Τα όρια της ανοχής

Του ΡΟΥΣΣΟΥ ΒΡΑΝΑ

Η ανοχή έχει όρια. Μόνο που αυτά γίνονται συνήθως γνωστά όταν είναι ήδη πολύ αργά, εκ των υστέρων.

Θα μπορούσε άραγε αυτή η καθυστερημένη διαπίστωση του Ιμπέρ Βεντρίν, αν είχε γίνει έγκαιρα, να είχε γλιτώσει την Αργεντινή από δεκάδες νεκρούς, πριν από δέκα χρόνια; «Υπήρξε μια αλυσίδα από πολιτικά και οικονομικά σφάλματα, όχι μόνο από τη μεριά των Αργεντινών, αλλά και από τη μεριά των διεθνών χρηματοπιστωτικών οργανισμών, που προέβαλλαν υπερβολικές ή άκαιρες αξιώσεις», είχε πει ο γάλλος υπουργός Εξωτερικών, την ίδια ώρα που ο αργεντινός πρόεδρος φυγαδευόταν με ελικόπτερο από το προεδρικό μέγαρο που ήταν πολιορκημένο από χιλιάδες εξεγερμένους πολίτες. Ο Βεντρίν υπονοούσε τις αξιώσεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, επιρρίπτοντας σε αυτό ένα μεγάλο μέρος της ευθύνης για την οικονομική κρίση στη χώρα. 

Το μνημόνιο του ΔΝΤ για την Αργεντινή απαιτούσε τον περιορισμό των δημόσιων δαπανών ώστε να επιτευχθεί μηδενικό δημόσιο έλλειμμα. Και ενθάρρυνε τη μερική αναδιάρθρωση του χρέους της χώρας, που ανερχόταν σε 132 δισ. δολάρια. Ομως, στις 5 Δεκεμβρίου 2001, το ΔΝΤ ανακοίνωνε πως η Αργεντινή δεν είχε συμμορφωθεί με τους όρους του μνημονίου και αποφάσιζε να μην εκταμιεύσει ποσό 1,3 δισ. δολαρίων που αντιστοιχούσε στη δόση του Ιανουαρίου. Στενάζοντας ήδη κάτω από το βάρος μιας άγριας λιτότητας που είχε διαλύσει την κοινωνία και αψηφώντας τον στρατιωτικό νόμο που είχε κηρύξει ο πρόεδρος της χώρας, ο λαός ξεχύθηκε στους δρόμους της πρωτεύουσας παραμονές Χριστουγέννων. Και άφησε πίσω του δεκάδες νεκρούς, σε συγκρούσεις διαδηλωτών με αστυνομικούς αλλά και με καταστηματάρχες που προσπαθούσαν απεγνωσμένα να σώσουν τις περιουσίες τους από τη λεηλασία.

Ο διευθυντής του ΔΝΤ Μισέλ Καμντεσί επαινούσε πριν από είκοσι δύο χρόνια «τη νέα κυβέρνηση της Βενεζουέλας για το θάρρος της να εφαρμόσει το σκληρό οικονομικό πρόγραμμα που συντάχθηκε προκειμένου να ενισχυθεί η οικονομία». Επαινούσε έτσι την κυβέρνηση του προέδρου Κάρλος Αντρές Πέρες, ενός πολιτικού που είχε εκλεγεί υποσχόμενος στους ψηφοφόρους ότι θα αντιστεκόταν στη λιτότητα του ΔΝΤ και που μόλις τρεις εβδομάδες μετά την εκλογή του αποδείχτηκε ένας πολιτικός απατεώνας, επιβάλλοντας ένα πρόγραμμα λιτότητας γραμμένο από το ΔΝΤ, το οποίο προκάλεσε μαζικές λαϊκές αντιδράσεις. Κηρύσσοντας στρατιωτικό νόμο, έστειλε τον στρατό και τα σώματα ασφαλείας εναντίον του εξεγερμένου λαού, που θρήνησε έως και τρεις χιλιάδες θύματα. Χρειάστηκε να περάσουν είκοσι δύο χρόνια από τη σφαγή, για να παραδεχτεί ο Μισέλ Καμντεσί πως το ΔΝΤ έκανε «πολλές ανοησίες και σφάλματα» που κατέστρεψαν τον κοινωνικό ιστό.

Υπάρχουν όρια στη λιτότητα. Και υπάρχει ένας δείκτης αδιάψευστος που δείχνει πότε αυτά εξαντλούνται: όταν η κοινωνία καταρρέει, όταν οι πολιτείες γίνονται το ίδιο ευάλωτες στη βία όσο και οι άνθρωποι, όταν η απόσταση που χωρίζει τους ανθρώπους της μεγάλης μεσαίας τάξης από τους φτωχούς μικραίνει τόσο πολύ, που ζουν το σήμερα σαν να μην υπάρχει αύριο. Θα τον ονομάσουμε δείκτη βαρβαρότητας.