Της Judy Dempsey
Το "Get Brexit done” ήταν το σλόγκαν που χρησιμοποίησε ο πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου Boris Johnson και το κόμμα των συντηρητικών, στη διάρκεια της σύντομης προεκλογικής εκστρατείας.
Ναι, κέρδισε αυτό που ήθελε: μια κοινοβουλευτική πλειοψηφία.
Το "Get Brexit done” ήταν το σλόγκαν που χρησιμοποίησε ο πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου Boris Johnson και το κόμμα των συντηρητικών, στη διάρκεια της σύντομης προεκλογικής εκστρατείας.
Ναι, κέρδισε αυτό που ήθελε: μια κοινοβουλευτική πλειοψηφία.
Οι συνομιλητές του στις Βρυξέλλες και σε άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ είναι ανακουφισμένοι. Το Brexit απέσπασε την προσοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης από διάφορα θεμελιώδη ζητήματα: από τη διεύρυνση, τη Ρωσία και την Κίνα, μέχρι την άσχημη κατάσταση των διατλαντικών σχέσεων και την επίθεση εναντίον των πολυμερών θεσμών.
Η αντιμετώπιση τους είτε θα αναγκάσει την ΕΕ να δράσει στρατηγικά ή θα την αποσυνδέσει, με μεμονωμένα κράτη-μέλη όπως η Ουγγαρία και η Πολωνία να θέτουν τις δικές τους εθνικές ατζέντες.
Το τελευταίο είναι άσχημα νέα εάν η ΕΕ πρέπει να αντιμετωπίσει την αναπόφευκτη άνοδο της Κίνας και το συνεχές μπλέξιμο της Ρωσίας στους δημοκρατικούς θεσμούς της Ευρώπης. Για αυτό πολλά θα εξαρτηθούν από το εάν η Γαλλία και η Γερμανία θα επαναφέρουν την σχέση τους σε σωστή τροχιά.
Ως έχει, ο Γάλλος πρόεδρος Macron και η Γερμανίδα Καγκελάριος Angela Merkel, δεν έχουν τις ίδιες απόψεις σε τρία θέματα: στη διεύρυνση, στη Ρωσία, και στην ασφάλεια.
Η Γερμανία είναι υπέρ της περαιτέρω διεύρυνσης.
Η αντιμετώπιση τους είτε θα αναγκάσει την ΕΕ να δράσει στρατηγικά ή θα την αποσυνδέσει, με μεμονωμένα κράτη-μέλη όπως η Ουγγαρία και η Πολωνία να θέτουν τις δικές τους εθνικές ατζέντες.
Το τελευταίο είναι άσχημα νέα εάν η ΕΕ πρέπει να αντιμετωπίσει την αναπόφευκτη άνοδο της Κίνας και το συνεχές μπλέξιμο της Ρωσίας στους δημοκρατικούς θεσμούς της Ευρώπης. Για αυτό πολλά θα εξαρτηθούν από το εάν η Γαλλία και η Γερμανία θα επαναφέρουν την σχέση τους σε σωστή τροχιά.
Ως έχει, ο Γάλλος πρόεδρος Macron και η Γερμανίδα Καγκελάριος Angela Merkel, δεν έχουν τις ίδιες απόψεις σε τρία θέματα: στη διεύρυνση, στη Ρωσία, και στην ασφάλεια.
Η Γερμανία είναι υπέρ της περαιτέρω διεύρυνσης.
Η Γαλλία θέλει να διευθετηθούν πρώτα τα εσωτερικά ζητήματα της ΕΕ. Αυτά αφορούν το πώς θα ενοποιηθεί περαιτέρω, πολιτικά και οικονομικά, η Ένωση.
Η νέα πρόεδρος της Κομισιόν, Ursula von der Leyen, υποστηρίζει την ιδέα του να εισέλθουν οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων. Αυτό δεν πρόκειται να συμβεί αύριο. Αλλά τουλάχιστον αυτή η πλευρά της Ευρώπης έχει μια προοπτική, με την προϋπόθεση ότι οι χώρες της ΕΕ θα λάβουν σοβαρά τον ρόλο που διαδραματίζουν η Κίνα και η Ρωσία στην περιοχή.
Είτε πρόκειται για επενδύσεις στις υποδομές είτε μέσω της χρήσης των social media και άλλων εργαλείων προπαγάνδας, αυτές οι χώρες είναι ευάλωτες. Οι πολύ υψηλοί δείκτες ανεργίας και διαφθοράς της περιοχής είναι γνωστά στους ηγέτες της ΕΕ. Όσο περισσότερο αργούν να αντιμετωπιστούν αυτά τα προβλήματα, τόσο περισσότερο οι εξωτερικοί παράγοντες έχουν τεράστιες ευκαιρίες να σπείρουν αναταραχές και να καλλιεργήσουν εθνικιστικές ατζέντες. Αυτό δεν είναι καλό για την σταθερότητα της ΕΕ.
Εκτός της διεύρυνσης, η Γαλλία και η Γερμανία διαφωνούν και για την Ρωσία.
Η ελπίδα του Macron για αποκατάσταση των σχέσεων με το Κρεμλίνο είναι όπλο στα χέρια ενός καθεστώτος που εδώ και καιρό έχει επιδιώξει να έχει μια αρχιτεκτονική ασφάλειας που εκτείνεται από τη Λισσαβόνα μέχρι το Βλαδιβοστόκ. Αυτό θα αποσυνέδεε την Ευρώπη από το ΝΑΤΟ.
Η Merkel αντιδρά. Η Ρωσία εισέβαλε και προσάρτησε την Κριμαία το 2014 και διεξάγει έναν proxy πόλεμο σε τμήματα της Ανατολικής Ουκρανίας. Οι συμφωνίες του Μινσκ, που σφυρηλατήθηκαν από τη Merkel και τους ηγέτες της Ρωσίας, της Ουκρανίας και της Γαλλίας στις αρχές του 2015, υποτίθεται, μεταξύ άλλων, ότι θα παρείχε ένα χρονοδιάγραμμα για τη Ρωσία να αποσύρει τις proxy δυνάμεις της από την περιοχή του Ντονμπάς και να δώσει στην Ουκρανία πρόσβαση στα σύνορά της. Η Ρωσία δεν έκανε τίποτα από αυτά.
Μια πρόσφατη ανταλλαγή κρατουμένων στόχο είχε να δημιουργήσει μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης μεταξύ και των δύο πλευρών. Αυτό δεν είναι αρκετό για τον Ουκρανό πρόεδρο Volodymyr Zelenskiy, για να το "πουλήσει” στο εσωτερικό της χώρας του.
Το θέμα είναι ότι σιγοβράζει ένας πόλεμος στα σύνορα της ΕΕ. Επομένως, όταν οι ηγέτες της ΕΕ μιλούν και κάνουν κήρυγμα ότι η ΕΕ είναι ένα project ειρήνης, απλώς χρειάζεται να δει κανείς ότι η ειρήνη δεν υπάρχει στον μεγάλο ανατολικό της γείτονα.
Για αυτό η Βρετανία αφήνει μία τρύπα στην Ένωση. Παρόλο που δεν συμμετείχε στη διαδικασία της Μινσκ, το Λονδίνο έχει υιοθετήσει σταθερά μια αυστηρή γραμμή έναντι της Ρωσίας, ιδιαίτερα μετά από την επίθεση με χημικά τον Μάρτιο του 2018, όπου ο πρώην Ρώσος κατάσκοπος Sergei Skripal και η κόρη του Yulia δηλητηριάστηκαν με Novichok στο Σάλσμπουρυ. Επίσης, υποστήριξε την περαιτέρω διεύρυνση της ΕΕ -εν μέρει διότι πίστευε σε αυτή και εν μέρει διότι θα καθιστούσε την περαιτέρω ενοποίηση της ΕΕ πιο δύσκολη.
Η Βρετανία επίσης παρείχε το αναγκαίο τμήμα της τριανδρίας Βερολίνου, Λονδίνου, Παρισιού, όταν επρόκειτο να υποστηρίξει περισσότερη οικονομική συνεργασία αλλά επίσης υποστήριξε τις θέσεις του Βερολίνου για να ληφθούν σοβαρά υπόψη τα μέλη της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης.
Με αυτή την έννοια, το Brexit αφήνει ένα κενό. Μετατοπίζει το κέντρο βάρους στην Ευρώπη προς το Βερολίνο -όχι προς το Παρίσι, κάτι που υποστηρίζουν ορισμένοι- ακριβώς εξαιτίας του πώς επηρεάζουν οι γεωγραφικές και γεωστρατηγικές τοποθεσίες της Γερμανίας και της Γαλλίας, η μία την άλλη.
Αυτό δημιουργεί αμφιβολίες για την ικανότητα της Ευρώπης να είναι ένας παίκτης ασφάλειας σε έναν μετά το Brexit κόσμο.
Παρόλες τις συζητήσεις για την στρατηγική αυτονομία που υποστηρίζει ο Macron, η Ευρώπη δεν πρόκειται να το πετύχει αυτό. Όχι μόνο διότι εξαρτάται από την αμερικανική εγγύηση ασφάλειας. Αλλά επειδή η ΕΕ βασίζεται σε μια "μέθοδο”, μια διαδικασία. Και από τη φύση τους, οι διαδικασίες αποφεύγουν το ρίσκο.
Η διαδικασία διαλόγου που βασίζεται στη συναίνεση που αποτέλεσε την πνευματική γωνία της αρχικής Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα και σχηματίστηκε από τον Γάλλο οικονομολόγο Jean Monnet, ήταν κρίσιμη για την οικοδόμηση εμπιστοσύνης και ειρήνης σε όλη τη Δυτική Ευρώπη. Αλλά οι διαδικασίες εξ ορισμού είναι επίπονες,. Με τις αποφάσεις στις περισσότερες περιπτώσεις να στηρίζονται στον χαμηλότερο κοινό παρανομαστή.
Δεδομένης της βραδείας εξάπλωσης στην εποχή μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η οποία υποστηρίχτηκε από μια μαζική αμερικανική πολιτική και οικονομική δέσμευση στην Ευρώπη και από την δημιουργία πολυμερών θεσμών, η εξάρτηση από τις παλιές διαδικασίες της ΕΕ για την αντιμετώπιση των σημερινών μεγάλων γεωστρατηγικών μετατοπίσεων, είναι υπό αμφισβήτηση.
Ίσως το Brexit είναι...
Η νέα πρόεδρος της Κομισιόν, Ursula von der Leyen, υποστηρίζει την ιδέα του να εισέλθουν οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων. Αυτό δεν πρόκειται να συμβεί αύριο. Αλλά τουλάχιστον αυτή η πλευρά της Ευρώπης έχει μια προοπτική, με την προϋπόθεση ότι οι χώρες της ΕΕ θα λάβουν σοβαρά τον ρόλο που διαδραματίζουν η Κίνα και η Ρωσία στην περιοχή.
Είτε πρόκειται για επενδύσεις στις υποδομές είτε μέσω της χρήσης των social media και άλλων εργαλείων προπαγάνδας, αυτές οι χώρες είναι ευάλωτες. Οι πολύ υψηλοί δείκτες ανεργίας και διαφθοράς της περιοχής είναι γνωστά στους ηγέτες της ΕΕ. Όσο περισσότερο αργούν να αντιμετωπιστούν αυτά τα προβλήματα, τόσο περισσότερο οι εξωτερικοί παράγοντες έχουν τεράστιες ευκαιρίες να σπείρουν αναταραχές και να καλλιεργήσουν εθνικιστικές ατζέντες. Αυτό δεν είναι καλό για την σταθερότητα της ΕΕ.
Εκτός της διεύρυνσης, η Γαλλία και η Γερμανία διαφωνούν και για την Ρωσία.
Η ελπίδα του Macron για αποκατάσταση των σχέσεων με το Κρεμλίνο είναι όπλο στα χέρια ενός καθεστώτος που εδώ και καιρό έχει επιδιώξει να έχει μια αρχιτεκτονική ασφάλειας που εκτείνεται από τη Λισσαβόνα μέχρι το Βλαδιβοστόκ. Αυτό θα αποσυνέδεε την Ευρώπη από το ΝΑΤΟ.
Η Merkel αντιδρά. Η Ρωσία εισέβαλε και προσάρτησε την Κριμαία το 2014 και διεξάγει έναν proxy πόλεμο σε τμήματα της Ανατολικής Ουκρανίας. Οι συμφωνίες του Μινσκ, που σφυρηλατήθηκαν από τη Merkel και τους ηγέτες της Ρωσίας, της Ουκρανίας και της Γαλλίας στις αρχές του 2015, υποτίθεται, μεταξύ άλλων, ότι θα παρείχε ένα χρονοδιάγραμμα για τη Ρωσία να αποσύρει τις proxy δυνάμεις της από την περιοχή του Ντονμπάς και να δώσει στην Ουκρανία πρόσβαση στα σύνορά της. Η Ρωσία δεν έκανε τίποτα από αυτά.
Μια πρόσφατη ανταλλαγή κρατουμένων στόχο είχε να δημιουργήσει μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης μεταξύ και των δύο πλευρών. Αυτό δεν είναι αρκετό για τον Ουκρανό πρόεδρο Volodymyr Zelenskiy, για να το "πουλήσει” στο εσωτερικό της χώρας του.
Το θέμα είναι ότι σιγοβράζει ένας πόλεμος στα σύνορα της ΕΕ. Επομένως, όταν οι ηγέτες της ΕΕ μιλούν και κάνουν κήρυγμα ότι η ΕΕ είναι ένα project ειρήνης, απλώς χρειάζεται να δει κανείς ότι η ειρήνη δεν υπάρχει στον μεγάλο ανατολικό της γείτονα.
Για αυτό η Βρετανία αφήνει μία τρύπα στην Ένωση. Παρόλο που δεν συμμετείχε στη διαδικασία της Μινσκ, το Λονδίνο έχει υιοθετήσει σταθερά μια αυστηρή γραμμή έναντι της Ρωσίας, ιδιαίτερα μετά από την επίθεση με χημικά τον Μάρτιο του 2018, όπου ο πρώην Ρώσος κατάσκοπος Sergei Skripal και η κόρη του Yulia δηλητηριάστηκαν με Novichok στο Σάλσμπουρυ. Επίσης, υποστήριξε την περαιτέρω διεύρυνση της ΕΕ -εν μέρει διότι πίστευε σε αυτή και εν μέρει διότι θα καθιστούσε την περαιτέρω ενοποίηση της ΕΕ πιο δύσκολη.
Η Βρετανία επίσης παρείχε το αναγκαίο τμήμα της τριανδρίας Βερολίνου, Λονδίνου, Παρισιού, όταν επρόκειτο να υποστηρίξει περισσότερη οικονομική συνεργασία αλλά επίσης υποστήριξε τις θέσεις του Βερολίνου για να ληφθούν σοβαρά υπόψη τα μέλη της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης.
Με αυτή την έννοια, το Brexit αφήνει ένα κενό. Μετατοπίζει το κέντρο βάρους στην Ευρώπη προς το Βερολίνο -όχι προς το Παρίσι, κάτι που υποστηρίζουν ορισμένοι- ακριβώς εξαιτίας του πώς επηρεάζουν οι γεωγραφικές και γεωστρατηγικές τοποθεσίες της Γερμανίας και της Γαλλίας, η μία την άλλη.
Αυτό δημιουργεί αμφιβολίες για την ικανότητα της Ευρώπης να είναι ένας παίκτης ασφάλειας σε έναν μετά το Brexit κόσμο.
Παρόλες τις συζητήσεις για την στρατηγική αυτονομία που υποστηρίζει ο Macron, η Ευρώπη δεν πρόκειται να το πετύχει αυτό. Όχι μόνο διότι εξαρτάται από την αμερικανική εγγύηση ασφάλειας. Αλλά επειδή η ΕΕ βασίζεται σε μια "μέθοδο”, μια διαδικασία. Και από τη φύση τους, οι διαδικασίες αποφεύγουν το ρίσκο.
Η διαδικασία διαλόγου που βασίζεται στη συναίνεση που αποτέλεσε την πνευματική γωνία της αρχικής Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα και σχηματίστηκε από τον Γάλλο οικονομολόγο Jean Monnet, ήταν κρίσιμη για την οικοδόμηση εμπιστοσύνης και ειρήνης σε όλη τη Δυτική Ευρώπη. Αλλά οι διαδικασίες εξ ορισμού είναι επίπονες,. Με τις αποφάσεις στις περισσότερες περιπτώσεις να στηρίζονται στον χαμηλότερο κοινό παρανομαστή.
Δεδομένης της βραδείας εξάπλωσης στην εποχή μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η οποία υποστηρίχτηκε από μια μαζική αμερικανική πολιτική και οικονομική δέσμευση στην Ευρώπη και από την δημιουργία πολυμερών θεσμών, η εξάρτηση από τις παλιές διαδικασίες της ΕΕ για την αντιμετώπιση των σημερινών μεγάλων γεωστρατηγικών μετατοπίσεων, είναι υπό αμφισβήτηση.
Ίσως το Brexit είναι...
η αρχή του τέλους μιας ΕΕ που στηριζόταν σε διαδικασίες, την οποία καθοδηγούσε η Γαλλία και η Γερμανία.
Εάν συμβεί αυτό, το Παρίσι και το Βερολίνο καλά θα κάνουν να έχουν επιλογές για την αντιμετώπιση της επόμενης δεκαετίας και για την άμβλυνση της εποχής μετά το 1945.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου