Ο θάνατος του τελευταίου Σοβιετικού ηγέτη Μιχαήλ Γκορμπατσόφ προκάλεσε φυσικά μια έκρηξη επαίνων από τους δυτικούς ηγέτες για τον ρόλο του στον τερματισμό του Ψυχρού Πολέμου.
Ωστόσο, εάν ο Γκορμπατσόφ βοήθησε στην έλευση της ελευθερίας στο μεγαλύτερο μέρος του πρώην σοβιετικού μπλοκ, η "επανάσταση" της οποίας ηγήθηκε αναμφισβήτητα οδήγησε στο αντίθετο αποτέλεσμα στην Κίνα.
Χωρίς το παράδειγμα του Γκορμπατσόφ, το κινεζικό καθεστώς μπορεί να μην είχε αποδειχθεί τόσο ανθεκτικό, κατασταλτικό και αντίθετο στις πολιτικές μεταρρυθμίσεις όσο είναι σήμερα.
Η επίσημη αντίδραση της Κίνας στην είδηση του θανάτου του Γκορμπατσόφ ήταν σιωπηλή.
Αυτό αποτελεί μικρή έκπληξη. Δεν θα περίμενε κανείς το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα (ΚΚΚ) να είχε κάτι θετικό να πει για έναν ηγέτη που προσπάθησε να εκδημοκρατίσει ένα κομμουνιστικό καθεστώς ειρηνικά. Την ίδια στιγμή, οι Κινέζοι ηγέτες δύσκολα θα μπορούσαν να αρνηθούν την επιρροή του Γκορμπατσόφ: πολλές από τις στρατηγικές τις οποίες έχουν ακολουθήσει από το 1991 έχουν υιοθετηθεί συνειδητά ως απάντηση στις πολιτικές του.
Ήταν, για παράδειγμα, αμέσως μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης που η Κίνα επιτάχυνε τις μεταρρυθμίσεις της υπέρ της αγοράς και άνοιξε ευρέως την οικονομία της στον έξω κόσμο.
Εκείνη την εποχή, ο ισχυρός άνδρας της, Ντενγκ Σιάο Πίνγκ, απηύθυνε μια αυστηρή προειδοποίηση προς τους συντρόφους του: η Σοβιετική Ένωση είχε καταρρεύσει επειδή οι κομμουνιστές ηγέτες της είχαν αποτύχει παταγωδώς στο να προσφέρουν ένα καλύτερο βιοτικό επίπεδο. Το ΚΚΚ θα ήταν καταδικασμένο εάν επαναλάμβανε το ίδιο λάθος.
Την προηγούμενη δεκαετία, ο Ντενγκ είχε δώσει σκληρές μάχες με σκληροπυρηνικούς εντός του ΚΚΚ οι οποίοι αντιτάσσονταν στην οικονομική ενσωμάτωση σε έναν ενιαίο οικονομικά κόσμο με την καπιταλιστική Δύση.
Αυτή η αντίθεση "εξαερώθηκε" μετά το 1991. Αν και ο ίδιος ο Ντενγκ είχε πάντα μια ξεκάθαρη κατανόηση της ανάγκης για οικονομικό εκσυγχρονισμό, χρειαζόταν ακόμη ένα ισχυρό σοκ όπως η σοβιετική κατάρρευση για να πείσει τους υπόλοιπους συντρόφους του για τη σοφία της στρατηγικής του.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, το κόμμα επιτέλους συσπειρώθηκε πίσω από το "μάντρα" του Ντενγκ, "Η ανάπτυξη είναι η θεμελιακή αλήθεια". Οι μεταρρυθμίσεις οι οποίες εφαρμόστηκαν τότε οδήγησαν την Κίνα σε χρόνια σταθερά διψήφιου ποσοστού ανάπτυξης.
Εκεί που ο Ντενγκ πίστευε ότι ο Γκορμπατσόφ είχε κάνει λάθος, φυσικά, ήταν η χαλάρωση του ελέγχου της κοινωνίας μέσω της πολιτικής του glasnost (του "ανοικτού πνεύματος"). Τόσο σύντομα μετά την καταστολή της εξέγερσης της Τιενανμέν το 1989, η πτώση της Σοβιετικής Ένωσης το μόνο το οποίο έδωσε στους Κινέζους ηγέτες ήταν μια ακόμη πιο ισχυρή ώθηση να καταστείλουν όλες τις πιθανές απειλές.
Κατά συνέπεια, το κόμμα άρχισε να διαθέτει τεράστιους πόρους για την εσωτερική ασφάλεια. Οι δαπάνες για την επιβολή του νόμου αυξήθηκαν πεντέμισι φορές σε πραγματικούς όρους από το 1991 έως το 2002. Οι γενναιόδωρες επενδύσεις στον μηχανισμό καταναγκασμού επέτρεψαν στο κόμμα να εκσυγχρονίσει τους μηχανισμούς επιτήρησης και να εξοντώσει δυνάμεις της αντιπολίτευσης, συμπεριλαμβανομένων πολιτικών αντιφρονούντων, θρησκευτικών ομάδων, συνδικαλισμένων εργαζόμενων και αιρέσεων.
Εδώ μπορεί να βρει κανείς την απάντηση στο αίνιγμα πώς η ταχεία οικονομική ανάπτυξη εδραίωσε το μονοκομματικό κράτος της Κίνας αντί να το καταστρέψει, όπως στη Νότια Κορέα και την Ταϊβάν. Σε αντίθεση με τις προσδοκίες ότι η αύξηση του πλούτου θα οδηγούσε αναπόφευκτα στον εκδημοκρατισμό, το κινεζικό "οικονομικό θαύμα" έδωσε στο ΚΚΚ νέα πνοή, βοηθώντας το να κερδίσει τη λαϊκή υποστήριξη και να οικοδομήσει ένα πιο αποτελεσματικό σύστημα καταστολής.
Ωστόσο, ακόμη και ο συνδυασμός ισχυρής νομιμοποίησης δια της απόδοσης και καταναγκασμού υψηλής τεχνολογίας δεν απελευθέρωσε πλήρως το ΚΚΚ από τον φόβο για μια glasnost τύπου Γκορμπατσόφ.
Το ΚΚΚ φαίνεται ιδιαίτερα στοιχειωμένο από την "εξάτμιση" της πολιτικής νομιμοποίησης του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης αμέσως αφότου ο Γκορμπατσόφ επέτρεψε στα ΜΜΕ και τη διανόηση της χώρας του να αποκαλύψουν τα εγκλήματα του κόμματος εναντίον του λαού της ΕΣΣΔ.
Έτσι, τα τελευταία χρόνια, το ΚΚΚ ξεκίνησε μια νέα εκστρατεία ενάντια στον "ιστορικό μηδενισμό", έναν όρο ο οποίος εφαρμόζεται για κάθε μορφή αφήγησης η οποία αμφισβητεί την επίσημη του κόμματος για το παρελθόν του, ιδιαίτερα για την καταστροφική διακυβέρνηση του Μάο Τσε Τουνγκ (1949- 1976).
Προκειμένου να διασφαλίσει ότι κανείς δεν θα τολμήσει να βγάλει στη φόρα τη "βρώμικη μπουγάδα" του κόμματος για τις νεότερες γενιές ή να αποκαλύψει τα ψέματά του, η κινεζική κυβέρνηση έχει εντείνει τη λογοκρισία στα μέσα ενημέρωσης και στις πανεπιστημιουπόλεις και έχει επιβάλει αυστηρές ποινές, συμπεριλαμβανομένης της φυλάκισης, σε όσους κρίνονται ένοχοι για "ιστορικό μηδενισμό".
Το ερώτημα τώρα είναι αν η Κίνα απέτρεψε - όσον αφορά το καθεστώς της - με επιτυχία τη μοίρα του Γκορμπατσόφ ή απλώς την ανέβαλε.
Οι πρόσφατες εξελίξεις δεν αποτελούν καλό οιωνό για το ΚΚΚ. Η στρατηγική επιβίωσής του, εμπνευσμένη από τη σοβιετική κατάρρευση, έχει κάνει τον κύκλο της.
Καθώς η οικονομική ανάπτυξη της Κίνας έχει επιβραδυνθεί λόγω της επιδείνωσης των δημογραφικών στοιχείων και των μη φιλικών προς την αγορά πολιτικών, ο κεντρικός πυλώνας της νομιμοποίησης του κόμματος φαντάζει ολοένα και πιο κλονιζόμενος.
Οι Κινέζοι ηγέτες έχουν επίσης ξεχάσει ένα από τα πιο σημαντικά μαθήματα που άντλησαν οι προκάτοχοί τους από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης: ο Ψυχρός Πόλεμος χρεοκόπησε τη σοβιετική αυτοκρατορίας και τελικά οδήγησε στη διάλυσή της. Αντί να διατηρήσουν ένα χαμηλό διεθνές προφίλ, όπως υπαγόρευε ο Ντενγκ, οι ηγέτες της Κίνας υιοθέτησαν μια δυναμική εξωτερική πολιτική που έχει συμβάλει στην κατάρρευση των σχέσεων της Κίνας με τη Δύση.
Εάν η στάσιμη ανάπτυξη και η κλιμάκωση των γεωπολιτικών εντάσεων συνεχιστούν για μία ή δύο δεκαετίες, το ΚΚΚ μπορεί τελικά να βρεθεί στην ίδια δεινή θέση που υποδέχτηκε τον Γκορμπατσόφ όταν εκείνος ανέλαβε την εξουσία το 1985.
Το μόνο άγνωστο είναι...
εάν οι μελλοντικοί Κινέζοι ηγέτες θα μπορέσουν να τα καταφέρουν καλύτερα από τον Γκορμπατσόφ στη διάσωση ενός καθεστώτος το οποίο πλήττεται από σειρά κρίσεων.
Αν μη τι άλλο, το ΚΚΚ πιθανότατα θα τα πάει χειρότερα. Αποκλείοντας μια ειρηνική μετάβαση στη δημοκρατία, το κόμμα μπορεί άθελά του να δημιουργήσει συνθήκες για το είδος της κατακλυσμικής αναταραχής που ο Γκορμπατσόφ προσπάθησε τόσο σκληρά να αποτρέψει.
Παλεύοντας να αποφύγει τα λάθη του Σοβιετικού ηγέτη, η Κίνα μπορεί να διαπράξει ακόμη χειρότερα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου