buchanan.mark@gmail.com
Η ευρωπαϊκή κρίση χρέους αποτελεί το τελευταίο επεισόδιο σε μια πολύ μακριά σειρά από παρόμοιες κρίσεις. Πριν από αυτήν ήταν η Αργεντινή το 2001, η Ρωσία το 1998 και το Μεξικό το 1994. Οι κρίσεις χρέους είναι το ίδιο σύνηθες φαινόμενο με τους σεισμούς, ωστόσο αυτή τη φορά είναι κάπως διαφορετικό, και πιθανότατα πιο επικίνδυνο.
Τα ευρωπαϊκά κράτη είναι συνδεδεμένα μέσω ενός δικτύου χρεών, όπως είχε απεικονίσει ο Μπιλ Μαρς σε φωτογραφία που συνόδευε πρόσφατο δημοσίευμά του στους New York Times. Η Ελλάδα και η Ιταλία είναι οι πιο προφανείς περιπτώσεις, ενώ Ιρλανδία, Πορτογαλία και Ισπανία παραμονεύουν απειλητικά από κοντά. Η Γαλλία και η Γερμανία φαίνεται να εκτίθενται επίσης, όπως και οι ΗΠΑ.
Η φωτογραφία στο δημοσίευμα του κ. Μαρς είναι σαν ένα σύνθετο διάγραμμα καλωδίωσης για μία ωρολογιακή βόμβα χρέους. Ομως, αυτό που δείχνει ενδεχομένως να είναι λιγότερο σημαντικό από αυτό που αφήνει απ' έξω, δηλαδή ένα μεγάλο αόρατο δίκτυο δεσμών μεταξύ των ιδρυμάτων ανά τον κόσμο, το οποίο θα μπορούσε να προκαλέσει τελικά ένα παγκόσμιο οικονομικό χάος.
Το συγκεκριμένο κρυφό δίκτυο έχει δημιουργηθεί από ιδρύματα που αγοράζουν και πωλούν ανεξέλεγκτα τα μη ρυθμισμένα ασφάλιστρα κινδύνου (credit default swaps). Πρόκειται ουσιαστικά για συμβόλαια ασφάλισης έναντι ομολόγων, δηλαδή στην περίπτωση μιας αθέτησης πληρωμών, ο πωλητής του συμβολαίου δεσμεύεται να καταβάλει στον αγοραστή την αξία του ομολόγου. Οι συναλλαγές των CDS γίνονται ως επί το πλείστον «over-the-counter», δηλαδή δεν διαπραγματεύονται σε κάποια χρηματιστηριακή αγορά, αλλά ούτε καταγράφονται από κάποια κεντρική υπηρεσία πληροφοριών.
Αυτό εξηγεί γιατί ο χάρτης του κ. Μαρς δεν μπορούσε να απεικονίσει τις σχέσεις που δημιουργούν. Αλλά αυτές οι μη καταγεγραμμένες σχέσεις έχουν ιδιαίτερη σημασία. Ηταν ο βασικός λόγος που η κυβέρνηση των ΗΠΑ χρειάστηκε να παρέμβει το 2008 για να αποτρέψει την κατάρρευση του ασφαλιστικού κολοσσού AIG. Αγνοώντας τους διαφαινόμενους κινδύνους με τα ενυπόθηκα δάνεια υψηλού κινδύνου, η AIG προχώρησε σε μαζικές πωλήσεις CDS, που ασφάλιζαν ενυπόθηκα ομόλογα, στις Goldman Sachs, Societe Generale, Deutsche Bank και άλλες επιχειρήσεις. Ξαφνικά, η AIG τέθηκε αντιμέτωπη με πληρωμές ύψους σχεδόν μισού τρισ. δολαρίων. Μέσω των συμβολαίων CDS, η αποτυχία της AIG θα μπορούσε να έχει μεταδώσει τον πανικό στο σύνολο του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος. H περίπτωση της AIG καταδεικνύει ένα σημαντικό παράδοξο, που επιστρέφει πάλι στην τωρινή ευρωπαϊκή κρίση χρέους.
Οπως και με τις κανονικές ασφάλειες, τα CDS προσφέρουν έναν τρόπο για τη διασπορά του κινδύνου, με την κλασική θεωρία των οικονομικών να υποστηρίζει ότι ένας τέτοιου είδους «καταμερισμός κινδύνου» θα έπρεπε να καταστήσει ασφαλέστερες μεμονωμένες τράπεζες, και το σύνολο του τραπεζικού συστήματος πιο σταθερό. Αυτό δεν είναι αλήθεια, τουλάχιστον όχι σε όλες τις περιπτώσεις. Οι εταιρείες που πουλάνε CDS υποστηρίζουν ότι το πράττουν για να περιορίσουν τους κινδύνους, και πολλά από τα επιχειρήματά τους είναι πειστικά.
Για παράδειγμα, οι διεθνείς τράπεζες που παρέχουν δάνεια σε τράπεζες ή επιχειρήσεις μιας συγκεκριμένης χώρας θα μπορούσαν να αγοράσουν συμβόλαια έναντι του ενδεχομένου αθέτησης πληρωμών των κρατικών ομολόγων προκειμένου να προστατευτούν από μια συστημική οικονομική αναταραχή στη συγκεκριμένη χώρα. Υπάρχουν όμως όρια. Αυτό που μειώνει τον κίνδυνο για μεμονωμένα ιδρύματα σε μικρές ποσότητες μπορεί να αποτελέσει κίνδυνο για το ευρύτερο τραπεζικό σύστημα όταν πιεστεί υπερβολικά.
Αυτό είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό εάν σκεφτεί κανείς ότι ο αριθμός των CDS που εκκρεμούν για κρατικά χρέη της Ε.Ε. έχει διπλασιαστεί τα τελευταία τρία χρόνια, ακόμα και μετά την καταστροφή της AIG. Δεν γνωρίζουμε αν παραμονεύουν παρόμοιοι κίνδυνοι στο δίκτυο των CDS που συνδέουν τις ευρωπαϊκές τράπεζες μεταξύ τους, καθώς και τις τράπεζες στις ΗΠΑ και αλλού. Η έκρηξη των μη ρυθμισμένων και σε μεγάλο βαθμό μυστικών CDS κατέστη δυνατή από τη χρηματοπιστωτική απορρύθμιση του 2000, και έχει αυξήσει τους κινδύνους για το χρηματοπιστωτικό σύστημα. Η ανεξέλεγκτη χρήση, και ειδικότερα με την ελάχιστη γνώση του ποιος κάνει τι, μοιάζει με μια συνταγή για καταστροφή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου