Γράφει ο Ξενοφών Α. Μπρουντζάκης
Ο Σαββόπουλος πάντα μου θύμιζε τον Αρχίλοχο, τον συγκλονιστικό ποιητή που γεννήθηκε στο πρώτο μισό του 7ου πΧ αιώνα. Τον φανταζόμουν να τριγυρνά αλητεύοντας με το σουλούπι του Νιόνιου! Και από τα πρώτα του τραγούδια στο Φορτηγό, βλέποντας κι ακούγοντας τον Νιόνιο, τον φανταζόμουν σαν έναν σύγχρονο Αρχίλοχο!
Στην εποχή του Αρχίλοχου, μαζί με την πόλη, τον πολίτη και την πολιτική, γεννιέται εκ του άστεως και ο αστός, ο αστείος άνθρωπος, αυτός δηλαδή που μπορεί να «διάγει γλαφυρόν και αστείον βίον, να έχει ήμερον και αστείον ήθος, να είναι λεπτός στην έκφραση: αστειολόγος»[1].
Έτσι κάπως εμφανίστηκε γύρω στο 1965 ο Διονύσης Σαββόπουλος σε μιαν εποχή που κυριαρχούσε το ηρωικό πνεύμα και ο βίαιος διχασμός της ελληνικής κοινωνίας που δεν μπορούσε να παρακολουθήσει τους ρυθμούς του υπόλοιπου κόσμου, των κινημάτων της αμφισβήτησης, ιδιαίτερα, δε, την ανάγκη των καλλιτεχνών να επαναπροσδιορίσουν τις σχέσεις τους με τα έργο τους σε μια νέα βάση ταύτισης της τέχνης με τη ζωή.
Ο Αρχίλοχος όπως και ο Σαββόπουλος υπήρξε καινοτόμος. Με αιχμή του ποιητικού του δόρατος τη σάτιρα, ο Αρχίλοχος είναι ο πρώτος ποιητής που έστρεψε την ποίηση από το ηρωικό έπος στον απλό άνθρωπο και στη χαώδη του εσωτερικότητα. Από τα προγενέστερα Ομηρικά Έπη απουσιάζουν οι καθημερινοί άνθρωποι. Στο παγιωμένο καθεστώς της αριστοκρατίας δεν έχουν θέση οι κοινοί θνητοί, ούτε τα προβλήματα και οι υποθέσεις τους. Εκεί δρουν μόνο ήρωες και θεοί, το δε παρελθόν παραπέμπει στη μυθική τους παράδοση.
Το ίδιο κι ο Σαββόπουλος: από την ποίησή του εξέλειπαν εκκωφαντικά οι αγώνες, οι ηρωισμοί και οι επικές κορυφώσεις, Δίχως να χάσει τις κοινωνικές του ευαισθησίες -το αντίθετο!- τις φωτίζει από μιαν άλλη μοναδική οπτική: «γίγνωσκε δ’ οίος ρυσμός ανθρώπους έχει». Προσπάθησε να καταλάβεις το ρυθμό που κυβερνά τους ανθρώπους…
Αναρχικός από την φύση του, όπως και ο αρχαίος ομόγλωσσός του, πνεύμα ανήσυχο και πρωτοπόρο, στρέφει την προσοχή του στην εποχή που έρχεται, σε έναν άλλον τρόπο ζωής, ενώ ταυτόχρονα αναδεικνύεται ο πλέον εύστοχος, βαθύς και ανατρεπτικός χρονογράφος της εποχής του.
Ο Αρχίλοχος είναι ο ποιητής που, αν και βιοπορίζεται από τις αξίες του πολέμου, τις κατακρημνίζει, τις γελοιοποιεί, τις ανατρέπει συντριπτικά. Πλάι στα υπέρτατα ηρωικά ανδραγαθήματα -το ύψιστο ταμπού της ηρωικής εποχής-, αυτός, πολεμιστής ων, ρίχνει την ασπίδα του ανερυθρίαστα! Ποτέ άλλοτε δεν υπήρξε πιο γενναία καλλιτεχνική – πολιτική ανατροπή από αυτήν που μας κληροδότησε αυτός ο μοναδικός στην ανθρώπινη ιστορία, ποιητής, πολεμιστής, πλάνης και μοιχός, ο υπέρτατος υβριστής του κατεστημένου.
Υπό αυτήν την έννοια και δίχως ίχνος υπερβολής, ο Αρχίλοχος υπήρξε ο μεγαλύτερος επαναστάτης όλων των εποχών: ένας επαναστάτης – ποιητής που πέθανε πολεμώντας, πίνοντας, κάνοντας έρωτα και βρίζοντας. Πρόκειται για τον άνθρωπο που στρέφει το ενδιαφέρον της ποίησης στην προσωπική μοίρα και στη ζωή των ανθρώπων, αποκαθηλώνοντας από το πρωταγωνιστικό κάδρο τους ήρωες, τους θεούς, την αριστοκρατία. Είναι προφανές ότι πρόκειται για τον πρώτο εισηγητή της δημοκρατίας και των ελευθεριών της, είναι προφανές ότι πρόκειται για τον άνθρωπο που στρέφει την προσοχή της Ιστορίας στη ζωή και τις ανάγκες του απλού πολίτη – πριν καν υπάρξει η έννοια του πολίτη. Στον Αρχίλοχο ο άνθρωπος αυτενεργεί και κάνει λάθη!
Προφανώς τηρούμενων των αναλογιών και της χαώδους διαφοράς της εποχής, αυτό που τους ενώνει είναι ότι ο Σαββόπουλος...
Ο Σαββόπουλος πάντα μου θύμιζε τον Αρχίλοχο, τον συγκλονιστικό ποιητή που γεννήθηκε στο πρώτο μισό του 7ου πΧ αιώνα. Τον φανταζόμουν να τριγυρνά αλητεύοντας με το σουλούπι του Νιόνιου! Και από τα πρώτα του τραγούδια στο Φορτηγό, βλέποντας κι ακούγοντας τον Νιόνιο, τον φανταζόμουν σαν έναν σύγχρονο Αρχίλοχο!
Στην εποχή του Αρχίλοχου, μαζί με την πόλη, τον πολίτη και την πολιτική, γεννιέται εκ του άστεως και ο αστός, ο αστείος άνθρωπος, αυτός δηλαδή που μπορεί να «διάγει γλαφυρόν και αστείον βίον, να έχει ήμερον και αστείον ήθος, να είναι λεπτός στην έκφραση: αστειολόγος»[1].
Έτσι κάπως εμφανίστηκε γύρω στο 1965 ο Διονύσης Σαββόπουλος σε μιαν εποχή που κυριαρχούσε το ηρωικό πνεύμα και ο βίαιος διχασμός της ελληνικής κοινωνίας που δεν μπορούσε να παρακολουθήσει τους ρυθμούς του υπόλοιπου κόσμου, των κινημάτων της αμφισβήτησης, ιδιαίτερα, δε, την ανάγκη των καλλιτεχνών να επαναπροσδιορίσουν τις σχέσεις τους με τα έργο τους σε μια νέα βάση ταύτισης της τέχνης με τη ζωή.
Ο Αρχίλοχος όπως και ο Σαββόπουλος υπήρξε καινοτόμος. Με αιχμή του ποιητικού του δόρατος τη σάτιρα, ο Αρχίλοχος είναι ο πρώτος ποιητής που έστρεψε την ποίηση από το ηρωικό έπος στον απλό άνθρωπο και στη χαώδη του εσωτερικότητα. Από τα προγενέστερα Ομηρικά Έπη απουσιάζουν οι καθημερινοί άνθρωποι. Στο παγιωμένο καθεστώς της αριστοκρατίας δεν έχουν θέση οι κοινοί θνητοί, ούτε τα προβλήματα και οι υποθέσεις τους. Εκεί δρουν μόνο ήρωες και θεοί, το δε παρελθόν παραπέμπει στη μυθική τους παράδοση.
