 |
| Σκίτσο: Θεόδωρος Δημητρίου |
Στο ευαγγέλιο του οικονομικού φιλελευθερισμού ο Ανταμ Σμιθ έγραφε ότι «η συνετή λειτουργία του τραπεζικού συστήματος, με τη χρήση του χαρτιού ως υποκατάστατου μιας μεγάλης ποσότητας χρυσού κι αργύρου, ανοίγει έναν δρόμο στον ουρανό».
Πράγματι, η εξάπλωση των «διατακτικών», όπως ονομάζονταν τα πρώτα ιδιόγραφα χαρτονομίσματα, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην οικονομική ανάπτυξη της Δύσης. Τόσο που «οι ιστορικοί της οικονομικής επιστήμης» ακόμη διαφωνούν κατά πόσον η ανάπτυξη της τραπεζικής αγοράς μετά τον 17ο αιώνα μπορεί να συνδεθεί με την επιτάχυνση της οικονομικής ανάπτυξης, που ξεκίνησε στη Βρετανία στα τέλη του 18ου αιώνα (…) Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η χρηματοοικονομική επανάσταση προηγήθηκε της βιομηχανικής» (Νάιαλ Φέργκιουσον, «Η εξέλιξη του χρήματος» εκδ. Αλεξάνδρεια).
Εχει ενδιαφέρον να δει κανείς τα πρώτα χαρτονομίσματα που εκδόθηκαν.
Τα «τραπεζογραμμάτια» της Εθνικής Τράπεζας τυπώθηκαν το 1841· τότε δεν υπήρχε Τράπεζα της Ελλάδος και η μετέπειτα «Εθνική» είχε το εκδοτικό προνόμιο. Το χαρτί έγραφε το ποσό των δραχμών συνοδευόμενο με την υπόσχεση: «πληρωτέαι εις μετρητά τω κομιστή εις την εμφάνισιν».
Παρόλο που η τότε ιδιωτική «Εθνική» πλήρωνε και το χαρτί και τα τυπογραφικά για την έκδοση των χαρτονομισμάτων, δεν παρασιτούσε επί των πελατών της. Δεν ζητούσε προμήθεια για την υπηρεσία που προσέφερε, η οποία ήταν να μην κουβαλάει ο πελάτης μαζί του τον χρυσό και το ασήμι. Η τράπεζα κρατούσε τα λεφτά, τα δάνειζε σε άλλους που τα χρειάζονταν, κέρδιζε από τη διαφορά των επιτοκίων. Λειτουργούσε, δηλαδή, το αόρατο χέρι της αγοράς, που είναι παίγνιο θετικού αθροίσματος για όλους· κάθε παίκτης «καθοδηγείται από ένα αόρατο χέρι να επιδιώξει έναν σκοπό που δεν αποτελούσε μέρος των προθέσεων του. Επιδιώκοντας το δικό του συμφέρον συχνά προωθεί αυτό της κοινωνίας πιο αποτελεσματικά απ’ ό,τι όταν πραγματικά επιδιώκει να το προωθήσει».
Σήμερα κυκλοφορεί μια κατ’ όνομα «φιλελεύθερη» θεωρία που λέει ότι οι τράπεζες μας κάνουν χάρη που κρατούν τα λεφτά μας. Συνεπώς, πρέπει να μας χρεώνουν όποτε τα ζητήσουμε πίσω.
Δεν αρκούνται στην απομύζηση των πελατών τους, δίνοντας επιτόκια, τα οποία είναι μεταξύ 1/5 και 1/7 του πληθωρισμού, χρεώνουν και την «υπηρεσία» που προσφέρουν να πληρώνουν «τω κομιστή εις την εμφάνισιν» στο ΑΤΜ.
Εχουν δημιουργήσει ένα πολύπλοκο ολιγοπωλιακό σύστημα, που τρέφει τα μεγαλοστελέχη τους.
Επινοούν διαρκώς κόλπα –χρηματοοικονομικά και άλλα– έτσι ώστε να φουσκώνουν την παρασιτική τους κερδοφορία για να παίρνουν παχυλά μπόνους, ή «χρυσά αλεξίπτωτα» όταν χρεοκοπούν τα ιδρύματά τους.
Από την αγορά έρχομαι και στην κορυφή προμήθειες…
Είναι ορθή η παρέμβαση του κ. Κυριάκου Πιερακάκη, η οποία προβλέπει:
1) «Οι πελάτες δεν θα επιβαρύνονται με καμία χρέωση όταν χρησιμοποιούν ΑΤΜ της τράπεζάς τους, κάτι που θα κατοχυρωθεί νομικώς.
2) Ορίζεται εθνικό ανώτατο όριο προμήθειας 1,5 ευρώ για συναλλαγές που περιλαμβάνουν τρίτους παρόχους ή ξένες τράπεζες.
3) Σε περιοχές όπου υπάρχει μόνο ένα ATM, η ήδη ισχύουσα μηδενική χρέωση επεκτείνεται και στους τρίτους παρόχους» (21.7.2025) κ.ά.
Αυτό έπρεπε να γίνει διότι, όπως επεσήμαναν οι βουλευτές του ΠΑΣΟΚ Μιλένα Αποστολάκη και Παύλος Γερουλάνος, η ερώτηση των οποίων στη Βουλή (18.7.2025) πυροδότησε την κυβερνητική αντίδραση: «Μια χώρα με ιδιαίτερη γεωγραφία και έντονη νησιωτικότητα βλέπει να διαλύεται κάθε έννοια ισότιμης πρόσβασης στις βασικές τραπεζικές υπηρεσίες. Ειδικά για τις τοπικές κοινωνίες, τους ηλικιωμένους, τις μικρές επιχειρήσεις και τα απομακρυσμένα χωριά δημιουργούνται συνθήκες τραπεζικού αποκλεισμού (…). Πέρυσι η αθροιστική οικονομική επιβάρυνση των πολιτών από τις αναλήψεις σε ΑΤΜ τρίτων τραπεζών ξεπέρασε το 1 δισ. ευρώ, επιβάρυνση η οποία σύμφωνα με όλες τις εκτιμήσεις αναμένεται να μεγεθυνθεί, μετά και τις νέες εξελίξεις».
Οι «νέες εξελίξεις» ήταν πως μία, αλλά σημαντική, τράπεζα πούλησε τα –εκτός των υποκαταστημάτων της– 850 μηχανήματα αυτόματης ανάληψης μετρητών (ΑΤΜ) σε μια εταιρεία. Με αυτόν τον τρόπο, όμως, οι πελάτες της τράπεζας θα ήταν αναγκασμένοι να πληρώνουν διπλή προμήθεια και στον αγοραστή και στον πωλητή των ΑΤΜ. Μια ανάληψη θα έφτανε να κοστίζει 2,10 ευρώ! Διπλώς κερδοφόρος κίνηση, αν σκεφτεί κανείς ότι ο πωλητής είναι ιδιοκτήτης κατά 20% του αγοραστή.
Υπάρχουν, βεβαίως και οι όψιμοι «φιλελεύθεροι», που θα πουν: «Και πού είναι το πρόβλημα; Ας φάνε “παντεσπάνι” οι διπλώς χαρατσωμένοι πελάτες· ας πάνε σε άλλη τράπεζα».
Η απάντηση είναι «από την αγορά έρχομαι και στην κορφή προμήθειες»:
1) Οι πελάτες δεν έχουν πολλές επιλογές· στη χώρα λειτουργούν 4,5 τράπεζες, ήτοι έχουμε ολιγοπωλιακή διάρθρωση της αγοράς.
2) Δεν δόθηκε χρόνος για να λειτουργήσει όποια αγορά υπάρχει στην Ελλάδα. Δεν μπορούσαν να αντιδράσουν οι πελάτες στην επιχειρηματική αυτή κίνηση· πήγαν να βγάλουν ένα εικοσάευρω από το ΑΤΜ και είδαν τον λογαριασμό τους να χρεώνεται με 22,5 ευρώ.
3) Στην αγορά το κακό κέρδος διώχνει το καλό, η ευκολία κερδίζει από τα αποδυτήρια την καινοτομία. Ολες οι τράπεζες θα αντέγραφαν την πρακτική κι αυτό είναι πολύ λογικό.
Αν μια τράπεζα μπορεί να...
πενταπλασιάσει τα έσοδα από χρεώσεις στους αιχμάλωτους (είτε λόγω συνήθειας είτε διότι στην περιοχή τους υπάρχει μόνο ένα ΑΤΜ) πελάτες, γιατί να καινοτομήσει;
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου