ΤΟΥΡΚΙΑ: Σε τεντωμένο σκοινί η μπανανία του Ερντογάν

Του Γιώργου Καπόπουλου

«Η Τουρκία χρειάζεται ένα Θρησκευτικό Σύνταγμα και το Δόγμα της Κοσμικότητας θα πρέπει να απαλειφθεί από τον νέο Καταστατικό Χάρτη της χώρας», δήλωσε, προχθές Τρίτη, ο πρόεδρος της Βουλής Καχραμάν. 

Τον πρόεδρο της Βουλής διόρθωσε λίγο αργότερα ο πρόεδρος της Επιτροπής Αναθεώρησης του Συντάγματος Σεντόπ, που διευκρίνισε ότι το κυβερνών κόμμα ΑΚΡ δεν θέτει θέμα απάλειψης του προσδιορισμού του πολιτεύματος ως κοσμικού.

Ούτως ή άλλως και χωρίς την εμπρηστική παρέμβαση του προέδρου της Βουλής η Συνταγματική Μεταρρύθμιση στην Τουρκία είναι μια ζώνη αναταράξεων, καθώς υπάρχουν αβεβαιότητες τόσο επί της διαδικασίας όσο και επί της ουσίας.

Επί της διαδικασίας, καθώς το κυβερνών κόμμα ΑΚΡ διαθέτει 317 βουλευτές, ενώ απαιτούνται 330 ψήφοι για να παραπεμφθεί η Συνταγματική Μεταρρύθμιση σε Δημοψήφισμα, απαιτούνται δηλαδή ψήφοι βουλευτών άλλων κομμάτων.

Επί της ουσίας γιατί δεν είναι σαφές ακόμη το εύρος των υπερενισχυμένων εξουσιών της Προεδρίας που ζητά ο Ερντογάν, με τις μέχρι τώρα τοποθετήσεις του να δίνουν την αίσθηση για αρμοδιότητες που παραπέμπουν σε Σουλτάνους ή στην καλύτερη περίπτωση στους ηγέτες της Κεντρικής Ασίας.

Ολα τα παραπάνω εν μέσω μιας συνολικής αβεβαιότητας για τις περιφερειακές και διεθνείς ισορροπίες της Τουρκίας, που βλέπει την επόμενη μέρα στη Μέση Ανατολή να διαμορφώνεται ερήμην της και την εμπλοκή της στη Συρία να έχει αναζωπυρώσει έναν ακόμη αιματηρό πόλεμο με το ΡΚΚ στη Νοτιοανατολική Περιοχή της επικράτειάς της.

Όλα τα παραπάνω αθροιστικά περιπλέκουν ή κινδυνεύουν να περιπλέξουν τη συνεργασία Ε.Ε. - Τουρκίας  επί της ουσίας Αγκύρας -Βερολίνου για τη διαχείριση των προσφυγικών ροών.

Χαρακτηριστική είναι η ρητορική της καχυποψίας στο θέμα της κατάργησης της Βίζας για την είσοδο Τούρκων πολιτών στη Ζώνη Σένγκεν, με τις Βρυξέλλες να διαπιστώνουν ότι η Αγκυρα έχει πολύ δρόμο να διανύσει ως προς την υλοποίηση των προαπαιτούμενων και τους Ερντογάν -Νταβούτογλου να απειλούν ότι χωρίς την κατάργηση της βίζας δεν ισχύει η συμφωνία του Μαρτίου για το Προσφυγικό.

Όλα τα εσωτερικά μέτωπα της Τουρκίας, από το Κουρδικό, την αυταρχική εκτροπή Ερντογάν, τον ακήρυκτο πόλεμο της τουρκοσυριακής μεθορίου κυρίως με τους Κούρδους της Συρίας και δευτερευόντως με τους Τζιχαντιστές του Ισλαμικού κράτους βρίσκονται σε σχέση συγκοινωνούντων δοχείων με τις λεπτές ισορροπίες της Σχέσης Ε.Ε. - Άγκυρας.

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Γερμανού ηθοποιού που άσκησε ανελέητη σατιρική κριτική στον Ερντογάν, με την Μέρκελ να χρεώνεται το πολιτικό κόστος της άδειας για άσκηση δικαστικής έρευνας σε βάρος του.

Οι ισορροπίες των δύο συμβαλλομένων είναι οριακές: Χωρίς τη συνεργασία της Τουρκίας η Γερμανία δεν μπορεί να διαχειρισθεί το Προσφυγικό σε εθνικό αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο και χωρίς την πολιτική στήριξη της σταθεροποίησης της Τουρκίας εντός και εκτός συνόρων από Βρυξέλλες και Βερολίνο, οι Ερντογάν - Νταβούτογλου βιώνουν την πιο σκληρή διεθνή και περιφερειακή απομόνωση της χώρας από την ίδρυση του Κεμαλικού Καθεστώτος, το 1923.

Η κατάργηση της βίζας, για παράδειγμα, σε συνδυασμό με τη γενίκευση της σύγκρουσης με το ΡΚΚ στη Νοτιοανατολική Τουρκία μπορεί να δημιουργήσει ένα νόμιμο ρεύμα προσφύγων με αφετηρία την Τουρκία, μια δυναμική που αργά ή γρήγορα θα πυροδοτήσει τουρκοκουρδικές συγκρούσεις στο έδαφος της ίδιας της Γερμανίας.

«Ράγισε το γυαλί» της σχέσης με την Ουάσιγκτον:

Για τις ΗΠΑ η Τουρκία των Ερντογάν-Νταβούτογλου παραμένει η πιο δύσκολη περίπτωση, ο πιο δύστροπος συνομιλητής από την Ομάδα των Δυσαρεστημένων, για τη στροφή της Ουάσιγκτον τόσο στη Συρία όσο και στο Ιράν.

Η Ουάσιγκτον καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια να εξομαλύνει και να σταθεροποιήσει το περιφερειακό περιβάλλον της Τουρκίας χωρίς απτό μέχρι στιγμής αποτέλεσμα:

Μεσολαβεί ανάμεσα στην Αγκυρα και το Τελ Αβίβ για εξομάλυνση των σχέσεων που διαταράχθηκαν τον Ιούνιο του 2010 με αφορμή το πλοίο αλληλεγγύης Μαβί Μαρμαρά, με δέλεαρ την αμοιβαία επωφελή ενεργειακή συνεργασία στην Ανατολική Μεσόγειο, προϋπόθεση της οποίας είναι η επίλυση του Κυπριακού.

Η Ουάσιγκτον στηρίζει την προσπάθεια της Σαουδικής Αραβίας που μεσολαβεί μεταξύ Τουρκίας και Αιγύπτου για να τερματισθεί η μετωπική σύγκρουση του Ερντογάν με τον Σίσι που έχει πάρει τη μορφή προσωπικής βεντέτας.

Από ό,τι φαίνεται οι συνομιλητές της Αγκυρας, το Κάιρο και το Τελ -Αβίβ αντιλαμβάνονται τη θέση αδυναμίας του Ερντογάν που συγκρούεται με ΗΠΑ-Ρωσία για την επόμενη μέρα στη Συρία και έχει πολεμικό μέτωπο με τους Κούρδους εντός και εκτός συνόρων και διαμηνύουν ότι το τίμημα θα είναι ακριβό: Πλήρης αποστασιοποίηση της Αγκυρας από την Χαμάς στη Γάζα και τους Αδελφούς Μουσουλμάνους στην Αίγυπτο.

Το γυαλί έχει ραγίσει και η Αγκυρα δεν μπορεί να κλείσει εύκολα τα μέτωπα που άνοιξε στη Μέση Ανατολή. Επιπλέον καλείται να υιοθετήσει απέναντι στο Ισραήλ και την Αίγυπτο μια Ρεαλπολιτίκ, η ρητορική και η σημειολογία της οποίας είναι προφανές ότι συγκρούεται μετωπικά με τον ρόλο του προστάτη των Σουνιτών στη Συρία και στο Ιράκ. Μιά αντίφαση που την συναντάμε παντού: Την ίδια ώρα που ο πρόεδρος της Βουλής θεωρεί ότι η χώρα χρειάζεται Θρησκευτικό Σύνταγμα, η Αγκυρα πιέζει για την υλοποίηση της δέσμευσης της Ε.Ε. να ανοίξει ένα από τα κλειστά κεφάλαια της Ενταξιακής Διαπραγμάτευσης Ε.Ε. - Τουρκίας.

Η ΑΓΝΩΣΤΗ ΜΕΤΑΒΛΗΤΗ ΓΙΑ ΤΗ ΧΩΡΑ
Τούρκοι στρατηγοί: Ο «Μεγάλος Σιωπηλός»

«Μεγάλο σιωπηλό» ονομάζουν παραδοσιακά στη Γαλλία οι πολιτικοί αναλυτές τον Στρατό, μια διαπίστωση που κατ’ εξοχήν ισχύει για τη σημερινή Τουρκία. Οταν τίθεται το ερώτημα αν η χώρα θα αποκτήσει Θρησκευτικό Σύνταγμα ή αν ο Ερντογάν θα είναι Εκτελεστικός Πρόεδρος ή Σουλτάνος-Χαλίφης οι Ένοπλες Δυνάμεις της χώρας είναι η άγνωστη μεταβλητή.

Τον Απρίλιο του 2007 η στρατιωτική ηγεσία της Τουρκίας επιχείρησε να εμποδίσει την εκλογή του Γκιουλ στην Προεδρία της Δημοκρατίας, με τον Ερντογάν να προκηρύσσει πρόωρες εκλογές και να αυξάνει τη δύναμή του. 

Λίγους μήνες αργότερα, οι στρατηγοί επιχείρησαν με εργαλείο το Συνταγματικό Δικαστήριο να διαλύσουν το κυβερνών κόμμα ΑΚΡ και να απαγορεύσουν στον Ερντογάν και εβδομήντα ηγετικά πολιτικά στελέχη την πολιτική δραστηριότητα και απέτυχαν. 

Στη συνέχεια ήλθε η ώρα των στρατηγών με τις συνωμοσίες Εργκενεκον και Βαριοπούλα.

Ολα άλλαξαν το καλοκαίρι του 2013 με τη εξέγερση του Πάρκου Γεζί στην Κωνσταντινούπολή, που ο Ερντογάν το εξέλαβε ως έναρξη της επίθεσης του Ιμάμη Φετουλάχ Γκουλέν και των Ισλαμικών Δικτύων του που είχαν διεισδύσει στη Δικαιοσύνη, την Αστυνομία και τον Στρατό. Ο Ερντογάν συμμάχησε με τους στρατηγούς, τους αμνήστευσε για τις συνωμοσίες που τους χρέωσε ως συνωμοσία-σκευωρία του Ιμάμη από την Πενσυλβάνια όπως του αρέσει να αποκαλεί τον Γκιουλέν.

Η εμπλοκή του στη Συρία, αλλά κυρίως ο πόλεμος που κήρυξε κατά του ΡΚΚ εδώ και ένα χρόνο έδωσε νέους ρόλους στους στρατηγούς ή μάλλον τους αποκατέστησε στην παλαιά τους θέση, αυτή των συγκυβερνώντων: Στη Νοτιοανατολική Τουρκία όπου διεξάγονται πλέον πολεμικές συγκρούσεις με τις δυνάμεις του ΡΚΚ μέσα στις πόλεις κάθε νέα επιχειρησιακή κλιμάκωση ή αποκλιμάκωση κάθε πολιτική πρωτοβουλία είναι βέβαιο ότι χρειάζεται συγκατάθεση των στρατηγών.

Είναι χαρακτηριστικό ότι στις αρχές του χρόνου η αντιπολιτευόμενη εφημερίδα Χουριέτ δημοσίευσε την είδηση ότι η στρατιωτική ηγεσία έβαλε βέτο σε χερσαία εισβολή στη Συρία που σχεδίαζε ο Ερντογάν, καθώς έθεσε ως προϋπόθεση τη σύμφωνη γνώμη της Ουάσιγκτον.

Το ερώτημα που τίθεται είναι αν η ενίσχυση του ρόλου των στρατηγών είναι συμβατή με την αναγόρευση του Ερντογάν σε Σουλτάνο-Χαλίφη, ο οποίος σε πρόσφατη ομιλία του στις σχολές πολέμου του τουρκικού στρατού στην Κωνσταντινούπολη τόνισε ότι στο νέο θεσμικό του ρόλο δεν θα είναι απλώς ο επίτιμος-συμβολικός αλλά ο ουσιαστικός επικεφαλής των Ενόπλων Δυνάμεων.