Το ίδιο κι ο Σαββόπουλος: από την ποίησή του εξέλειπαν εκκωφαντικά οι αγώνες, οι ηρωισμοί και οι επικές κορυφώσεις, Δίχως να χάσει τις κοινωνικές του ευαισθησίες -το αντίθετο!- τις φωτίζει από μιαν άλλη μοναδική οπτική: «γίγνωσκε δ’ οίος ρυσμός ανθρώπους έχει». Προσπάθησε να καταλάβεις το ρυθμό που κυβερνά τους ανθρώπους…
Αναρχικός από την φύση του, όπως και ο αρχαίος ομόγλωσσός του, πνεύμα ανήσυχο και πρωτοπόρο, στρέφει την προσοχή του στην εποχή που έρχεται, σε έναν άλλον τρόπο ζωής, ενώ ταυτόχρονα αναδεικνύεται ο πλέον εύστοχος, βαθύς και ανατρεπτικός χρονογράφος της εποχής του.
Ο Αρχίλοχος είναι ο ποιητής που, αν και βιοπορίζεται από τις αξίες του πολέμου, τις κατακρημνίζει, τις γελοιοποιεί, τις ανατρέπει συντριπτικά. Πλάι στα υπέρτατα ηρωικά ανδραγαθήματα -το ύψιστο ταμπού της ηρωικής εποχής-, αυτός, πολεμιστής ων, ρίχνει την ασπίδα του ανερυθρίαστα! Ποτέ άλλοτε δεν υπήρξε πιο γενναία καλλιτεχνική – πολιτική ανατροπή από αυτήν που μας κληροδότησε αυτός ο μοναδικός στην ανθρώπινη ιστορία, ποιητής, πολεμιστής, πλάνης και μοιχός, ο υπέρτατος υβριστής του κατεστημένου.
Υπό αυτήν την έννοια και δίχως ίχνος υπερβολής, ο Αρχίλοχος υπήρξε ο μεγαλύτερος επαναστάτης όλων των εποχών: ένας επαναστάτης – ποιητής που πέθανε πολεμώντας, πίνοντας, κάνοντας έρωτα και βρίζοντας. Πρόκειται για τον άνθρωπο που στρέφει το ενδιαφέρον της ποίησης στην προσωπική μοίρα και στη ζωή των ανθρώπων, αποκαθηλώνοντας από το πρωταγωνιστικό κάδρο τους ήρωες, τους θεούς, την αριστοκρατία. Είναι προφανές ότι πρόκειται για τον πρώτο εισηγητή της δημοκρατίας και των ελευθεριών της, είναι προφανές ότι πρόκειται για τον άνθρωπο που στρέφει την προσοχή της Ιστορίας στη ζωή και τις ανάγκες του απλού πολίτη – πριν καν υπάρξει η έννοια του πολίτη. Στον Αρχίλοχο ο άνθρωπος αυτενεργεί και κάνει λάθη!
Προφανώς τηρούμενων των αναλογιών και της χαώδους διαφοράς της εποχής, αυτό που τους ενώνει είναι ότι ο Σαββόπουλος...
από την κορυφή ως τα νύχια, από την εμφάνιση ως το περιεχόμενο, υπήρξε ανατρεπτικός με υπαρξιακούς όρους καθώς δεν συγκρούεται πολιτικά, αλλά πολιτισμικά-αισθητικά με την ασχήμια που τυραννά την κοινωνική και ατομική ζωή μας.
Γι’ αυτό είναι μοναδικός – πέρα και πάνω από ταυτίσεις και συγκρίσεις. Γι’ αυτό και ο Σαββόπουλος χτυπά στο ρυθμό της καρδιάς μας. Ένας αυτάρκης μοναχικός συνομιλητής μας που αισθητικοποίησε τον βαθύ μας διχασμό και την εθνική μας ψυχοσύνθεση όσο κανείς άλλος.
Για μένα, υπήρξε και παραμένει το φωτεινό πρόσωπο της χώρας, η καλλιτεχνική αποθέωση των αντιφάσεών μας, η ευγενής πλευρά εαυτού μας!
[1] Κωστής Παπαγιώργης Η Πόλη, περιοδικό Το Δέντρο, τ. 33, Αθήνα, Μάρτιος 1983
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου