Ο Γιουτζίν Σέρναν πέθανε το 2017 σε ηλικία 82 ετών. Ηταν ο τελευταίος άνθρωπος που πάτησε στη Σελήνη, με την αποστολή Apollo 17, τον Δεκέμβριο του 1972.
Στο ντοκιμαντέρ «The last man on the moon» του Μαρκ Κρεγκ (2014, Netflix), παρακολουθεί κανείς έναν καλοστεκούμενο ηλικιωμένο κύριο, που δεν γνωρίζει τι σημαίνει η λέξη «απόσυρση», να ταξιδεύει, να δίνει διαλέξεις, να προσπαθεί να ορίσει μια εμπειρία καταλυτική για τη ζωή του, κομβική για την επιστήμη και για τη σχέση μας με το σύμπαν.
Ο αστροναύτης Γιουτζίν Σέρναν δηλώνει «ο πιο τυχερός άνθρωπος στον κόσμο», θεωρεί ότι οι τρεις ημέρες που έμειναν, με το πλήρωμα του Apollo, στη Σελήνη ήταν «η πιο υπερήφανη στιγμή της ζωής του» και περιγράφει τις δύο διαφορετικές εμπειρίες του (είχε ταξιδέψει άλλη μία φορά χωρίς προσσελήνωση) ως εξής.
Σταχυολογούμε: «Κανένας θόρυβος. Απόλυτη σιωπή. Βρίσκεσαι μαγικά σε έναν άλλον κόσμο. Η θέα είναι απόκοσμη. Κατανοείς τι πραγματικά σημαίνει μοναξιά. Κάποια στιγμή άνοιξα το στόρι στο παράθυρο της σεληνάκατου και κοίταξα τη Γη. Ολη εκείνη την περίοδο έλεγα ότι καθόμουν στη βεράντα του Θεού».
Απέραντες οι εικόνες, περιορισμένες οι λέξεις. Η «σιωπή», όσο «απόλυτη» κι αν είναι, δεν έχει τα χαρακτηριστικά της γήινης, το τοπίο δεν έχει αναφορές σε όσα έχει συναντήσει το βλέμμα μας. Και ο ίδιος νιώθει ότι θα έπρεπε να εφευρεθεί ένα λεξιλόγιο άλλο, διαφορετικό, για να αποδώσει ό,τι είδαν και αισθάνθηκαν.
Αναγκαστικά, η μοναδική αυτή εμπειρία γειώνεται. Μπαίνει στο καλούπι του ανθρώπινου, προσπαθεί να χωρέσει στα συμβατά όρια. Λογικό φαίνεται· αλλιώς τρελαίνει. Δύσκολα πολύ, όποιος αιωρήθηκε έξω από το διαστημικό σκάφος με ένα φιδοειδές επτάμετρο καλώδιο, που θυμίζει ομφάλιο λώρο, να τον κρατά, σα μια κλωστή από το χάος, όποιος έχει βρεθεί να «πλέει» στο άγνωστο (κυριολεκτικά), όποιος είδε τη ζωή του να φτάνει σε ένα ανοίκειο τέλος και μετά να ανακτάται δεν επιστρέφει ο ίδιος άνθρωπος. Από την εκτόξευση έως την επάνοδο ο χρόνος δεν μετριέται με 24ωρα. Το βήμα στη Σελήνη, το ίχνος που αφήνει κανείς πέρα από τη Γη, δεν μοιάζει με τίποτα από αυτά που γνωρίζουμε. Οι παρομοιώσεις («είναι σαν») παραπέμπουν σε σύγκριση του δυνατού με το αδύνατο. Πώς είναι το «αδύνατο»;
Και ο ίδιος ο Σέρναν, για να το ορίσει, επιστρέφει στην παιδική ηλικία του: «Μου έλεγε ο πατέρας μου “πάντα να βάζεις τα δυνατά σου, και μια μέρα, σου το υπόσχομαι, θα εκπλήξεις τον εαυτό σου”». Προς το τέλος του ντοκιμαντέρ επανέρχεται στις πατρικές συμβουλές, από τον ρόλο του πατέρα και του παππού, για να παροτρύνει τους νέους: «Ονειρευτείτε το αδύνατο και μετά προσπαθήστε το. Εγώ περπάτησα στο φεγγάρι. Τι δεν μπορείτε να κάνετε εσείς;».
Η συμβουλή «δεν υπάρχει τίποτα ανέφικτο» από κάποιον που γνώρισε τι σημαίνει ταχύτητα 24.791 μιλίων την ώρα, «τη μεγαλύτερη με την οποία ταξίδεψε ποτέ ανθρώπινο πλάσμα», εμπνέει, αλλά έχει και μια πλευρά ξένη, αδιανόητη.
Ακόμη και σήμερα, πενήντα χρόνια μετά, με την επιστήμη να συζητάει τη μετοίκηση σε άλλους πλανήτες, το βίωμα του Σέρναν και των συναδέλφων του δεν είναι εύκολα κατανοητό. Ούτε για τις οικογένειές τους («το 60% από εμάς χώρισε», ομολογεί)· οι γυναίκες τους, τα παιδιά τους έζησαν αλλόκοτα.
Ακόμη και...
η χηρεία των συζύγων αστροναυτών που χάθηκαν (οι τρεις του Apollo 1 κάηκαν μέσα στην κάψουλα, πριν εκτοξευτούν) δεν είναι «κανονική».
Σαν οι άνθρωποι αυτοί να υπήρξαν και να μην υπήρξαν, να μη γεφύρωσαν ποτέ το εδώ με το εκεί, να μην «επέστρεψαν» ποτέ στη Γη.
Η πρώτη σύζυγος του Σέρναν λέει στον φακό: «Αν νομίζετε ότι είναι τρομακτικό να πάει κανείς στο φεγγάρι, δοκιμάστε να μείνετε σπίτι».
Στα τελευταία περίπου 15 λεπτά της ταινίας του Στάνλεϊ Κιούμπρικ «2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος», ο μοναδικός επιζών από το πλήρωμα, Ντέιβιντ Μπόουμαν, περνάει σε μιαν άλλη διάσταση μέσω μιας «αστρικής πύλης». Το ταξίδι, ένα κρεσέντο χρωμάτων, μια ψυχεδελική έκρηξη, εκστατική για τον θεατή. Ο επιζών δεν είναι πια ο ίδιος. Βλέπει τον εαυτό του στο μέλλον και στο παρελθόν. «Γίνεται» το παρελθόν και το μέλλον, την ίδια στιγμή. Η γέννηση και ο θάνατος. Αξεδιάλυτα.
Κάπως έτσι.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου