Χρονιά πράξης ή... «τελειότητας»;

Tου Στελιου Kαβαδια

Καθηγητή Τεχνολογίας και μάνατζμεντ στο College of Management, Georgia Institute of Technology.

«Done is better than perfect». Σε ελεύθερη μετάφραση «κάτι που υλοποιείται είναι καλύτερο από το τέλειο». 

Είναι; 

Η εμπειρία από κοινωνικά σύνολα με έντονη δραστηριότητα στον χώρο της καινοτομίας επιβεβαιώνει πως «ναι». Αρκεί να επισκεφθεί κανείς κάποιο από τα δεκάδες εκκολαπτήρια (incubators) νέων επιχειρήσεων ανά την αμερικανική (Silicon Valley), ή την ισραηλινή (Tel Aviv) ή την αγγλική (Cambridge) επικράτεια για να δει πώς στην πλειονότητα τους νέοι, φιλόδοξοι άνθρωποι, σχεδιάζουν, πειραματίζονται, υλοποιούν, αποτυγχάνουν, διορθώνουν, βελτιώνουν και παράγουν γνώση, προϊόντα και εντέλει αξία. Περισσότερη ή λιγότερη αξία είναι κάτι σχετικό και ίσως δύσκολο να μετρηθεί. Τολμάνε, όμως, και δημιουργούν μέσα από έναν επαναληπτικό κύκλο αποτυχίας και προσπάθειας. Η αξία ενός τέτοιου κύκλου δημιουργίας δεν είναι περιορίσιμη μόνο στην καινοτομία και στις νέες τεχνολογίες. Αντιπροσωπεύει μια νοοτροπία επίλυσης προβλημάτων και αντιμετώπισης προκλήσεων.

Πόσο ξένη ακούγεται άραγε αυτή η νοοτροπία στη σημερινή Ελλάδα; Πόσο εντύπωση προκαλεί η κυριαρχία μιας τελείως αντιδιαμετρικής νοοτροπίας; 

Σε όποια κοινωνική υποομάδα κι αν κοιτάξει κανείς, οι ταγοί της συντηρούν μια εικόνα στασιμότητας και εκφράζουν νοοτροπίες τροχοπέδης σε οποιαδήποτε εξέλιξη. Στην εκφορά του προφορικού ή γραπτού λόγου τους δείχνουν να απορρίπτουν έντεχνα κάθε πρόοδο και να επιχειρηματολογούν υπέρ μιας «στασιμότητας της τελειότητας». Η στάση τους αυτή είτε πηγάζει από τον φόβο να απολέσουν κυριαρχικά δικαιώματα απέναντι στους λοιπούς κοινωνικούς εταίρους είτε εκφράζει τη συγκάλυψη της ανικανότητάς τους να χειριστούν τις εξελίξεις, εξασφαλίζει το ίδιο αποτέλεσμα: την απραξία.

Οι πανεπιστημιακοί ταγοί απορρίπτουν ένα νομοσχέδιο που προσπαθεί να διορθώσει κακώς κείμενα δεκαετιών. Οι πολιτικοί ταγοί απορρίπτουν κάθε στοχευμένη κοινωνική μεταρρύθμιση, γιατί πάντα υπάρχει κάποια κοινωνική ομάδα που θα πληγεί. Οι συνδικαλιστικοί ταγοί βαλτώνουν κάθε δράση οικονομικής ανάπτυξης στην κοντόφθαλμη λογική του προσωρινού (τους) κόστους.

Η λίστα παρόμοιων συμπεριφορών και επιλογών είναι δυστυχώς εκτενής. Ουδείς φαίνεται διατεθειμένος να συμβιβάσει το προσωρινό προσωπικό στάτους του με το μακροπρόθεσμο κέρδος μιας αλληλέγγυας συμπεριφοράς. 

Εάν κανείς θεωρήσει το οικονομικό παίγνιο (strategic game) που περιγράφει την ελληνική οικονομία, μπορεί εύκολα να παρατηρήσει το εξής: σε ό, τι αφορά τους κοινωνικούς εταίρους και τις κινήσεις τους, οι στρατηγικές συνεργασίας και αλληλεγγύης έχουν εγκαταλειφθεί, με υψηλό κόστος. Παρά το γεγονός ότι το πνεύμα συνεργασίας θα απέδιδε καλύτερα αποτελέσματα στη διάρκεια του χρόνου, η ελληνική κοινωνία έχει κατρακυλήσει στο σκληρό αποτέλεσμα αυτού που οι οικονομολόγοι χαρακτηρίζουν ως παίγνιο του «διλήμματος του φυλακισμένου» (prisoner’s dilemma): κανένας δεν εγγυάται τη συνεργασία των υπολοίπων, άρα ο καθείς «παίζει για την πάρτη του». Ολοι δείχνουν να το αντιλαμβάνονται. Ελάχιστοι, ωστόσο, έχουν το θάρρος να ζητήσουν την αλλαγή της παρούσας κατάστασης.

Δυστυχώς, στην αυγή του 2012, η ελληνική κοινωνία δείχνει να ζει μια στιγμή κοινωνικής αποσύνθεσης. Η στασιμότητα κυριαρχεί και οι «επαΐοντες αναλυτές» αναλίσκονται σε ατέρμονες συζητήσεις ως προς την ορθή ή μη στρατηγική για την έξοδο από την κρίση. Πέρα από κάποιες φωτεινές εξαιρέσεις (βλ. Στ. Μάνος και αρθρογραφία του στην «Κ»), κανείς δεν αναφέρεται στην ταμπακιέρα της εφαρμογής και της πράξης, των έργων και της τήρησης των συμφωνηθέντων, της εφαρμογής της στρατηγικής. Οι περισσότεροι φαίνεται να αγνοούν κλασικούς κανόνες management: εφαρμογή χωρίς την υποστήριξη των περισσοτέρων –αν όχι όλων των κοινωνικών εταίρων– απλά δεν νοείται! Η αναζήτηση της «τέλειας» για όλους λύσης καταντάει ατέρμονο κυνήγι μαγισσών.

Παρόλα αυτά το ερώτημα παραμένει: δεν υπάρχει τρόπος διεξόδου από αυτή τη στασιμότητα;  

Η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχει εύκολος τρόπος. Η εμπειρία διδάσκει ότι τα μαγικά φίλτρα και οι λύσεις εξ Εσπερίας με αυτοχαρακτηριζόμενους «φωστήρες» δεν δουλεύουν. Οχι γιατί δεν μπορούν να προτείνουν θεωρητικά σωστές λύσεις, αλλά γιατί οι όποιες προτάσεις ακολουθούν την ίδια λανθασμένη παραδοχή: προτείνουν στόχους και αφιερώνουν ελάχιστο χώρο στο πλάνο και τους μηχανισμούς εφαρμογής τους.

Η όποια πορεία διεξόδου από το σημερινό τέλμα θα πρέπει να εστιάσει περισσότερο στο «πώς» και λιγότερο στο «τι». Τέτοιες θεμελιώδεις μετατροπές απαιτούν γνώσεις και δράσεις διαχείρισης αλλαγών, απαιτούν ειδικούς που θα διαχειριστούν τη μακρόχρονη διαδικασία αλλαγής κουλτούρας και νοοτροπίας, απαιτούν ανθρώπους με αποδεδειγμένες διοικητικές και εκτελεστικές εμπειρίες. 

Είναι παράλογο να πιστεύει κανείς ότι τέτοιοι άνθρωποι δεν υπάρχουν στην Ελλάδα. Ισως σε διαρκώς φθίνοντες αριθμούς, αλλά υπάρχουν. Ισως, λοιπόν, ήρθε η ώρα η μικρή μειοψηφία των σοβαρών Ελλήνων πολιτικών να σταθεί πάνω από τις περιστάσεις και να εμπλέξει αυτή την κρίσιμη μάζα ταλέντων της χώρας. Ας ελπίσουμε ότι το 2012 θα γίνει το πρώτο έτος ουσιαστικών πράξεων με στόχο τη διέξοδο. Ας ελπίσουμε ότι η πρακτική εφαρμογή θα κυριαρχήσει της θεωρητικής τελειότητας.