ΣΥΡΙΖΟΦΑΣΙΣΤΑΡΑΔΙΚΟ: Μία, δύο, πολλές εκδοχές δημοκρατίας;

Γράφει ο Γιώργος Γεραπετρίτης
Καθηγητής της Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ.

 

Με τρόπο αντισυνταγματικό, η κυβερνητική πλειοψηφία έτρεψε την πρόταση δυσπιστίας κατά του αναπληρωτή υπουργού Υγείας, η οποία συνιστά μέσο κοινοβουλευτικού ελέγχου και άρα επιφυλάσσεται υπέρ των κοινοβουλευτικών μειοψηφιών, σε πρόταση εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση. 

Στη σχετική συζήτηση, ο υπουργός ανέφερε: «Είμαι επικίνδυνος για τη δικιά σας δημοκρατία. Αυτή που είχατε χρόνια και αυτή που θέλετε να ξαναφέρετε. Για τη δικιά σας δημοκρατία. Oχι τη δημοκρατία των λαϊκών αναγκών. Τη δικιά σας δημοκρατία».

 

Η δήλωση του υπουργού, εάν δεν πρόκειται για γλωσσικό ολίσθημα (αλλού πάντως παραπέμπει η τρις επανάληψη της αποστροφής «η δικιά σας δημοκρατία»), αποτελεί μια εξαιρετικά επικίνδυνη πολιτική τοποθέτηση. 

Στο όνομα της δημοκρατίας έχουν εγκατασταθεί οι πλέον καταστροφικοί ολοκληρωτισμοί στην παγκόσμια ιστορία. Ο Χίτλερ ανήλθε στην εξουσία με δημοκρατικές διαδικασίες και επικαλείτο τη δημοκρατική του νομιμοποίηση ακόμη και όταν κατήργησε το Κοινοβούλιο. Στην Αλγερία, το 1991, το Ισλαμικό Μέτωπο Σωτηρίας, με βασική πολιτική ατζέντα την κατάργηση της δημοκρατίας και την εγκαθίδρυση ισλαμικού κράτους, κατήγαγε μεγάλη νίκη στον πρώτο γύρο των κοινοβουλευτικών εκλογών, για να ακολουθήσει παρέμβαση του στρατού, στρατιωτικός νόμος και ένας ιδιαίτερα αιματηρός εμφύλιος πόλεμος.

 

Ειδικότερα η ιδέα της «λαϊκής δημοκρατίας», στην οποία ο υπουργός αναφέρθηκε με τη μορφή της «δημοκρατίας των λαϊκών αναγκών», αποτέλεσε τον ευφημισμό των μονοκομματικών κρατών του υπαρκτού σοσιαλισμού. Σήμερα τον επίσημο τίτλο της Λαϊκής Δημοκρατίας διατηρούν λίγες χώρες (Κούβα, Κίνα, Β. Κορέα, Βιετνάμ, Νεπάλ, Κονγκό, Λάος, Αιθιοπία). Επιπλέον, η επίκληση κάποιας εκδοχής «λαϊκών αναγκών» συνιστά το πλέον σύνηθες άλλοθι για παρεμβάσεις κατά εκλεγμένων κυβερνήσεων.

 

Ιδίως, όμως, η ιδέα των πολλαπλών εκδοχών της δημοκρατίας αποτελεί κίνδυνο στα θεμέλια ώριμων πολιτευμάτων. Η δημοκρατία, στη σημερινή παγιωμένη εκδοχή της, προϋποθέτει γνήσιες, ελεύθερες, περιοδικές και καθολικές εκλογές. Πρέπει, επιπλέον, να συνυπάρχει με θεμελιώδεις εγγυήσεις του πολιτεύματος, όπως το κράτος δικαίου, η διάκριση των εξουσιών, η αποδοχή της διαφορετικότητας και η αντοχή στην πολιτική κριτική. Η εξυπηρέτηση των «λαϊκών αναγκών» δεν συνιστά υπέρτατη αρχή της δημοκρατίας. Τη λαϊκή κυριαρχία στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία εκφράζουν οι αντιπρόσωποι του έθνους, οι οποίοι και έχουν πλήρη την ευθύνη να εκφράσουν το δημόσιο συμφέρον και λογοδοτούν στο εκλογικό σώμα μέσω των δημοκρατικών διαδικασιών. Το πρότυπο ενός μισαλλόδοξου λόγου και η επιχείρηση ποδηγέτησης του Κοινοβουλίου, της Δικαιοσύνης, των ανεξάρτητων αρχών και του Τύπου εκ μέρους της εκάστοτε πλειοψηφίας δεν συνιστά εκδοχή δημοκρατίας αλλά βίαιη παραφθορά της.

 

Οι φέροντες δημόσια εξουσία θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί όταν αναφέρονται σε ζητήματα πολιτεύματος και να μην τα υπάγουν στον μύλο της πολιτικής αντιπαράθεσης. Η εξοικείωση, λόγω ή έργω, με παθολογίες της δημοκρατίας συνιστά διαρκή κίνδυνο στα θεμέλιά της. Μπορεί να βιώνουμε την πιο μακρά περίοδο ομαλής λειτουργίας του δημοκρατικού πολιτεύματος, αλλά...

 η Ιστορία έχει αποδείξει ότι η δημοκρατία δεν είναι δεδομένη.  

Η μάχη για τη διασφάλισή της οφείλει να είναι καθημερινή. Από όλους.