Διοργανώνουμε για 15η συνεχή χρονιά ψηφοφορία για τη Λέξη της Χρονιάς 2024. Οι λέξεις που πρώτευσαν τα προηγούμενα χρόνια, από το 2010 έως το 2023, δίνουν μια εικόνα της 14ετίας που πέρασε.
— Nikos Sarantakos (@nikosarantakos) December 23, 2024
Ποια θα είναι η λέξη του 2024; Ψηφίζετε εδώ: https://t.co/4pcAbIrPHK pic.twitter.com/JtZS2bZCq8
Tης ΛΕΝΑΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
Υβριδικός πόλεμος Δεν ξέρεις πλέον από πού θα σου ‘ρθει. Ολα μπορούν να γίνουν στόχος: υποδομές μεταφορών και τηλεπικοινωνιών, στρατιωτικές βάσεις, μεμονωμένα άτομα. Μήπως η πρόσφατη συντριβή του φορτηγού αεροσκάφους της DHL κοντά στο αεροδρόμιο του Βίλνιους (Λιθουανία), δεν βγάζει μάτι ότι δεν οφειλόταν σε τεχνικό πρόβλημα αλλά σε «δολιοφθορά»; Τι να πει κανείς και για την κυβερνοεπίθεση σε καναδική εγκατάσταση που επεξεργάζεται τα λύματα 1,2 εκατ. ανθρώπων (θα είχε γίνει το μάλε βράσε αν οι χάκερ δεν περιορίζονταν σε ένα μικρό μέρος των ψηφιακών συστημάτων). Οσο για εκείνο τα «κομμένο» στα καλά καθούμενα υποθαλάσσιο καλώδιο οπτικών ινών μεταξύ Γερμανίας και Φινλανδίας, η υπόθεση «βρωμάει» από χιλιόμετρα. Ο «μπασταρδεμένος» πόλεμος ή πόλεμος γιαλαντζί δεν είναι κάτι καινούργιο, αλλά η εντατικοποίησή του σαφώς διευκολύνεται από τη ραγδαία τεχνολογική αλλαγή και την παγκόσμια –που να μην έσωνε– διασυνδεσιμότητα. Αποτέλεσμα; Ταχύτατη επιδείνωση του μόνιμου αισθήματος ανασφάλειας – πόσο πλέον; Δεν μπορείς να διακρίνεις τον πόλεμο από την ειρήνη ή, μάλλον, πόσο αντέχουν τα νεύρα σου αυτή τη διαολεμένη ειρήνη.
Μουρτζούκου Το όνομα που διαδέχτηκε στα δελτία ειδήσεων το «Πισπιρίγκου».
Σαν βγεις στον πηγαιμό για την Ψίμυθο Το ουτοπικό νησί που απέκτησε σάρκα και οστά χάρη σε έναν ευφάνταστο λογαριασμό στο Χ (πρώην Twitter): «Να βρεις ένα ψεύτικο όνομα για νησί, φασέϊκο λίγο, Ψίμυθο π.χ., και να λες ότι φέτος η φάση ήταν εκεί. Δεν έχεις πάει Ψίμυθο; Ε, ρε φίλε, γα@@ Εγινε χαμός φέτος». Και ύστερα να οι απανταχού ψευδοαναμνήσεις από τότε που πηγαίναμε στο νησί «με ένα παρεό, μια σουλουμπάμια και τα “Εκατό χρόνια μοναξιά”, ή «τότε που δεν πήγαινε πλοίο και κολυμπούσαμε έξι μίλια με τους γονείς μας για να φτάσουμε». Μέχρι και τρέλερ ντοκιμαντέρ για τις ομορφιές της ανύπαρκτης νήσου κυκλοφόρησε. Και τα τρολ της αντιπολίτευσης επωφελήθηκαν, σύμφωνα τουλάχιστον με τον υπουργό Υγείας Αδωνι Γεωργιάδη: «Παραιτήθηκε και ο τελευταίος αγροτικός γιατρός στην Ψίμυθο. Ενα νησί 600 κατοίκων και χιλιάδων επισκεπτών χωρίς γιατρό. Το ΕΣΥ του Αδωνι».
Aura (αύρα) Λέξη της χρονιάς για τη Γενιά Ζ. Δεν είναι η έννοια όπως την ξέραμε – η αίσθηση, η «ατμόσφαιρα» που δημιουργεί κάποιος με την παρουσία του. Περισσότερο έχει να κάνει με το πόσο «κουλ» είναι κάποιος ή έστω με πόσο κουλ τρόπο περιδιαβάζει την καθημερινότητά του. Στο TikTok και στα ελληνικά λύκεια μετρώνται και πόντοι της αύρας, τους οποίους κερδίζεις ή και όχι. Επί παραδείγματι, αν πιαστεί το δάκτυλό σου σε πόρτα, χάνεις αυτομάτως 1.000 πόντους αύρας, ενώ κερδίζεις κάμποσους αν, μετά από έναν χωρισμό, προχωρήσεις μπροστά χωρίς μαραθώνιους οδυρμούς. To χειρότερο είναι ότι η όλη τάση συνδέθηκε –σε διάφορες δήθεν ψαγμένες αναλύσεις– με την κλασική αρχαιότητα και τον Αριστοτέλη.
Παράγωγα της κλιματικής αλλαγής Τεράστια η γκάμα των κλιματικών όρων που εισέβαλαν στη ζωή μας κατά τη διάρκεια του έτους. Κλιματική δικαιοσύνη, διπλή καιρική διαταραχή, θερμική άνεση (το να αισθάνεσαι ικανοποιημένος από τις θερμικές συνθήκες του εργασιακού σου περιβάλλοντος, π.χ. να μη δουλεύεις σε δημόσια υπηρεσία με χαλασμένο ερ κοντίσιον), θερμική καταπόνηση, θερμικές καταιγίδες, δείκτης δυσφορίας και το κακό συναπάντημα.
Ick Η Γενιά Ζ έχει τη δική τη λέξη για να περιγράψει τις ενοχλητικές συνήθειες του άλλου (σε ένα ζευγάρι). Αναπόσπαστο κομμάτι του σύγχρονου dating (στα αγγλικά η λέξη «ick» είναι επιφώνημα αηδίας, κάτι σαν το δικό μας «μπλιάχ») αποτυπώνει μια τεράστια γκάμα συνηθειών που μπορεί να έχει ο άλλος (μέσα και έξω από το σπίτι) και που μπορεί να σε απωθήσουν (η έκφραση είναι «he/she gives me the ick»). Ενδεικτικά, να θέλει να τρώει από το πιάτο σου στο πρώτο ραντεβού, να έχει βρώμικα νύχια ή να χειροκροτεί μετά την προσγείωση του αεροπλάνου.
Μπάτσος Πενήντα χρόνια ακριβώς φέτος από τη μετάβαση στη δημοκρατία και ετοιμαζόμαστε να θεσπίσουμε αδικήματα λόγου. Η πρόταση για ποινικοποίηση της λέξης (όποιος την ξεστομίζει να αντιμετωπίζει αυτόφωρη δίωξη και απειλή φυλάκισης) έγινε από τον πρώην υπουργό Θάνο Πλεύρη. Η ΕΛ.ΑΣ. απάντησε με δικό της διαφωτιστικό βίντεο με τίτλο: «Ας εξηγήσουμε λοιπόν τι είναι μπάτσος».
Κασσελίστας (Kasselistas) Φανατικοί οπαδοί του Στέφανου Κασσελάκη που τον ακολουθούν παντού, εντός και εκτός (πλέον) ΣΥΡΙΖΑ. Από τα πιο hot φετινά συνθήματά τους: «Kάτω η Χούντα της Αριστεράς».
Demure (ντεμιούρ) Λέξη της χρονιάς για το Dictionary.com. Γεννήθηκε στο TikTok, όπου γεννιούνται πλέον αναγκαστικά οι περισσότεροι νεολογισμοί. Εγινε viral το καλοκαίρι χάρη στην plus size τρανς influencer Tζουλς Λεμπρόν, που ήθελε έτσι («very demure, very mindful») να περιγράψει το μακιγιάζ και τα ρούχα που χρησιμοποιεί στη δουλειά και είναι διακριτικά και χαμηλών τόνων, και όχι φανταχτερά, πολύ έντονα ή αποκαλυπτικά (το βίντεο που τράβηξε μέσα από το αυτοκίνητό της μετράει μέχρι σήμερα 54,5 εκατ. προβολές). Η λέξη έγινε ανάρπαστη. Ακόμα και ο Λευκός Οίκος (του Μπάιντεν) τη χρησιμοποίησε στον λογαριασμό του προκειμένου να προωθήσει νομοσχέδιο που θα απαλλάξει 5 εκατομμύρια Αμερικανούς από τα φοιτητικά τους χρέη. Οταν προσδιορίζει πρόσωπο, το «demure» σημαίνει «συγκρατημένος» σε εμφάνιση ή συμπεριφορά.
«They are eating their dogs… they are eating their cats» («Tρώνε τους σκύλους τους… τρώνε τις γάτες τους») Η ατάκα της χρονιάς για τους μετανάστες στο Σπρίνγκφιλντ του Οχάιο ανήκει δικαιωματικά στον καθόλου demure Ντόναλντ Τραμπ (από το debate με τη Χάρις τον Σεπτέμβριο). Απειρα τα memes με pets προς βρώση, αλλά και μια εξαιρετικά επιτυχής μουσική διασκευή.
