ΠΑΣΟΚ 💚
— Παλιό ΠΑΣΟΚ (@pasokpalio) May 16, 2018
Δύναμη Ευθύνης, Δύναμη Προοπτικής pic.twitter.com/xT6GySm75W
Γράφει ο Ανδρέας Μήλιος
Διδάκτωρ πολιτειολογίας του πανεπιστημίου της Φρανκφούρτης, οικονομολόγος και συγγραφέας.
Τα χρυσά ιωβηλαία είναι επέτειοι απομνημόνευσης σημαντικών γεγονότων και γιορτάζονται με μεγαλοπρέπεια κάθε πεντηκονταετηρίδα, διότι αποτελούν ευκαιρίες και προκλήσεις για αναστοχασμό, για επαναπροσδιορισμό και για μελλοντικές στοχοθετήσεις.
Το χρυσό ιωβηλαίο του ΠΑΣΟΚ που διαχειρίστηκε τις τύχες της χώρας για το μισό χρονικό διάστημα της μεταπολιτευτικής δημοκρατίας δεν μπορεί δυστυχώς να γιορταστεί με μεγαλοπρέπεια. Η άλλοτε κραταιά εκλογική δύναμή του έχει συρρικνωθεί υπερβολικά τα τελευταία δέκα πέντε χρόνια και έχει προσγειωθεί σε μονοψήφια ή μόλις διψήφια ποσοστά σε όλες τις εκλογικές αναμετρήσεις. Σπαραζόμενο από εσωστρέφεια και έλλειψη ισχυρής ηγεσίας κατέληξε τρίτο κόμμα, χάνοντας και αυτόν ακόμα τον ρόλο της αξιωματικής αντιπολίτευσης.
Τα προσωποπαγή ηγετικά κόμματα δυσκολεύονται να διατηρήσουν την πολιτική τους ισχύ μετά την απώλεια του χαρισματικού ηγέτη τους και από αυτόν τον κανόνα δεν ξέφυγε ούτε το ΠΑΣΟΚ.
Το ΠΑΣΟΚ ανήλθε στην εξουσία το 1981, επτά χρόνια μετά την ίδρυσή του από τον Ανδρέα Παπανδρέου, μια χαρισματική προσωπικότητα με πλούσια ηγετικά χαρακτηριστικά. Η πολιτική ρητορική του Α. Παπανδρέου ήταν πρωτοποριακή για την εποχή της και εμπλουτισμένη με επαναστατικά στοιχεία που γοήτευαν τους μη προνομιούχους και τους αποσυνάγωγους της κοινωνικοπολιτικής ζωής και γεννούσαν θελκτικές συλλογικές φαντασιώσεις.
Με όχημα τη χρήση του όρου "κίνημα" αντί για κόμμα ή παράταξη και τον τριτοκοσμικό, ριζοσπαστικό, φιλολαϊκό αριστερισμό, κατήγγειλε τις ΗΠΑ, την ΕΟΚ και το ΝΑΤΟ ως υπαίτιους για την κατάσταση που επικρατούσε στην Ελλάδα και για την απώλεια εδάφους της Κύπρου, και υποσχέθηκε την οικοδόμηση μιας νέας δημοκρατικής πραγματικότητας, στην οποία δεν θα είχαν θέση "η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο", η εκμετάλλευση των εργατών από το κεφάλαιο και οι προδικτατορικές αδικίες των μη εθνικοφρόνων πολιτών και των ηττημένων του εμφυλίου πολέμου.
Εξόπλισε το αφήγημά του με νομοθεσία και πρωτοβουλίες που ενίσχυσαν τη θέση της γυναίκας, των εργατών, των συνδικαλιστών , των αγροτών και των σπουδαστών στην κοινωνία, κάνοντας όλους τους μη προνομιούχους και τους κοινωνικούς ξωμάχους να αισθάνονται συμμέτοχοι στην εξουσία.
Νομοθέτησε "πλατειά" συμμετοχή των σπουδαστών στην εκπαιδευτική πολιτική και στη διοίκηση των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων και των συνδικαλιστών στα συνδικαλιστικά όργανα, εκσυγχρόνισε το οικογενειακό δίκαιο και ίδρυσε το ΕΣΥ.
Αυτή όμως η πλατειά συμμετοχή υλοποιήθηκε χωρίς στρατηγικό σχεδιασμό και υιοθέτηση ασφαλιστικών δικλείδων και αντίβαρων, με αποτέλεσμα να οδηγηθούμε σε ουσιαστική αλλοίωση του συνόλου των συλλογικών κοινωνικών αξιών.
Βασικότερη εκτροπή ήταν η ταύτιση του κράτους με το κόμμα, στην οποία τα κομματικά στελέχη κατείχαν πρωταγωνιστικό ρόλο στη διακυβέρνηση. Η ιεραρχία και η αξιοκρατία στη διοίκηση του κράτους και των δημόσιων οργανισμών καταλύθηκε βίαια, τα πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ καταλήφθηκαν από μια αδίστακτη, τιμωρητική μετριοκρατία, η οποία δεν διέθετε τα απαραίτητα επιστημονικά εχέγγυα και στο ΕΣΥ και στους δημόσιους οργανισμούς διορίζονταν άτομα με επίδειξη την κομματική τους ταυτότητα. Η εκπαιδευτική πολιτική των Πανεπιστημίων και των ΤΕΙ αφέθηκε έρμαιο στις βουλήσεις της κομματικής νεολαίας του ΠΑΣΟΚ και των λοιπών "προοδευτικών" δυνάμεων, καθώς και των αιώνιων ανεπάγγελτων φοιτητών που έκαναν καριέρα ως κομματάρχες μέσα σε αυτά.
Η κατάσταση αυτή οδήγησε στην επικράτηση μιας ευτελούς απροσοντόχου μετριοκρατίας σε όλες τις κρατικές βαθμίδες, η οποία υπηρέτησε φανατικά το κόμμα, την ισοπέδωση και τον εξισωτισμό προς τα κάτω και αναθέρμανε στην κοινωνία τα ευρισκόμενα σε ύπνωση συναισθήματα του εμφυλίου, τον φανατισμό, την εχθροπάθεια, τη ζηλοφθονία, την τοξικότητα, την αντεκδίκηση και τον διχασμό. Χαρακτηριστικότερη είναι η περίπτωση των ξεχωριστών καφενείων στα χωριά τη δεκαετία του 1980. Στα συλλογικά αυτά ταυτοτικά χαρακτηριστικά των Ελλήνων προστέθηκαν και άλλα αρνητικά, όπως η ανευθυνότητα, ο συμφεροντολογικός ατομικισμός, ο ωχαδερφισμός, η απάτη (εξαπάτηση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και του κράτους στον τομέα των κοινοτικών κονδυλίων), η φοροδιαφυγή, η διαφθορά, η δημαγωγία, η κομματική ασυδοσία, κ.α.
Ποιος δεν θυμάται την περίφημη φράση του Α. Παπανδρέου για στέλεχός του "Είπαμε να κάνει ένα δωράκι στον εαυτό του, αλλά πεντακόσια εκατομμύρια είναι πολλά!"
Ποιος ξέχασε το μέγεθος της διαφθοράς με πρωτομάστορα τον Γ. Κοσκωτά;
Στη δεύτερη περίοδο διακυβέρνησης, στη δεκαετία του 1990, ο Α. Παπανδρέου αρχικά και στη συνέχεια ο Κ. Σημίτης, έχοντας αντιληφθεί τα καταστροφικά αποτελέσματα των πολιτικών και των πρακτικών της δεκαετίας του 1980, προσπάθησαν να διορθώσουν ορισμένα πράγματα και να περιορίσουν τις αυθαιρεσίες του κομματικού στρατού. Ίδρυσαν το ΑΣΕΠ που μαζί με τη δημιουργία του ΕΣΥ αποτέλεσαν τις σημαντικότερες μεταρρυθμίσεις της μεταπολίτευσης και τη μεγαλύτερη προσφορά στον τόπο. Ωστόσο, οι καταστροφικές συλλογικές συμπεριφορές είχαν ριζώσει βαθειά στην κοινωνία και η ίασή τους εξακολουθεί μέχρι σήμερα να είναι αδύνατη.
Το μεγαλύτερο θύμα της διακυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ ήταν, ωστόσο…
η οικονομία.
Η ενίσχυση του κρατικού υδροκεφαλισμού με άλογη αύξηση της απασχόλησης στο Δημόσιο, η κακοδιαχείριση των κρατικών προβληματικών επιχειρήσεων, η κατασπατάληση των ευρωπαϊκών κονδυλίων, η ανενδοίαστη παροχολογία σε συντάξεις και εφάπαξ στους εργαζόμενους στο Δημοσίου, η υπερπροστασία των συνδικαλιστικών οργάνων και η δαιμονοποίηση της ιδιωτικής επιχειρηματικότητας αποτέλεσαν ένα καταστροφικό κοκτέιλ που διάβρωσε τα θεμέλια της ούτως ή άλλως ασθενικής παραγωγικής βάσης της οικονομίας και καταρράκωσε την ανταγωνιστικότητα. Δημόσιο χρέος και ελλείμματα εκτινάχθηκαν σε δυσθεώρητα ύψη. Το 1981 το ΠΑΣΟΚ παρέλαβε το δημόσιο χρέος στο 29, 7% και το παρέδωσε το 1989 στο 80,7%. Τα 200 δις του σημερινού δημόσιου χρέους σχηματίστηκε από τις άλογες παροχές των συντάξεων και των εφάπαξ των εργαζόμενων στο Δημόσιο.
Οι δύο εκθέσεις που εκπονήθηκαν από τους καθηγητές Γιάννη Σπράο το 1997 και Τάσο Γιαννίτση το 2001 για την εξυγίανση και βιωσιμότητα του συνταξιοδοτικού συστήματος έτυχαν εχθρικής υποδοχής από την ηγεσία και τον κομματικό στρατό του ΠΑΣΟΚ, διότι προφανώς θρυμμάτιζαν τη βασική αξιακή αρχή της ανενδοίαστης παροχολογίας στην οποία στηρίχθηκε το κίνημα.
Συμπερασματικά, τα αποτελέσματα του συνολικού ισοζυγίου του ΠΑΣΟΚ είναι απογοητευτικά. Αν εξαιρέσουμε την ίδρυση του ΕΣΥ και του ΑΣΕΠ και τον εκσυγχρονισμό του οικογενειακού δικαίου, η διακυβέρνησή του εμπέδωσε πολλές αρνητικές συλλογικές συμπεριφορές και πρακτικές στην κοινωνία, οι οποίες ακόμα και σήμερα καταδυναστεύουν την κοινωνικοπολιτική μας ζωή.
Το δυσάρεστο είναι ότι πενήντα χρόνια μετά, παρά τις συνεχείς εναλλαγές ηγεσίας, αδυνατεί να κατανοήσει και να επανακαθορίσει τη θέση του στο παρόν πολιτικό σκηνικό και να διαδραματίσει και πάλι χρήσιμο, πρωταγωνιστικό ρόλο σε αυτό.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου