Εγχειρίδιο ελεγχόμενης χρεοκοπίας

EΞΑΙΡΕΤΙΚΟ

Bloomberg BusinessWeek

Έχοντας να αντιμετωπίσουν ένα χάσμα 350 εκατομμυρίων ευρώ, οι Ευρωπαίοι ηγέτες ορκίζονται ότι δεν βλέπουν ελληνική χρεοκοπία στο μέλλον. Τα κοινοβούλια τους συνεδρίασαν για το αν θα στηρίξουν έναν μη επαρκή μηχανισμό διάσωσης. Το ΔΝΤ στέλνει αντιπροσώπους στην Αθήνα, για να βεβαιωθούν ότι αξίζει να πάρει το επόμενο μικροσκοπικό πακετάκι για τη διάσωση της. Η Γερμανίδα καγκελάριος, Άνγκελα Μέρκελ, ανανεώνει κάθε τόσο τον όρκο υποτέλειας στο ευρώ.

Βρίσκονται όλοι τους σε άρνηση. Σχεδόν κανείς δεν πιστεύει ότι η Ελλάδα είναι ικανή να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της, τουλάχιστον όχι με μια συρρικνούμενη οικονομία και ένα χρέος που διογκώνεται, φτάνοντας το 180% του ΑΕΠ, ένα βάρος από το οποίο κανένα μέτρο λιτότητας δεν μπορεί να την αλαφρώσει.

Η Ευρώπη στο τέλος θα χρειαστεί ριζική αλλαγή, η οποία θα συμπεριλαμβάνει τη δημιουργία δημοσιονομικής ένωσης, με τη δυνατότητα να εκδίδει ομόλογα τα οποία οι 17 χώρες της Ευρωζώνης θα ήταν διατεθειμένες να υποστηρίξουν. Αλλά αυτό θα απαιτούσε την τροποποίηση συνθηκών, την οποία το Κοινοβούλιο κάθε χώρας πρέπει να εγκρίνει. Οι ψηφοφόροι της Ευρώπης δικαιούνται να έχουν λόγο, επίσης. Όλα αυτά θα πάρουν χρόνια για να γίνουν.

Αυτήν τη στιγμή δεν υπάρχει αξιόπιστο εγχειρίδιο που να δίνει οδηγίες για την ασφαλή διαχείριση της χρεοκοπίας ενός ολόκληρου κράτους με χρέος 350 δισ. ευρώ. Η Αργεντινή είχε χρεοκοπήσει το 2001 έχοντας ένα χρέος που δεν ξεπερνούσε τα 60 δισ. ευρώ.  

Μια ελεγχόμενη χρεοκοπία θα απαιτούσε την άμεση αναδιάρθρωση του χρέους της Ελλάδας και, ενδεχομένως, πολλών άλλων χωρών.

Η διαδικασία αυτή θα πρέπει να στηρίζεται στους εξής πυλώνες: αναχαίτιση της μετάδοσης, διάσωση του ευρώ και σταθεροποίηση των τραπεζών - όλα με τη μία, σε όλο το εύρος της Ευρωζώνης και, κατά προτίμηση, μέσα σε ένα Σαββατοκύριακο.

Μια ελεγχόμενη χρεοκοπία πρέπει πρώτα να απαντήσει στο ερώτημα εάν η Ελλάδα μπορεί να παραμείνει στην Ευρωζώνη. Η απάντηση πρέπει να είναι ένα ηχηρό «ναι». Η αποβολή της Ελλάδας από το ευρώ θα μπορούσε να προκαλέσει ένα οικονομικό, πολιτικό και κοινωνικό χάος που ο κόσμος δεν είναι σε θέση να διαχειριστεί.

Τα σενάρια ξεκινούν από τις καταρρεύσεις ευρωπαϊκών τραπεζών έως το ξέσπασμα ταραχών στους δρόμους της Αθήνας - ή ακόμα και τον εμφύλιο πόλεμο. Είναι αλήθεια ότι η εγκατάλειψη του ευρώ θα επέτρεπε στην Ελλάδα να υποτιμήσει το νόμισμά της και να γίνει πιο ανταγωνιστική. Αλλά αυτό θα οδηγούσε σε παράλυση της «δρα(χ)ματικής» πλέον οικονομίας. Ένας σημαντικός λόγος είναι ότι οι επιχειρήσεις με χρέη σε ευρώ θα πιέζονταν εξαιρετικά για την αποπληρωμή τους με μια βαθιά υποτιμημένη δραχμή και θα έρχονταν αντιμέτωπες με την πτώχευση.

Η Ελλάδα θα χρειαστεί άφεση του χρέους, στην οποία οι πιστωτές θα αποδεχτούν «κουρέματα» τουλάχιστον 50%, ώστε να επαναφέρουν την αναλογία χρέους προς ΑΕΠ σε ένα επίπεδο κάτω του 100%. Εάν, μάλιστα, οι απώλειες τραπεζών και επενδυτών εκπέσουν του φόρου, το χτύπημα στα κέρδη θα είναι κάπως πιο ήπιο. Η Ελλάδα θα πρέπει, επίσης, να εκδώσει νέες ομολογίες, τις οποίες η ΕΚΤ, το ΔΝΤ και, ενδεχομένως, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης θα μπορούσαν να στηρίξουν από κοινού, ώστε να προσελκύσουν αγοραστές και να παρουσιάσουν ένα αποφασιστικό και ενιαίο μέτωπο προς στις δύσπιστες αγορές.

Αντί να επιβάλει ένα σκληρό πρόγραμμα λιτότητας για την Ελλάδα, η τρόικα θα πρέπει να προσδέσει τυχόν νέες ομολογίες στο άρμα της οικονομικής ανάκαμψης, ώστε οι πληρωμές να αυξάνονται παράλληλα με την αύξηση του ΑΕΠ και να μειώνονται κατά την ύφεση. Μια παρόμοια ρύθμιση λειτούργησε για τις χώρες της Λατινικής Αμερικής με την έκδοση των ομολόγων Brady στα τέλη της δεκαετίας του 1980.

Για να αποτραπεί η διάδοση, η ΕΚΤ πρέπει να δεσμευτεί για την παροχή ρευστότητας για όσο χρόνο αυτό είναι απαραίτητο. Αλλά η Κεντρική Τράπεζα πρέπει να κάνει πολύ περισσότερα από τη δημιουργία ενός οικονομικού τείχους προστασίας γύρω από το υπόλοιπο μπλοκ του ευρώ. Κάθε νέο ομόλογο που εκδίδεται από την Πορτογαλία, την Ιρλανδία, την Ισπανία, την Ιταλία, το Βέλγιο και τη Γαλλία θα χρειαστεί επίσης εγγυήσεις για την προσέλκυση επενδυτών σε λογικές τιμές.

Αυτό το μέρος του σχεδίου δεν θα περάσει εύκολα στη Γερμανία. Το καταστατικό της ΕΚΤ την κατευθύνει προς τον έλεγχο του πληθωρισμού και δεν της επιτρέπει να έχει κέρδος κρατικών χρεωστικών τίτλων, που είναι η ετικέτα η οποία κάποιοι Γερμανοί αξιωματούχοι θα δώσουν σε αυτές τις εγγυήσεις. Αλλά η Γερμανία δεν έχει άλλη επιλογή: Αν έφευγε από το ευρώ, η συναλλαγματική της ισοτιμία θα εκτινασσόταν στα ύψη, ενώ τα κέρδη των εξαγωγέων θα έπεφταν κατακόρυφα, οδηγώντας σε συρρίκνωση την οικονομία της.

Οικονομολόγοι και αναλυτές διαφωνούν σχετικά με τις λεπτομέρειες για τα επιμέρους βήματα του σχεδίου, αλλά συμφωνούν ότι μια προκατασκευασμένη, σωστά διαχειριζόμενη χρεοκοπία, όχι όπως αυτές που οργάνωσε η κυβέρνηση Ομπάμα για την General Motors και την Chrysler το 2009, θα είναι προτιμότερη από το να περιμένουμε να βρέξει και ό,τι θέλει ας κατεβάσει.

Τίποτα από όσα είπαμε δεν σημαίνει ότι ένα έτοιμο σχέδιο που βγάζουμε από το ράφι θα κάνει τη χρεοκοπία εύκολη υπόθεση. Οι συνέπειες θα γίνουν αισθητές παγκοσμίως. Αλλά θα είναι πολύ λιγότερο τραυματικές με αυτόν τον τρόπο. Carpe diem, Ευρώπη.

* Αναδημοσίευση από την εφημερίδα "Κεφάλαιο" της 8ης Οκτωβρίου