ΝΕΑ ΤΑΞΗ και ΚΟΙΝΩΝΙΑ: Λευκός, ξανθός Οθέλλος

ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ

Του ΤΑΚΗ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ

Ο Πίτερ Μπρουκ το 1974 είχε αφήσει εποχή με την παράσταση του σαιξπηρικού «Τίμων ο Αθηναίος» στο θέατρο Bouffes du Nord στο Παρίσι. Τον ρόλο του Απήμαντου, του άξεστου φιλόσοφου, τον είχε αναθέσει στον Μαλίκ Μπαγκαγιόγκο, μαύρο ηθοποιό. Είναι αυτός που, όταν ο Τίμων τον ρωτάει αν του αρέσει ένα διαμάντι, εκείνος του απαντάει «Προτιμώ την ειλικρίνεια, που δεν κοστίζει τίποτε». Η ανάθεση του ρόλου ενός Αθηναίου φιλοσόφου σε μαύρο ηθοποιό είχε τη δραματουργική της αξία. Αυτός που υπονομεύει την υποκρισία του περιβάλλοντος στο οποίο ζει ο Τίμων είναι τελείως ξένος σ’ αυτό το περιβάλλον. Και έτσι βλέπει ό,τι ο Τίμων δεν μπορεί να δει. Μια γόνιμη σκηνοθετική ερμηνεία του Σαίξπηρ από έναν μεγαλοφυή σκηνοθέτη. Συμφωνείς ή διαφωνείς, δεν μπορείς παρά να αναγνωρίσεις ότι η παρέμβαση δεν γίνεται δωρεάν. Παράγει σημασία.


Στους αντίποδες, οι διαβόητοι 300. Θα μου πείτε, συγκρίνω μια κινηματογραφική υπερπαραγωγή με το έργο ενός από τους σημαντικότερους σκηνοθέτες της εποχής μας; 


Τα συγκρίνω για να μπορέσω να στοιχειοθετήσω την αντίληψή μου για τη χρήση των κλασικών. 


Τι βλέπουμε στους 300, που δεν άντεξα να τους δω ώς το τέλος; 


Εναν διεστραμμένο Ξέρξη, κάτι Σπαρτιάτες που μουγκρίζουν σαν χρυσαυγίτες στο δικαστήριο και έναν Εφιάλτη τέρας σαν να έχει βγει από το «Alien». Ο Εφιάλτης δεν ήταν τέρας αλλά άνθρωπος, οι Σπαρτιάτες μπορεί να μη μιλούσαν πολύ αλλά δεν μούγκριζαν, ο δε Ξέρξης δεν ήταν διεστραμμένος. Ηταν βασιλιάς της μεγαλύτερης αυτοκρατορίας της εποχής, που στηριζόταν σε έναν μεγάλο πολιτισμό. Η αναπαράσταση της Μάχης των Θερμοπυλών σαν σύγκρουση δύο συμμοριών το μόνο που καταφέρνει είναι να ακυρώσει την ιστορική της σημασία. Να την οικειοποιηθεί για λογαριασμό μιας σύγχρονης αντίληψης, που δεν προσθέτει τίποτε, παρά μια αντίληψη body building.


Οπως ο Οθέλλος δεν ήταν λευκός και ξανθός, όπως η εικόνα του Ιησού στηρίζεται στην εικονογραφία του χριστιανικού κόσμου, έτσι και ο Αχιλλέας δεν ήταν μαύρος.  


Τη σειρά δεν την είδαμε ακόμη, όμως πριν τη δούμε, ας έχουμε κατά νουν ορισμένα βασικά:


Στην «Ιλιάδα» δεν υπάρχει πουθενά η αντίληψη περί φυλετικής σύγκρουσης. Οι Αχαιοί και οι Φρύγες πιστεύουν στους ίδιους θεούς, σέβονται τους ίδιους κανόνες και δεν επικοινωνούν με μεταφραστές. 


Θα μου πείτε, ο Ομηρος ήταν τυφλός και μπορεί να μην είδε το χρώμα του Αχιλλέα. 


Μπορεί. Πιο πιθανή βρίσκω την εκδοχή της νάρκωσης που επιφέρει στο μυαλό και τη φαντασία η ισοπεδωτική μανία της μετανεωτερικής αλαζονείας, που δεν μπορεί να δεχθεί ότι υπάρχει κι ένας κόσμος που δεν ανταποκρίνεται στον δογματισμό της. Και ότι η τέχνη αξίζει, γιατί μας επιτρέπει να συνομιλούμε μαζί του για να μην αποβλακωθούμε τελείως.