Ευρώπη και ενέργεια

Γράφει ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΦΙΛΗΣ

Επικεφαλής ΚΕ.Ρ.Ε.ΝΕ Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων και Ερευνητικός Εταίρος του SEESOX, Παν. Οξφόρδης

Πρόσφατα το Αζερμπαϊτζάν ανακοίνωσε την εξεύρεση ενός νέου πεδίου φυσικού αερίου, ενώ ταυτόχρονα η Κομισιόν αποφάσισε να στηρίξει τη δημιουργία υποθαλάσσιου αγωγού αερίου που θα συνδέει το Τουρκμενιστάν με το Αζερμπαϊτζάν, διευκολύνοντας την τροφοδότηση του νότιου ευρωπαϊκού ενεργειακού διαδρόμου με επιπλέον ποσότητες. Κοινή συνισταμένη η πρόθεση της ΕΕ να απεγκλωβιστεί σταδιακά από τη ρωσική ενεργειακή θηλιά. 

Εντούτοις, για την ανάπτυξη ενός κοινού ενεργειακού μέλλοντος απαιτούνται τουλάχιστον τρεις προϋποθέσεις:

Σύμπνοια και ενότητα. Η αντικειμενική δυσκολία είναι ο συγκερασμός των διιστάμενων συμφερόντων των κρατών-μελών. Παρά τη δυσκολία σύγκλισης διαφορετικών απόψεων, οι αποφάσεις δεν πρέπει να καθορίζονται από ένα κλειστό κύκλο, πολλές φορές μάλιστα επιρρεπή σε lobbies ισχυρών, αλλά να λαμβάνονται με διαφανείς και ανοιχτές διαδικασίες, ώστε ακόμη και εκείνα τα μέλη που τα συμφέροντά τους δεν εξυπηρετούνται να βλέπουν τις θέσεις τους να γίνονται σεβαστές.

Ρεαλισμός και έγκαιρη παρέμβαση στις εξελίξεις. Η συναντίληψη για την ανάγκη απεξάρτησης από τη Ρωσία καλλιεργεί προσδοκίες για συνέργειες, αλλά δεν συνεπάγεται αυτομάτως μακροχρόνια και ανεμπόδιστη συνεργασία. Επιπρόσθετα, η διαφορετική "γλώσσα" με νεότευκτα καθεστώτα σε θέματα δημοκρατίας και επιχειρηματικής κουλτούρας, δυσχεραίνει τις συνεννοήσεις.

Αντιμετώπιση των αναδυόμενων οικονομιών της Ανατολής που "διψούν" για ενέργεια. Η στροφή προς το φυσικό αέριο, στον απόηχο του πυρηνικού ατυχήματος στη Φουκουσίμα, σε συνάρτηση με πληθυσμιακά κριτήρια αλλά και το γεγονός ότι οι ασιατικές χώρες πληρώνουν ακριβότερα την ενέργεια απ' ό,τι οι Ευρωπαίοι, καθιστούν την Ασία πιο ελκυστικό προορισμό. Στοιχείο που ακολουθείται από την εμπέδωση της επιρροής, κυρίως της Κίνας, σε πλουτοπαραγωγικές χώρες της Μ. Ανατολής και της Αφρικής, με την Ευρώπη για μία ακόμη φορά να (παρ)ακολουθεί με αμηχανία και καθυστέρηση.

Νότιος Ενεργειακός Διάδρομος. 

Τα πρόσφατα γεγονότα αλληλεπιδρούν και στην επικείμενη απόφαση διάθεσης του αζέρικου αερίου, με τρία σχέδια (ITGI, TAP, Nabucco) να ερίζουν. Πολλοί, μάλιστα, έσπευσαν να τα θεωρήσουν προάγγελο εξελίξεων υπέρ του Nabucco. Ομως αυτή η ερμηνεία αγνοεί δύο προαπαιτούμενα, χωρίς τα οποία η Ευρώπη δεν μπορεί να διαμορφώσει μία αποτελεσματική ενεργειακή στρατηγική: τον ρεαλισμό και την αλληλεγγύη. 

Σε ό,τι αφορά το πρώτο, η λύση είναι απλή. Προχωράμε το γρηγορότερο με το πλέον ώριμο σχέδιο, τον ITGI, ώστε να "ανοίξει" ο νότιος ενεργειακός διάδρομος και σε δεύτερη φάση, αφού διασφαλιστούν οι επιπρόσθετες ποσότητες από Τουρκμενιστάν, πιθανόν και Ιράκ, αναπτύσσουμε τον Nabucco - ισχυρά συμφέροντα τάσσονται εναντίον αυτής της προοπτικής.

Η κύρια ευθύνη της Κομισιόν έγκειται στη μη τήρηση της απαιτούμενης πολιτικής ίσων αποστάσεων, σε πείσμα των αντικειμενικών πραγματικοτήτων. Αυτή η απροκάλυπτη στάση λειτουργεί μεν υπέρ του Nabucco, αλλά, στερούμενη πραγματισμού και διαφάνειας, πλήττει το αίσθημα αλληλεγγύης και υπονομεύει ευθέως τις προσπάθειες για τη δημιουργία ενός κοινού ευρωπαϊκού ενεργειακού μέλλοντος. Ασφαλώς, σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, τα κράτη-μέλη (Ιταλία, Ελλάδα) που μετέχουν στα άλλα δύο σχέδια και των οποίων οι θέσεις δεν έχουν γίνει σεβαστές δύνανται να εξετάσουν παράλληλες εναλλακτικές διασφάλισης των συμφερόντων τους, με τη Ρωσία και την Gazprom να καραδοκούν.