου του 2010, όταν το Wikileaks δημοσίευε τα διπλωματικά αρχεία των ΗΠΑ όπου καταγράφεται επακριβώς η έντονη ανησυχία της Σαουδικής Αραβίας για το «άλλο σιιτικό τρίγωνο». Για το Ριάντ αυτό το «σιιτικό τρίγωνο» περιλαμβάνει το Ιράν, το Ιράκ και το Πακιστάν του προέδρου Ασίφ Αλί Ζαρντάρι, για τον οποίο οι Σαούντ τρέφουν υποψίες ότι είναι σιίτης.

Και η ανησυχία του Ριάντ επιβεβαιώνεται περίτρανα καθώς σήμερα το Πακιστάν απειλεί να σταματήσει τη συνεργασία του με τις ΗΠΑ τόσο στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας όσο και στη διασφάλιση μίας αξιοπρεπούς εξόδου της Ουάσιγκτον από το Αφγανιστάν. Αφορμές υπήρξαν πολλές: Η εισβολή των Αμερικανών για την εξόντωση του Οσάμα μπιν Λάντεν, η δημόσια αποκάλυψη ότι η τρομοκρατική οργάνωση Χακάρι «αποτελεί πραγματικό χέρι» του Πακιστάν αλλά και η πρόσφατη ΝΑΤΟϊκή επιδρομή στα σύνορα με το Αφγανιστάν που προκάλεσε το θάνατο 24 Πακιστανών στρατιωτών.

Η αιτία ωστόσο της απομάκρυνσης του Πακιστάν από τον «αμερικανικό άξονα» εδράζεται σε δύο παραμέτρους: 

Πρώτον, την έντονη «κρίση ταυτότητας» στο εσωτερικό του Πακιστάν, μία κρίση που μαίνεται εδώ και δεκαετίες μεταξύ της σουνιτικής πλειοψηφίας και της μειονότητας των σιιτών και έχει άμεση επίδραση στην πολιτική σκηνή. Εκατοντάδες σιίτες έχουν σκοτωθεί μέσα στην τελευταία διετία από τις ένοπλες οργανώσεις φανατικών σιιτών στο Καράτσι, τη Λαχόρη, στην Κέτα, κ.λπ. Η δράση αυτών των οργανώσεων βαθαίνει το ρήγμα μεταξύ των δύο ισλαμικών κοινοτήτων στη χώρα και προκαλεί φόβους ότι ο «σιίτης Ζαρντάρι» θα στραφεί στη μοναδική «σιιτική υπερδύναμη» της περιοχής, το Ιράν.

Η δεύτερη παράμετρος αφορά τη δυνατότητα διείσδυσης του Πακιστάν στη μετά ΗΠΑ εποχή στο Αφγανιστάν, όπου οι σουνίτες, παρότι αποτελούν σχεδόν το 80% του πληθυσμού, παραμένουν διχασμένοι σε «εθνοτικές γραμμές», επιτρέποντας στο 20% των σιιτών να ελπίζει στη μέγιστη δυνατή επιρροή του μέλλοντος της χώρας.

ΗΜΕΡΗΣΙΑ