RADAR: Ο ΑΓΡΥΠΝΟΣ ΦΡΟΥΡΟΣ: ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ: Η «μαύρη τρύπα» του Σκοπιανού

Του ΠΑΝΤΕΛΗ ΣΑΒΒΙΔΗ

Άλλη μια κινητικότητα άρχισε να αναπτύσσεται γύρω από το «Σκοπιανό», που δημιουργεί την εντύπωση ότι αυτήν τη φορά μπορεί το πρόβλημα να λυθεί. Το ευχόμαστε. Αλλά…

Αλλά αν δεν υπάρξουν ισχυρές πιέσεις από τον διεθνή παράγοντα, η καλή διάθεση από τις δύο πλευρές δεν αρκεί.

Το δέλεαρ για τα Σκόπια είναι ότι με τη λύση στο θέμα της ονομασίας η χώρα θα εισέλθει στο ΝΑΤΟ. Και αυτό σε ένα περιβάλλον όπως το βαλκανικό, που κρύβει πολλές παγίδες, είναι ένας παράγοντας ασφάλειας. Άλλωστε, μπορεί να μην είναι προαπαιτούμενο, αλλά δύσκολα οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα άρχιζαν συνομιλίες με μια βαλκανική χώρα χωρίς προηγουμένως η χώρα αυτή να έχει εξασφαλίσει την αποδοχή της από την Ατλαντική Συμμαχία.

Πράγματι, όλα δείχνουν πως κινητήρια δύναμη των εξελίξεων, μετά την ανάδειξη της νέας κυβέρνησης του Ζόραν Ζάεφ, είναι η ισχυρή βούληση του διεθνούς παράγοντα.

Η βούληση αυτή δεν εκφράζεται μόνο προς τα Σκόπια, αλλά και προς την Ελλάδα. Η Σύνοδος Κορυφής του ΝΑΤΟ τον Ιούλιο, παρά τις κατά καιρούς δεσμεύσεις της Συμμαχίας και των ΗΠΑ, μπορεί να κρύβει εκπλήξεις για την Αθήνα αν δεν εξευρεθεί, με δική της υπαιτιότητα, λύση. Γι’ αυτό και το ελληνικό ενδιαφέρον, το οποίο σε άλλη χρονική συγκυρία ίσως να μην ήταν τόσο έντονο. Ενδιαφέρον βεβαίως θα υπήρχε, διότι η εκκρεμότητα στο θέμα της ονομασίας στερεί την Ελλάδα από τη διαμόρφωση ισορροπιών στα Βαλκάνια, που θα της προσέδιδαν ήπια ισχύ την οποία έχει ανάγκη.

Οι ΗΠΑ συνειδητοποίησαν πως η αποχώρησή τους από τα Βαλκάνια δημιούργησε ένα κενό το οποίο εκμεταλλεύτηκε –και συνεχίζει να εκμεταλλεύεται– η Ρωσία, αλλά και η ερντογανική Τουρκία.

Η πολιτική και των δύο αυτών χωρών στα Βαλκάνια δεν είναι επιθυμητή από την Ουάσινγκτον. Γι’ αυτό, στην πρόσφατη συνάντηση του Atlantic Council στην αμερικανική πρωτεύουσα, διατυπώθηκε η πρόταση στρατιωτικής επανόδου των Ηνωμένων Πολιτειών στη βάση Bondsteel που οι Αμερικανοί κατασκεύασαν στο Κόσοβο κατά τη διάρκεια της μακρόχρονης γιουγκοσλαβικής κρίσης.

Το ενδιαφέρον λοιπόν των ΗΠΑ για τα Βαλκάνια είναι δεδομένο, και το ερώτημα είναι πώς θα εκδηλωθεί. Το θέμα της ελληνοσκοπιανής διαφοράς είναι από τα πρώτα στη λίστα της υπερδύναμης, είτε διότι η Ελλάδα είναι μια παραδοσιακή και ευπειθής σύμμαχος στο ΝΑΤΟ και χρειάζεται στη διαμόρφωση νέων βαλκανικών ισορροπιών, είτε διότι και νέες χώρες, όπως η πΓΔΜ, είναι αναγκαίο να εισέλθουν στη Συμμαχία για να αποτραπεί η ρωσική ανάμιξη και η διαμόρφωση θυλάκων ρωσικής και τουρκικής επιρροής.

Το ερώτημα είναι αν θα σταθεί δυνατή η εξεύρεση λύσης.

Η ελληνική διπλωματία, για ανεξήγητους λόγους, παραβλέπει συχνά έναν κανόνα των διπλωματικών συνομιλιών που τον βρίσκει, στη συνέχεια, μπροστά της:

Σε κάθε συνάντηση κάνει και μια υποχώρηση χωρίς να παίρνει τίποτε. Και στις επόμενες συνομιλίες η αρχή γίνεται με δεδομένη τη νέα θέση της ελληνικής υποχώρησης.

Στις τελευταίες συναντήσεις για το Σκοπιανό –όχι αυτής της περιόδου αλλά της προηγούμενης– η Ελλάδα αποδέχθηκε σύνθετη ονομασία με γεωγραφικό προσδιορισμό για όλες τις χρήσεις. Δεν είναι γνωστό αν και η άλλη πλευρά έκανε πίσω στην αρχική της θέση για ονομασία σύμφωνη με το συνταγματικό της όνομα (Μακεδονία) και η Ελλάδα να την ονομάζει στις διμερείς σχέσεις με ένα όνομα που θα προκύψει από διαπραγμάτευση. Αν, δηλαδή, τα Σκόπια συζήτησαν και αποδέχθηκαν συνομιλίες για λύση ονόματος για όλες τις χρήσεις (erga omnes, στα λατινικά).

Καμιά σοβαρή ενημέρωση δεν έχει γίνει στην ελληνική κοινή γνώμη γύρω από τις μακροχρόνιες συνομιλίες με τα Σκόπια.

Εν πάση περιπτώσει η ελληνική θέση στις συνομιλίες, σύμφωνα με όσα έχουν γίνει δημοσίως γνωστά, είναι:

Σύνθετη ονομασία με γεωγραφικό προσδιορισμό για όλες τις χρήσεις.

Μη αποδοχή ως «μακεδονικής» της γλώσσας και της ταυτότητας των πολιτών της γειτονικής χώρας.

Τα Σκόπια, φαίνεται να εκκινούν από τη θέση ότι αποδέχονται σύνθετη ονομασία, αλλά για τις διμερείς σχέσεις της χώρας τους με την Ελλάδα. Όχι δηλαδή ονομασία για όλες τις χρήσεις. Και προφανώς επιμένουν να ονομάζονται «μακεδονική» και η ταυτότητα και η γλώσσα.

Στην ελληνική υποχώρηση (αποδοχή σύνθετης ονομασίας, από την αρχική θέση που ήταν καμιά αναφορά στο όνομα Μακεδονία), αντιδρά ο κυβερνητικός εταίρος του ΣΥΡΙΖΑ, οι ΑΝΕΛ.

Και, βεβαίως, ένα μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινής γνώμης.

Αν και το πρόβλημα φαίνεται αξεπέραστο, οι ΑΝΕΛ είτε θα κάνουν τη γνωστή «kolotoumba» –πολιτικό όρο στο διεθνές λεξιλόγιο που καθιέρωσε ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας– είτε, αν επιμείνουν, θα υπάρξει θέμα κυβερνητικής συνοχής.

Ενδιαφέρον έχει να δούμε εάν η Νέα Δημοκρατία επιμείνει μέχρι τέλους στη θέση που διατυπώνει ότι δηλαδή, θα στηρίξει τη συμφωνία μόνο αν πράξει το ίδιο και ο κυβερνητικός εταίρος Π. Καμμένος.

Αυτό είναι το ένα ζήτημα που απασχολεί τα κόμματα. Το άλλο είναι το ερώτημα, ακόμη και αν οι συνομιλίες ξεκινήσουν από την ελληνική αποδοχή σύνθετης ονομασίας με γεωγραφικό προσδιορισμό και τα Σκόπια αποδεχθούν το αποκαλούμενο erga omnes, ποιος θα είναι ο προσδιορισμός αυτός;

Διότι επιρρήματα όπως άνω, κάτω κτλ., ανάλογα, ενέχουν το στοιχείο του αλυτρωτισμού. Η Άνω Μακεδονία προϋποθέτει την «υπόδουλη» Κάτω, η Βόρεια Μακεδονία, την «υπόδουλη» Νότια. Αυτά τα προβλήματα δεν θα παρουσιαστούν σήμερα –αν και κανείς δεν μπορεί να το προδικάσει–, αλλά μια ανάλογη ονομασία έχει τη δυναμική να τεθούν ως ζητήματα στο μέλλον.

Όμως, ένα μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινής γνώμης δεν θα αποδεχθεί ούτε τη σύνθετη ονομασία και θα αντιδράσει. Σε περίπτωση δε δημοψηφίσματος, με την απαξία στην οποία έχουν περιέλθει τα ελληνικά πολιτικά κόμματα, δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι η κοινή πρότασή τους θα περάσει.

Τέλος, και για την ιστορία, ιδού οι προτάσεις που κατά καιρούς έχουν γίνει, από τότε που ανέκυψε το πρόβλημα.

1/04/92 «Νοβοματσεντόνια» (Νέα Μακεδονία – «Πακέτο Πινέιρο»). Δεν το αποδέχθηκε η Ελλάδα.
11/12/92 «Δημοκρατία της Μακεδονίας – Σκόπια». Τέθηκε στη Βουλή των Σκοπίων αλλά δεν ψηφίστηκε εν αναμονή των εξελίξεων στη Σύνοδο Κορυφής του Εδιμβούργου, όπου δεν έγινε αποδεκτή.
7/4/93 Τα Σκόπια μπαίνουν στον ΟΗΕ με την απόφαση 817 του Συμβουλίου Ασφαλείας με την ονομασία πΓΔΜ (FYROM στα αγγλικά).
14/5/93 «Νέα Μακεδονία». Πρόταση των Βανς-Όουεν που δεν έγινε αποδεκτή και από τα δύο μέρη.
4/6/93 Δημοκρατία «Σλαβομακεδονίας». Πρόταση του Μιλόσεβιτς χωρίς ευτυχή κατάληξη.
4/10/94 Άνω ή Νέα Μακεδονία. Πρόταση του Γερμανού υπουργού εξωτερικών Κλάους Κίνκελ την οποία απέρριψε ο Γκλιγκόροφ.
8/4/2005 «Republika Makedonija – Skopje». Πρόταση Νίμιτς την οποία απορρίπτουν τα Σκόπια.
8/10/2005 «Republika Makedonija – Skopje». Πρόταση Νίμιτς μόνο για τις διμερείς σχέσεις. Απορρίπτεται και από τα δύο μέρη.
21/2/2008 Το σχέδιο Νίμιτς. Τα πέντε ονόματα που προτείνει ο διαμεσολαβητής: Συνταγματική Δημοκρατία της Μακεδονίας, Λαϊκή Δημοκρατία της Μακεδονίας (Σκόπια), Ανεξάρτητη Δημοκρατία της Μακεδονίας (Σκόπια), Νέα Δημοκρατία της Μακεδονίας, Δημοκρατία της Άνω Μακεδονίας (Ελλάδα).
25/3/2008 «Δημοκρατία της Μακεδονίας – Σκόπια». Πρόταση Νίμιτς ενόψει Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι. Απορριπτική η στάση της Αθήνας.
7/7/2009 «Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας» για διεθνή χρήση και κάποιες τροποποιήσεις επί της πρότασης αυτής. Μάθιου Νίμιτς.