Βrain rot (σήψη του μυαλού ή του εγκεφάλου) Επρεπε να βρεθεί ένας όρος που να συμπυκνώνει την «επιδείνωση της διανοητικής κατάστασης ενός ατόμου» από τον εθισμό του στα σόσιαλ, το «κάψιμο» σε memes ή TikTok βίντεο με μωρά, γάτες και ρακούν, και γενικά από την υπερκατανάλωση «ευτελούς διαδικτυακού περιεχομένου». Στην αρχή τον χρησιμοποιούσαν οι πολύ νέοι (Γενιά Ζ κτλ.), στην πορεία όμως έγινε τόσο mainstream που επιλέχθηκε και ως λέξη της χρονιάς από το λεξικό της Οξφόρδης. Παρουσιάζει ενδιαφέρον ότι το brain rot επινοήθηκε για πρώτη φορά πολλά χρόνια πριν τη γέννηση του Ιντερνετ, το 1854, από τον Χένρι Ντέιβιντ Θορό στο προφητικό βιβλίο του «Walden: H Ζωή στο Δάσος». Παραθέτω εδώ κάτι άλλο, νομίζω σχετικό, που γράφει ο Θορό στο ίδιο έργο: «Γιατί πρέπει να ζούμε τόσο βιαστικά και τόσο σπάταλα;».
Ανεμογεννήτριες χωρίς μπαταρίες Το πλέον καυτό κλιματικό ζήτημα της φετινής χρονιάς μετά τα αστακοκάραβα.
Kate–gate Τώρα που γύρισε και στα επίσημα καθήκοντά της, έχει ξεχαστεί η υπόθεση και ο διασυρμός έχει αντικατασταθεί από συμπόνοια και πατ πατ στην πλάτη, αλλά η Κέιτ Μίλντλετον είχε εκείνη την περίοδο ακούσει τα εξ αμάξης για την άτσαλα πειραγμένη φωτογραφία για τη γιορτή της μητέρας. Oυδείς βέβαια υποψιάζεται ότι στην πραγματικότητα δεν της καιγόταν καρφάκι, γιατί όταν τα κουτσομπολιά θέριευαν εκείνη έκανε χημειοθεραπεία.
Affordating Dating με οικονομικά υποφερτούς όρους, γιατί η ακρίβεια δεν πατάσσει τη λίμπιντο.
Ουδέτερη γονεϊκότητα Αυτό που προέταξε στις αρχές της χρονιάς η Ιερά Σύνοδος προκειμένου να αντιταχθεί στους εμπνευστές του νομοσχεδίου για τον γάμο των ομόφυλων ζευγαριών, οι οποίοι «προωθούν την κατάργηση της πατρότητας και της μητρότητας».
Merde (σκατά) Μια μικρή σύνοψη της πολιτικής κατάστασης στη Γαλλία τη φετινή χρονιά (όπως την αποτύπωσε και ο Economist στο πρόσφατο εξώφυλλό του). Τι να σου κάνει η πρώτη πλωτή τελετή έναρξης των Jeux de la XXXIIIe Olympiade στον Σηκουάνα, τι να σου κάνει και η (ανακαινισμένη) Νοτρ Νταμ;
Δικό σου το σώμα, δική μου η επιλογή Μεγάλο σουξέ είχε φέτος στις ΗΠΑ η παραφθορά του συνθήματος υπέρ του δικαιώματος στην άμβλωση «Δικό μου το σώμα, δική μου η επιλογή» (υπάρχει και πιο σκοτεινή βερσιόν, με την επωδό «για πάντα», αμφότερες με σαφείς νύξεις περί βιασμού). Κάποιοι αμερικανοί γονείς αντιστέκονται σε αυτό το νέο παλιρροϊκό κύμα μισογυνισμού μετά την επανεκλογή του Ντόναλντ Τραμπ, και ποστάρουν στο TikTok βίντεο με μαθήματα αυτοάμυνας στις τρίχρονες κόρες τους.
GenCast Το ChatGPT έχει σχεδόν παλιώσει (μόλις έγινε δύο ετών). H Tεχνητή Νοημοσύνη επιστρέφει με το νέο μοντέλο της Google (προϊόν του βρετανικού ερευνητικού εργαστηρίου DeepMind), το οποίο υπόσχεται μετεωρολογικές προβλέψεις μέχρι και 15 μέρες νωρίτερα. Από σήμερα κιόλας, δηλαδή, μπορείς να γνωρίζεις τι ανσάμπλ θα φορέσεις την Παραμονή των Χριστουγέννων (και τι μικροδιορθώσεις θα χρειαστεί να κάνεις αν βρεθεί στο διάβα σου μια κακοκαιρία Bora, o Τυφώνας Μίλτον ή κάτι άλλο βιβλικό).
Διότι δεν χωράμε Σύνθημα όσων...
θεωρούν ότι τα «μπάνια του λαού» πρέπει να θυσιαστούν για χάρη του τουρισμού και να μη λαμβάνουν χώρα την περίοδο αιχμής (15 Ιουλίου-30 Αυγούστου). Προφανώς δεν έλαβε υπόψη πως όλο και περισσότεροι φέτος έκαναν staycation (διακοπές από το σπίτι τους). Μάλλον κάπως θλιβερή κατάληξη του περυσινού «κινήματος της πετσέτας».
Broligarchs (σε ελεύθερη απόδοση: Τεχνολογικοί Υπεράνθρωποι χωρίς τσίπα). H διόλου μυστική αδελφότητα ολιγαρχών της τεχνολογίας και της οικονομίας, που πάει πλέον πακέτο με τον president elect. Ανάμεσά τους ο δερβέναγας του γαλαξία και του νεοσύστατου υπουργείου Κυβερνητικής Αποτελεσματικότητας Ελον Μασκ, ο συνιδρυτής της εταιρείας χρηματοοικονομικής τεχνολογίας Paypal Πίτερ Τίελ, ο Μαρκ Αντρίσεν, ο Ντέιβιντ Σακς κ.ά. Η φωτογραφία του Τραμπ με τον Μασκ (και δύο ακόμα) να σαβουριάζουν μπέργκερ μέσα στο ιδιωτικό τραμπικό τζετ θα μας στοιχειώνει για πάντα.
Γυναικοκτόνος του Αγρινίου/της Αμφιλοχίας/της Λαμίας κτλ. Κάθε πόλη της Ελλάδας έχει και φέτος τον δικό της. Μέχρι την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές το 2024 μετρούσε επισήμως 15 γυναικοκτονίες.
Οχι πια ντροπή (No more shame) Το σύνθημα που συνοδεύει το σκίτσο της 72χρονης Γαλλίδας Ζιζέλ Πελικό που κόσμησε το ψηφιακό εξώφυλλο της γερμανικής Vogue στις 25 Νοεμβρίου (Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών). Η Πελικό σε αριθμούς: τουλάχιστον 72 άνδρες (ηλικίας από 26 έως 74 ετών) τη βίασαν ενώ ήταν ναρκωμένη (από τον Ιούλιο του 2011 έως τον Οκτώβριο του 2020), υπό την «καθοδήγηση» του συζύγου της Ντομινίκ, με τον οποίο ήταν παντρεμένη 50 χρόνια. Εξ αυτών 50 έχουν ταυτοποιηθεί. Ολα αυτά έγιναν στο ήσυχο χωριουδάκι Μαζάν των 6.000 κατοίκων. Ο εισαγγελέας πρότεινε 20 χρόνια φυλάκιση για τον Πελικό. Η έρευνα έφερε στο φως πάνω από 20.000 φωτογραφίες που δείχνουν τη γυναίκα του να κακοποιείται σεξουαλικά. Η «δίκη του αιώνα» στη Γαλλία ξεκίνησε στο ποινικό δικαστήριο της Αβινιόν στις 2 Σεπτεμβρίου και η απόφαση αναμένεται το αργότερο στις 20 Δεκεμβρίου. Το BBC κατέταξε την Πελικό στις 100 πιο επιδραστικές γυναίκες για το 2024. Brat Aπό τις πιο πολυσυζητημένες φέτος (και λέξη της χρονιάς για το λεξικό Collins).
Brat είναι σε αδρές γραμμές κάποιος που υιοθετεί «μια σίγουρη, ανεξάρτητη και ηδονιστική στάση». Γεννήθηκε χάρη στo ομώνυμο άλμπουμ της βρετανίδας Charli XCX, η οποία έχει δώσει και τον δικό της ορισμό: «Eνα απλό κορίτσι που είναι ακατάστατο, της αρέσει να περνάει καλά και ίσως να λέει κάποιες φορές κάποια ηλίθια πράγματα». Εξελίχθηκε και σε ποπ φαινόμενο (π.χ. brat καλοκαίρι). Η ίδια η Charli XCX έγραψε στο X (πρώην Twitter) ότι «η Κάμαλα είναι brat» – και όλοι σήμερα γνωρίζουμε πόσο αυτό βοήθησε την προεκλογική εκστρατεία της αντιπροέδρου.
Trumpουκισμός (εξυπνακίστικος νεολογισμός της γράφουσας). Συνώνυμο του «νέου αυταρχισμού» που αρχίζει να κατακτά τον πλανήτη. O Εconomist επέλεξε το «kakistocracy» (κακιστοκρατία) δηλ. οι κάκιστοι στην εξουσία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου