Η κλιμακούμενη κρίση χρέους στην Ευρώπη κόστισε την πολιτική σταδιοδρομία ενός πρωθυπουργού, του Ελληνα Γιώργου Παπανδρέου, και απειλεί εκείνη ενός άλλου, του Ιταλού Σίλβιο Μπερλουσκόνι. Παρά τη λαϊκή αντίδραση, οι κυβερνήσεις αγωνίζονται να μείνουν όρθιες μπροστά στις αγορές ομολόγων περικόπτοντας τους προϋπολογισμούς τους.
Το δράμα των συναντήσεων, προτάσεων, αντιπροτάσεων και λαϊκής αναταραχής μοιάζει μοιραίο να καταλήξει σε τραγωδία. Ομως, η θεατρική ατμόσφαιρα αυτών των διαπραγματεύσεων με την Ευρωπαϊκή Ενωση έχει επισκιάσει ένα γεγονός που μπορεί να αποδειχθεί πολύ πιο σημαντικό σε βάθος χρόνου από το ελληνικό δημοψήφισμα. Αυτό το γεγονός συντήρησε άλλωστε ένα μύθο άκρως παραπλανητικό για την κρίση χρέους.
Σύμφωνα με αυτόν, η κρίση δείχνει πως είναι αδύνατο να διαχειρισθεί κανείς την κοινή μακροοικονομική πολιτική σε ένα σύστημα όπου οι αποφάσεις απαιτούν τη συμφωνία των 27 κρατών-μελών, συμπεριλαμβανομένων των 17 του κοινού νομίσματος, και σε μια ήπειρο τόσο διασπασμένη, με διαφορετικές χώρες που έχουν διαφορετικά μοντέλα ανάπτυξης και κατανάλωσης, καθώς και διαφορετικούς επιχειρηματικούς κύκλους.
Αυτά είναι πραγματικά προβλήματα. Οχι όμως και ο λόγος για τη συστημική αποτυχία του ευρωπαϊκού χρηματοοικονομικού συστήματος. Αυτή προκλήθηκε από τις επιλογές πολιτικής ενός από τους ελάχιστους ευρωπαϊκούς θεσμούς που έχει δυνατότητα μονομερούς και αποφασιστικής δράσης: της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.
Αντί να παλέψει για να διαχειριστεί μια νομισματική πολιτική «ενός μεγέθους για όλους», η ΕΚΤ ακολούθησε την πολιτική νομισματικής συρρίκνωσης «ενός μεγέθους για κανέναν», σε εποχή που καμιά ευρωπαϊκή οικονομία δεν αναπτύσσεται ισχυρά. Με μεγάλη απροθυμία, συμφώνησε να στηρίξει τις τράπεζες αγοράζοντας κρατικά ομόλογα. Ομως, σε αντίθεση με την πολιτική ποσοτικής χαλάρωσης της αμερικανικής Fed -όπου οι αγορές κρατικών ομολόγων έγιναν για να ωθήσουν πτωτικά τα μακροπρόθεσμα επιτόκια- η ΕΚΤ επέμεινε να «αποστειρώνει», ή να ουδετεροποιεί, τις αγορές κρατικών ομολόγων που έκανε πωλώντας τα σε τράπεζες του ιδιωτικού τομέα. Μια τέτοια πολιτική δεν μπορεί να διατηρηθεί σε κλίμακα επαρκή ώστε να σταθεροποιηθούν οι χρηματοοικονομικές αγορές.
Η Τράπεζα ιδρύθηκε το 1998, σε εποχή που οι μνήμες του πληθωριστικού κύματος των δεκαετιών του ’70 και του ’80 ήταν ακόμα νωπές. Ελαβε επομένως εντολή να εστιάσει κυρίως στον πληθωρισμό και αυτή την εντολή την ερμήνευσε με τη στενή της έννοια. Σε αντίθεση με οποιαδήποτε άλλη Κεντρική Τράπεζα στην ιστορία, η ΕΚΤ αποποιήθηκε κάθε ευθύνη για το ευρωπαϊκό χρηματοπιστωτικό σύστημα που στην ουσία ελέγχει, ή ακόμα και για την επιβίωση του ευρώ ως νομίσματος. Αντιθέτως, εστίασε σχεδόν αποκλειστικά στον επίσημο στόχο, τη διατήρηση του πληθωρισμού στο 2%. Και αυτό μας φέρνει στο πιο κρίσιμο πρόσφατο γεγονός: όχι το δράμα στην Ελλάδα, αλλά την αποχώρηση του Ζαν-Κλοντ Τρισέ από την προεδρία της ΕΚΤ. Του ανθρώπου που, περισσότερο από κάθε άλλον, ενσάρκωσε τη συστημική αποτυχία των ευρωπαϊκών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων.
Εχοντας αποτύχει να προβλέψει ή να επιλύσει την κρίση, ο κ. Τρισέ αντιμετώπισε τα λάθη του αρνούμενος ότι τα διέπραξε. Προσποιούμενος ότι είχε επανέλθει η προ της κρίσης ομαλότητα, αύξησε μάλιστα τα επιτόκια, ανταποκρινόμενος στις οριακές αποκλίσεις από τον στόχο πληθωρισμού της ΕΚΤ. Ηταν η χειρότερη δυνατή αντίδραση.
Ο αντικαταστάτης του, Μάριο Ντράγκι, δεν έχει δώσει ιδιαίτερες ενδείξεις ανεξάρτητης ή δημιουργικής σκέψης. Εχει, όμως, ένα σπουδαίο πλεονέκτημα: δεν είναι ο κ. Τρισέ. Ελεύθερος από την ανάγκη να υπερασπιστεί τις πολιτικές της ΕΚΤ, έχει τη δυνατότητα να ξεκινήσει από την αρχή. Οπως και έκανε, με την απόφαση να μειώσει το επιτόκιο της Ευρωζώνης κατά 0,25%. Πρέπει, ωστόσο, να κάνει περισσότερα για να μη γίνει ο πρώτος κεντρικός τραπεζίτης της πρόσφατης ιστορίας που ηγήθηκε της κατάρρευσης του νομίσματος που διορίστηκε για να διαχειριστεί. Η ευκαιρία δεν θα κρατήσει πολύ. Αν συνεχιστούν οι σημερινές πολιτικές, η ΕΚΤ θα καταστρέψει το ευρώ για να το σώσει από τον (υποθετικό) πληθωρισμό.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου