Στις πρόσφατες εξεγέρσεις, τόσο στην Τυνησία όσο και στην Αίγυπτο, ο ρόλος κάποιων ΜΜΕ, όπως το τηλεοπτικό κανάλι Αλ Τζαζίρα ή το Ιντερνετ, που μέσω Facebook και Twitter οργάνωσαν κατά κάποιον τρόπο τη συμμετοχή του κόσμου στις αντικαθεστωτικές διαδηλώσεις, υπήρξε καθοριστικός.
Αν το τηλεοπτικό κανάλι Αλ Τζαζίρα, το 2001, χαρακτηριζόταν από τους υβριστές του σαν «το κανάλι του Μπιν Λάντεν» ή το 2003, σαν «το όχημα του αντιαμερικανισμού» ή ακόμη «το φερέφωνο της Χεσμπολάχ ή της Χαμάς», το 2011, στον αραβικό κόσμο, θεωρείται η φωνή των λαών τους. Μπορεί ο Χόσνι Μουμπάρακ, σε μια επίσκεψή του στην έδρα του καναλιού στο Κάιρο, τη δεκαετία του '90, να είχε μιλήσει απαξιωτικά γι' αυτό: «Ενα σπιρτόκουτο κάνει τόση φασαρία;», λέγεται ότι είχε πει, σήμερα φαίνεται πως το κανάλι απολαμβάνει τη διεθνή αναγνώριση.
«Είναι η πρώτη φορά που όλοι παραδέχονται την επιρροή αυτού του μέσου στις διεθνείς εξελίξεις, σε σημείο μάλιστα που αν πιστέψουμε τους "New York Times", ο Λευκός Οίκος παρακολουθεί τα γεγονότα στην Αίγυπτο από την οθόνη του Αλ Τζαζίρα», ισχυρίζεται ο καθηγητής Πολιτικών Επιστημών, Μοχάμεντ Ελ Ουάφι, και ειδικός στη μελέτη αυτού του καναλιού, σε κείμενό του σε ιστότοπο το Διαδικτύου.
Η πεποίθηση για τη δύναμη που διαθέτει αυτό το κανάλι απλώθηκε προοδευτικά στη Μέση Ανατολή και αλλού από τότε που δημιουργήθηκε, το 1996, με τη στήριξη του εμίρη του Κατάρ. Σήμερα, στη διάρκεια της κρίσης, του αναγνωρίστηκε η ικανότητα να διατυπώνει τη δική του άποψη των γεγονότων και να την επιβάλλει. Αυτή η ικανότητα είναι προϊόν μιας φόρμουλας που συνδυάζει τρεις απλές ιδέες: πλουραλισμό, αντιπροσωπευτικότητα και λειτουργικότητα.
Πρώτον, αυτό που εξηγεί την εξαιρετικά μεγάλη θεαματικότητά του στον αραβικό κόσμο είναι ότι, πέρα από τον επαγγελματισμό του, έχει την τόλμη να δίνει το λόγο στην αραβική αντιπολίτευση, η οποία αποκλείεται από τα εθνικά ΜΜΕ ελεγχόμενα από τις κυβερνήσεις ή από τους συμμάχους τους.
Δεύτερον, ο παναραβικός χαρακτήρας των δημοσιογράφων που προσλαμβάνονται σε αυτό το κανάλι, εργαζόμενων διαφορετικών εθνικοτήτων και ευαισθησιών που προσδίνουν σε αυτό το τηλεοπτικό μέσο μια αντιπροσωπευτικότητα που δεν υπάρχει σε άλλα κανάλια.
Τέλος, λόγω των δυσλειτουργιών των πολιτικών θεσμών ή της απουσίας συνδικαλιστικών και κομματικών δομών που θα μπορούσαν να οργανώσουν ένα δημόσιο διάλογο, το Αλ Τζαζίρα λειτουργεί ως υποκατάστατο μιας πολιτικής σκηνής. Ετσι, λοιπόν, εδώ και περίπου δέκα χρόνια, στις οθόνες του συζητούνται τα μεγάλα θέματα που απασχολούν τους λαούς της περιοχής στο πλαίσιο ενός διεθνούς δημόσιου χώρου.
Ισχυρό, λόγω της επιρροής του, το Αλ Τζαζίρα έγινε ένας σημαντικός παράγοντας στη Μέση Ανατολή, που άλλοι φοβούνται και άλλοι φθονούν. Εχοντας αναγάγει τη διαφάνεια και την ελευθερία έκφρασης σε ανώτερη αξία, σε μια περιοχή κυριαρχούμενη από τον αυταρχισμό και τη διαφθορά, και την επικράτηση της δημοκρατίας σε δίκαιο αγώνα, κατάφερε να αφοπλίσει τους αντιπάλους του, να περιθωριοποιήσει τους ανταγωνιστές του και να νικήσει τους εχθρούς του.
Με τα γεγονότα στην Αίγυπτο διαπιστώθηκε η πλήρης εξάλειψη των άλλων τηλεοπτικών καναλιών που μεταδίδονται στην αραβική γλώσσα. Ούτε το αραβικό κανάλι Αλ Αραμπίγια ούτε το αμερικανικό δορυφορικό κανάλι Αλ Χούρα τράβηξαν την προσοχή των τηλεθεατών, ενθουσιασμένων από τα κατορθώματα των Αιγύπτιων και Τυνήσιων διαδηλωτών. Αλλά και στο καθαρά πολιτικό επίπεδο, το κανάλι δεν κατάφερε λιγότερα.
Η πτώση του Μπεν Αλι και η σχεδόν ταυτόχρονη εγκατάσταση του Αλ Τζαζίρα στην Τυνησία είναι ένα δείγμα του σκληρού αγώνα μεταξύ των αραβικών κυβερνήσεων και του καναλιού. Ο Μπεν Αλι είχε απαγορέψει τη σε μόνιμη βάση λειτουργία του Αλ Τζαζίρα στη χώρα και η απάντηση του καναλιού γιορτάστηκε ως πραγματική νίκη απέναντι σε έναν εχθρό.
Η Αίγυπτος υπό την προεδρία του Μουμπάρακ υπήρξε πιο φιλελεύθερη με τα ΜΜΕ. Μετά την απαγόρευση και το κλείσιμο των γραφείων του καναλιού για 11 ημέρες, οι αιγυπτιακές αρχές αντελήφθησαν πως ο πόλεμος προς το Αλ Τζαζίρα δεν έχει νόημα, αντίθετα ενίσχυσε τη θέση του στο αιγυπτιακό κοινό.
Οι πολιτικές επιπτώσεις της αποτυχίας του τυνησιακού και του αιγυπτιακού αυταρχισμού να φιμώσουν το Αλ Τζαζίρα ήταν πολλές. Ολα αποδεικνύουν πως αφού επί δέκα χρόνια προετοίμασε τον κόσμο, το κανάλι βρήκε μια θέση στο κέντρο των επαναστατικών διαδικασιών του αραβικού κόσμου. Η απ' ευθείας παρουσίαση της αιγυπτιακής επανάστασης από το Αλ Τζαζίρα μείωσε αισθητά τα περιθώρια χειραγώγησής της από την αιγυπτιακή κυβέρνηση, αλλά και από τις αμερικανικές αρχές. Οντως, κάθε λέξη ή γεγονός προερχόμενο από αυτές αποδομείται, ανατέμνεται και ερμηνεύεται από τους έμπειρους γνώστες των συνεργατών του καναλιού. Και καθώς απουσιάζουν από αυτό οι επίσημοι εκπρόσωποι της κυβέρνησης, η οποία θεωρεί το κανάλι εχθρικό απέναντι στην πολιτική της, ουσιαστικά εκφράζονται μόνο οι συμπαθούντες την επανάσταση Αιγύπτιοι και άλλοι Αραβες, με αποτέλεσμα να μετατρέπεται το Αλ Τζαζίρα σε φωνή της επανάστασης. Η στήριξη της εξέγερσης και η προβολή του βίου και της πολιτείας του Μουμπάρακ τελικά έπεισαν και τα πιο σταθερά στηρίγματα της Ουάσιγκτον να δουν θετικά την επανάσταση.
Οταν ηρεμήσει η κατάσταση είναι σχεδόν σίγουρο πως το Αλ Τζαζίρα θα παραμείνει στο κέντρο της ανασυγκρότησης του μετα-επαναστατικού πολιτικού πεδίου, λόγω της αδυναμίας των εθνικών ΜΜΕ στην Τυνησία και λόγω της απαξίωσής τους στην Αίγυπτο
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου