ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ - ΕΚΚΛΗΣΙΑ - ΠΟΛΙΤΙΚΗ: Το «ανορθόδοξο» σαμποτάζ στην Αγία και Μεγάλη Σύνοδο

Tου ΓΙΑΝΝΗ ΚΑΣΤΡΙΩΤΗ

Ενα ακόμη ρήγμα στην κάθε άλλο παρά ενωμένη Ορθόδοξη Εκκλησία προκάλεσε η περιπέτεια της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου, καθώς η αποχή τεσσάρων Εκκλησιών που ανακοινώθηκε την τελευταία στιγμή ήρθε να επιβεβαιώσει παλιές αντιθέσεις, ανταγωνισμούς και διαφορετικές στοχεύσεις, που δεν έχουν μόνο θρησκευτικές διαστάσεις, καθώς οι Ορθόδοξες Εκκλησίες έχουν βαθιές ρίζες σε περιοχές που συγκρούονται και ισχυρότατα γεωπολιτικά συμφέροντα.

 

Το σαμποτάρισμα της Συνόδου, η προετοιμασία της οποίας έχει ξεκινήσει από το 1961(!), ξεκίνησε από τα Πατριαρχεία Βουλγαρίας και Γεωργίας που θεωρούνται υποχείρια της ρωσικής Εκκλησίας, άλλα και από το Πατριαρχείο Αντιοχείας, με αποτέλεσμα να βρει πρόσχημα και το Πατριαρχείο Μόσχας και να ζητήσει αναβολή και ουσιαστικά παραπομπή στις καλένδες της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου.

 

Την αδυναμία συμφωνίας για σύγκληση Αγίας και Μεγάλης Συνόδου επεχείρησαν οι ορθόδοξες εκκλησιές να καλύψουν με τις πέντε Συνάξεις των Προκαθημένων των Ορθοδόξων Εκκλησιών, που έγιναν από το 1993 και μετά, χωρίς βεβαίως να μπορούν να υποκαταστήσουν το μεγάλο κενό.

 

Τώρα πλέον ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος με την ισχυρή στήριξη των Πατριαρχείων Ιεροσολύμων και Αλεξανδρείας και των Εκκλησιών της Ελλάδας, της Αλβανίας και της Κύπρου και των άλλων Αυτοκέφαλων Εκκλησιών θα πρέπει να δώσουν σκληρή μάχη έως τις 26 Ιουνίου οπότε και τυπικά λήγει η Σύνοδος αυτή, ώστε να δοθεί περιεχόμενο και προοπτική, παρά την εσκεμμένη υπονόμευση του Ανορθόδοξου χαρακτήρα της.

 

Η Ορθοδοξία δοκιμάστηκε σκληρά τον 20ό αιώνα, από την Επανάσταση των Μπολσεβίκων (1917), τη Μικρασιατική Καταστροφή και την ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, από τη Γενοκτονία των Αρμενίων, την έναρξη των Μεσανατολικών συγκρούσεων από το 1948 και μετά, την επιβολή αθεϊστικών καθεστώτων στα Βαλκάνια, τον πόλεμο του Λιβάνου, την εισβολή και κατοχή της Κύπρου, τους Γιουγκοσλαβικούς Πολέμους, την εισβολή στο Ιράκ, την κρίση στην Ουκρανία, τον πόλεμο στη Συρία.  

 

Συγκρούσεις με ευρύτατες γεωπολιτικές διαστάσεις που οδήγησαν σε συρρίκνωση τον χριστιανικό πληθυσμό σε κοιτίδες του Χριστιανισμού και διαμόρφωσαν νέες ισορροπίες και στο εσωτερικό της Ορθοδοξίας. 

Στην Αγία και Μεγάλη Σύνοδο έχουν προσκληθεί να συμμετάσχουν οι 14 Αυτοκέφαλες Ορθόδοξες Εκκλησίες: Τα πρεσβυγενή Πατριαρχεία Κωνσταντινουπόλεως, Αλεξανδρείας, Αντιοχείας, Ιεροσολύμων. Τα νεότερα Πατριαρχεία: Ρωσίας, Σερβίας, Ρουμανίας, Βουλγαρίας, Γεωργίας και οι Αυτοκέφαλες Εκκλησίες Κύπρου, Ελλάδος, Πολωνίας, Αλβανίας και Τσεχίας-Σλοβακίας.


Η επιρροή των Ορθοδόξων Εκκλησιών που έχει ξεχωριστά χαρακτηριστικά για κάθε Πατριαρχείο ή Αυτοκέφαλη Εκκλησία μπορεί να αναδειχθεί σε έναν σημαντικό παράγοντα, και δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι οι πολιτικές εξουσίες εμπλέκονται και διασυνδέονται με τις εκκλησιαστικές. Η επαναχάραξη των ζωνών επιρροής και η «κατανομή εξουσίας» μεταξύ των ορθοδόξων εκκλησιών δημιουργεί ένα σοβαρό σημείο τριβής, το οποίο δεν έχει να κάνει μόνο με θέματα εκκλησιαστικά.

 

Κρίσιμο στοιχείο για την ενότητα της Ορθοδοξίας ώστε να μπορεί να ανταποκριθεί σε σύγχρονες προκλήσεις που ξεπερνούν σύνορα και τα στενά εκκλησιαστικά ζητήματα, είναι η υπερπήδηση δογματικών θεμάτων και η διαμόρφωση μιας νέας στρατηγικής.  

Η Αγία και Μεγάλη Συνοδός θα επιχειρούσε να δώσει και αυτές τις απαντήσεις.

 

Σε μια μικρή μόνο καταγραφή τέτοιων προβλημάτων αναφέρουμε:  

Την αναγνώριση της νομικής προσωπικότητας του Οικουμενικού Πατριαρχείου 

Την Επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, 

Την τύχη των χριστιανών της Συρίας και της Μέσης Ανατολής.
 

Οι σχέσεις της Δύσης με τη ρωσική Εκκλησία, 

Η προστασία των χριστιανικών μνημείων στο Κόσοβο, 

Η διαμάχη των Πατριαρχείων Αντιοχείας και Ιεροσολύμων για το Κατάρ, 

Ο απογαλακτισμός της Ουκρανικής Εκκλησίας από το Ρωσικό Πατριαρχείο.  

Στη Μόσχα ισχυροί παράγοντες της Ρωσικής Εκκλησίας εμφανίζονταν ουδέτεροι, αλλά σειρά δημοσιευμάτων σήκωνε πολεμικούς τόνους εναντίον του Οικουμενικού Πατριαρχείου.

 

Εκπρόσωπος του Ναού του Αγίου Θεοδώρου του Στουδίτη δημοσίευσε στην εφημερίδα «Μοσκόφσκι Κομσομόλετς» τη γνωστή θεωρία ότι η Σύνοδος εξυπηρετεί τα σχέδια που εδώ και 60 χρόνια προωθεί το Οικουμενικό Πατριαρχείο για να κερδίσει έναν συντονιστικό ρόλο στην Παγκόσμια Ορθοδοξία, ενώ το ίδιο δημοσίευμα κατηγορεί το Φανάρι ότι εξυπηρετεί τη δυτική ελίτ και χρηματοδοτείται από αμερικανικές και ευρωπαϊκές δομές. Με φρασεολογία μάλιστα που θυμίζει ακραίους κύκλους στην Τουρκία το ίδιο άρθρο κάνει λόγο για προσπάθεια «μετατροπής του Οικουμενικού Πατριάρχη σε... Πάπα». Ο κύβος είχε ριφθεί όπως όλα δείχνουν και η Ρωσική Εκκλησία περίμενε την αφορμή για να ζητήσει την αναβολή της Συνόδου.

 

Οπως σε συνέχεις δηλώσεις του ανέφερε ο επικεφαλής του Τμήματος Εξωτερικών Εκκλησιαστικών Σχέσεων του Πατριαρχείου Μόσχας, Μητροπολίτης Ιλαρίων, αρκούσε έστω και μια δήλωση αποχής, ώστε να διαπιστωθεί έλλειψη ομοφωνίας, που αποτελεί προϋπόθεση για τη σύγκληση της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου. 

Η πρώτη ένσταση ήρθε από «συνήθη ύποπτο», το φιλορωσικό Πατριαρχείο Βουλγαρίας, ακολούθησαν τα Πατριαρχεία Γεωργίας και Αντιοχείας.

 

Ισχυρή απάντηση στην ευκολία με την οποία η Μόσχα ζήτησε την αναβολή της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου, έδωσαν πολλοί ιεράρχες με πρώτο τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίο, αλλά ξεχωριστός ήταν και ο λόγος του πάντοτε σεβαστού σε όλο τον ορθόδοξο κόσμο Αρχιεπισκόπου Αλβανίας κ. Αναστασίου, ο οποίος με άρθρο του  προειδοποίησε ότι η «αναβολή της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου θα τραυμάτιζε το κύρος της Ορθοδοξίας». Ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος, χωρίς να αρνείται τα σοβαρά προβλήματα και τις αντιθέσεις που υπάρχουν, επεσήμανε ότι η ύπαρξη ακριβώς αυτών των προβλημάτων καθιστούν τη διεξαγωγή της Συνόδου αναγκαία.


Η κρίση του Κατάρ
Ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων κ. Θεόφιλος και η Σύνοδος εξέλεξαν νέο Αρχιεπίσκοπο Κατάρων, με τον Πατριάρχη να διατηρεί στενότατους δεσμούς με τη χώρα καθώς είχε υπηρετήσει ως Εξαρχος του Παναγίου Τάφου, έχοντας συμβάλει στην ανέγερση και ναού για όσους Ορθόδοξους ζουν στη χώρα αυτή του Κόλπου.

Η εκλογή Αρχιεπισκόπου Κατάρων προκάλεσε όμως σύγκρουση με τον Πατριάρχη Αντιοχείας κ. Ιωάννη, που θεωρεί ότι το Κατάρ ανήκει στη δική του εκκλησιαστική δικαιοδοσία και η σύγκρουση αυτή κατέληξε στη διακοπή της κοινωνίας μεταξύ των δυο Πατριαρχείων, ενώ έδωσε την αφορμή ακόμη και τώρα για να τορπιλισθεί η σύγκληση της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου.

 

Το Πατριαρχείο της Μόσχας δεν έκρυψε ποτέ τις φιλοδοξίες του να αποκτήσει κεντρικό-ηγετικό ρόλο στην Ορθοδοξία, φιλοδοξίες που προέρχονταν τόσο από το μέγεθος της Εκκλησίας (ποιμαίνει σχεδόν 120 εκατομμύρια πιστούς, της Ρωσίας, της Λευκορωσίας, της Ουκρανίας, της Μολδαβίας κ.ά.) αλλά και από την ταύτισή της με τις «ηγεμονικές» βλέψεις της ίδιας της Ρωσίας.
 

Το κλίμα επιβάρυνε ακόμα περισσότερο το ψήφισμα με το οποίο η ουκρανική Βουλή ζητά από τον Οικουμενικό Πατριάρχη να αποδεχθεί την απόσχιση της Ουκρανικής από τη Ρωσική Εκκλησία.

 

Τα Πατριαρχεία Βουλγαρίας και Γεωργίας είναι στενά συνδεδεμένα με το Πατριαρχείο της Μόσχας, εξάλλου και στην περίπτωση της Συνόδου λειτούργησαν ως «πολιορκητικοί κριοί» για να εκβιάσουν την αναβολή η τουλάχιστον την υποβάθμισή της.
 


Ο ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΟΥΚΡΑΝΙΑ
Το κλίμα είχε επιβαρυνθεί και με την πολιτική σύγκρουση γα την Ουκρανία, καθώς υπήρχαν εκτενή δημοσιεύματα για την «κάλυψη» που προσφέρει το Οικουμενικό Πατριαρχείο, στην προσπάθεια της Ουκρανικής Εκκλησίας να ανεξαρτητοποιηθεί από τη Μόσχα, με πληροφορίες μάλιστα περί κατάσχεσης ναών και μοναστηριών, που δηλητηριάζουν τις σχέσεις μεταξύ των Εκκλησιών.