Καλησπέρα.
— elenasparta (@elenasparta1) March 9, 2022
Θεωρητικά όλοι γνωρίζουμε την τεράστια διδακτική αξία του Θουκυδίδη.
Στην πράξη όμως σπάνια αντιλαμβανόμαστε το πόσο πραγματικά χρήσιμα συμπεράσματα μπορεί κάνεις να εξάγει μελετώντας τον.
Για να δούμε λοιπόν τι διδάγματα έχει να μας προσφέρει. pic.twitter.com/IXKTynjJEc
Του Τάκη Θεοδωρόπουλου
Ο Θουκυδίδης παραδίδει τη συγγραφή του ως «κτήμα εσαεί».
Δεν ήταν κάνα ψώνιο ο άνθρωπος. Και η αξία του έργου, στα χρόνια του, δεν μετριόταν με τις πωλήσεις ή τις καλές κριτικές. Αν εξαιρέσουμε τις τραγωδίες και τις κωμωδίες που συμμετείχαν στους δραματικούς αγώνες. Οσο ζούσε το έργο του δεν είχε δημοσιευθεί, δεν το είχαν αναλάβει οι αντιγραφείς και οι βιβλιοπώλες της Αθήνας. Ο,τι έγραψε το έγραψε στην απομόνωση των κτημάτων του στη Σκαπτή Υλη, εξόριστος από την πόλη του. Κατά μία εκδοχή το έργο του το δημοσίευσε ο Ξενοφών που το πήρε όταν τον επισκέφθηκε επιστρέφοντας από την εκστρατεία των Μυρίων. Αυτός συνέχισε την αφήγηση του Θουκυδίδη που διακόπτεται απότομα. Πάντως χρειάζεται πολύ θάρρος και αυτοπεποίθηση να χτίζεις έναν ολόκληρο κόσμο, εξόριστος από τον δικό σου, και μάλιστα να θεωρείς πως αυτός ο κόσμος που έφτιαξες θα διαρκέσει «εσαεί».
Η απάντηση βρίσκεται σε μια άλλη τοποθέτησή του. Αυτά που γράφει ισχύουν «έως αν η αυτή φύσις ανθρώπων ή». Αυτή η μεγάλη φιλοσοφική αλήθεια είναι, πέρα από όλα τα υπόλοιπα, η σημαντικότερη παρακαταθήκη της σκέψης του. Η ανθρώπινη φύση δεν αλλάζει.
Αναλογισθείτε μόνον την υπόσχεση του Διαφωτισμού, ο οποίος πίστευε ότι με την παιδεία ο άνθρωπος είναι καταδικασμένος να βελτιώνεται και να αποβάλλει το υπόβαθρο των ενστίκτων του.
Αναλογισθείτε την κομμουνιστική ιδεολογία που υποσχέθηκε την κατασκευή ενός «νέου ανθρώπου», ο οποίος ζώντας σε μια κοινωνία χωρίς τάξεις θα είχε απαλλαγεί από όλα τα ελαττώματα της ύπαρξής του.
Αναλογισθείτε τέλος τη μεγάλη αισιοδοξία που φύτρωσε μέσα στα ερείπια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Η κυρίαρχη πίστη ήταν ότι αυτό δεν πρόκειται να ξανασυμβεί, διότι ο άνθρωπος διδάχθηκε από τα λάθη του.
Ογδόντα χρόνια μετά, η προοπτική ενός ακόμη Παγκοσμίου Πολέμου έχει μπει στον δημόσιο λόγο, όπως και η χρήση των πυρηνικών, τα οποία υποτίθεται υπήρχαν για να μη χρησιμοποιηθούν. Αυτό τουλάχιστον το ξέρουμε: όταν κάτι αρχίσει και συζητιέται χωρίς να θεωρείται σκανδαλώδες, όταν εμφανισθεί ως εναλλακτική «λύση» στα παρόντα αδιέξοδα δεν αργεί να πραγματοποιηθεί. Σαν τον αυτόχειρα που αρχίζει και σκέφτεται την αυτοκτονία ώσπου να την πραγματοποιήσει. «Εως αν η αυτή φύσις ανθρώπων ή».
Πώς ήταν η Ευρώπη στο τέλος του 20ού αιώνα και πώς είναι σήμερα;
Την κυβερνούσαν ακόμη πολιτικοί οι οποίοι επειδή είχαν ζήσει τον πόλεμο την θεωρούσαν κατάκτηση.
Σήμερα την κυβερνούν πολιτικοί οι οποίοι, σαν εκείνους τους απηρχαιωμένους συνδικαλιστές, παλεύουν να συντηρήσουν τα κεκτημένα τους τα οποία τα θεωρούν δεδομένα. Απομακρυσμένοι από το αίσθημα των κοινωνιών δεν μπορούν να καταλάβουν για ποιον λόγο ενισχύονται όλο και περισσότερο οι δυνάμεις που επιδιώκουν τη διάλυσή της. Από την τρομακτική «Εναλλακτική για τη Γερμανία» ώς τη Γαλλία της Λεπέν.
Στο τέλος του 20ού αιώνα η Δύση αισιοδοξούσε πως ο υπόλοιπος κόσμος είναι καταδικασμένος να υιοθετήσει τον πολιτισμό της. Από την ανεξιθρησκεία ώς τη δημοκρατία. Ωσπου ήρθε η 11η Σεπτεμβρίου για να δείξει πως τίποτε δεν έχει τελειώσει. Ακολούθησαν οι σταυροφορίες εναντίον της τρομοκρατίας και η ψευδαίσθηση πως αν το Ιράκ ή το Αφγανιστάν γίνονταν δημοκρατίες το Ισλάμ θα αναγκαζόταν να υποχωρήσει.
Οχι μόνον δεν υποχώρησε αλλά έγινε πιο επιθετικό. Οι βομβιστές αυτοκτονίας συνέχισαν το έργο τους με στόχο να προκαλέσουν ανασφάλεια στις δυτικές κοινωνίες. Η πρόσφατη σφαγή στο Μαγδεμβούργο είναι η προβολή στο μέλλον μιας Ευρώπης παραδομένης σ’ έναν πόλεμο συμμοριών που εχθρεύονται τη δημοκρατία της. Ισλαμιστές εναντίον νεοναζί με θύματα τον άμαχο πληθυσμό. «Εως αν η αυτή φύσις ανθρώπων ή».
Μπορεί η Ρωσία να κατέλαβε την Κριμαία το 2014, όμως μέχρι να εισβάλει με όλη της τη δύναμη στην Ουκρανία κανείς δεν πίστευε ότι η κατάσταση θα εξελιχθεί σε απειλή πολέμου εναντίον της Δύσης. Η προχθεσινή δήλωση του Μεντβέντεφ δεν χωράει πολλές ερμηνείες:
«Γι’ αυτό η Ευρώπη πρέπει να τιμωρηθεί με όλα τα διαθέσιμα μέσα: πολιτικά, οικονομικά και διάφορες υβριδικές στρατηγικές. Πρέπει επίσης να ενθαρρύνουμε οποιεσδήποτε καταστροφικές διαδικασίες εντός της Ευρώπης».
Το Ισραήλ, από συστάσεώς του, πολεμά για την επιβίωσή του. Με μεγάλο ανθρώπινο κόστος απονεύρωσε τους τρομοκράτες της Χεζμπολάχ και της Χαμάς. Ομως ο πόλεμος δεν τέλειωσε. Και όλοι ξέρουμε πως αν σταματήσει θα ακολουθήσει ένα διάλειμμα ώς τον επόμενο πόλεμο. Ακριβώς όπως τα περιγράφει ο Θουκυδίδης. «Εως αν η αυτή φύσις ανθρώπων ή».
Επί τη ευκαιρία το έργο του κυκλοφορεί (αρχαίο κείμενο και μετάφραση) από τις εκδόσεις Πόλις. Υπάρχει και η μετάφραση του Ελευθερίου Βενιζέλου στις εκδόσεις Μεταίχμιο. Και η παλιότερη του Αγγελου Βλάχου στις εκδόσεις «Βιβλιοπωλείον της Εστίας».
Καλή χρονιά παρ’ όλ’ αυτά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου