Του Nigel Gould-Davies / IISS.ORG
Η Σοβιετική Ένωση γιόρτασε στις 9 Μαίου το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Αρχίζοντας το 1965, αυτή η Ημέρα Νίκης μετατράπηκε σε μια μεγάλη δημόσια αργία. Καθώς η υπόσχεση του Κομμουνιστικού Κόμματος για ένα λαμπρό μέλλον δεν ευοδώθηκε, ο εορτασμός μιας ιστορικής νίκης έγινε βασική πηγή της νομιμότητάς του.
Η διαφορετική μοίρα της 9ης Μαΐου στα 15 σοβιετικά διάδοχα κράτη, απεικονίζει τις ευρύτερες γεωπολιτικές τάσεις στην περιοχή. Το πώς εορτάζεται τώρα αυτή η εκδήλωση, αντανακλά τις μεταβαλλόμενες θέσεις απέναντι στο σοβιετικό παρελθόν και τις προτεραιότητες του τρέχοντος καθεστώτος. Αυτό το έτος, ο κορονοϊός έχει προσθέσει μια μοναδική και αποκαλυπτική πρόκληση.
Δεν γιορτάζουν όλα τα κράτη την Ημέρα Νίκης.
Η Σοβιετική Ένωση γιόρτασε στις 9 Μαίου το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Αρχίζοντας το 1965, αυτή η Ημέρα Νίκης μετατράπηκε σε μια μεγάλη δημόσια αργία. Καθώς η υπόσχεση του Κομμουνιστικού Κόμματος για ένα λαμπρό μέλλον δεν ευοδώθηκε, ο εορτασμός μιας ιστορικής νίκης έγινε βασική πηγή της νομιμότητάς του.
Η διαφορετική μοίρα της 9ης Μαΐου στα 15 σοβιετικά διάδοχα κράτη, απεικονίζει τις ευρύτερες γεωπολιτικές τάσεις στην περιοχή. Το πώς εορτάζεται τώρα αυτή η εκδήλωση, αντανακλά τις μεταβαλλόμενες θέσεις απέναντι στο σοβιετικό παρελθόν και τις προτεραιότητες του τρέχοντος καθεστώτος. Αυτό το έτος, ο κορονοϊός έχει προσθέσει μια μοναδική και αποκαλυπτική πρόκληση.
Δεν γιορτάζουν όλα τα κράτη την Ημέρα Νίκης.
Τα τρία κράτη της Βαλτικής το σταμάτησαν αμέσως μετά την ανεξαρτησία τους το 1991: οι περισσότεροι από αυτούς τους πληθυσμούς έβλεπαν τις σοβιετικές δυνάμεις ως δυνάμεις κατοχής και όχι απελευθερωτικές. Άλλα μετά-σοβιετικά κράτη συνέχισαν να γιορτάζουν την ημέρα ενώ μερικές φορές την προσαρμόζουν, κυρίως δίνοντας έμφαση στην απόδοση τιμών στους νεκρούς αντί στη νίκη. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι το Ουζμπεκιστάν, το οποίο το 1999 μετονόμασε την εκδήλωση "Ημέρα Μνήμης και Τιμής”.
Η Ουκρανία έχει προχωρήσει ακόμη περισσότερο και έχει εξαλείψει τις παγίδες της κομμουνιστικής εποχής. Αφότου η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία και εισέβαλε στο Ντονμπας το 2014, το Κιέβο μετονόμασε την 9η Μαΐου ως "Ημέρα Νίκης έναντι του Ναζισμού στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο” και ξεκίνησε να τιμά το 1939 ως την έναρξη του πολέμου και όχι το 1941, όπως στη Σοβιετική εποχή. Την ίδια στιγμή, η Ουκρανία εγκαινίασε μια Ημέρα Μνήμης και ΣΥμφιλίωσης, στις 8 Μαίου.
Η ίδια η Ρωσία γιόρταζε την Ημέρα της Νίκης με χαμηλού προφίλ εκδηλώσεις στη δεκαετία του 1990. Ο πρόεδρος Putin την έχει αναβιώσει έκτοτε, όπως έχει κάνει με άλλα σύμβολα και πρακτικες του Σοβιετικού παρελθόντος. Πραγματικα έχει προχωρήσει πιο πολύ, καθιστώντας την 9η Μαΐου -σύμφωνα με τα λόγια του, την "βασική αργία” της Ρωσίας- πιο μεγάλη και πιο πλούσια από ό,τι στην σοβιετική περίοδο. Το 2008, βαριά όπλα, μεταξύ των οποίων και διηπειρωτικοί βαλλιστικοί πύραυλοι, διέσχισαν την Κόκκινη Πλατεία για πρώτη φορά από το τέλος της Σοβιετικής Ένωσης.
Όπως και στη σοβιετική εποχή, ένα σύστημα σε παρακμή επιδιώκει να ενισχύσει την υποστήριξή του γιορτάζοντας παλιούς στρατιωτικούς θριάμβους. Αυτό εξηγεί την οξεία ευαισθησία των ρωσικών αρχών: οποιαδήποτε αμφισβήτηση του επίσημου αφηγήματος για τον πόλεμο χαρακτηρίζεται ως "παραποίηση της ιστορίας”, ακόμη και όταν αυτό το αφήγημα γίνεται πιο αμφιλεγόμενο. Τα τελευταία χρόνια, η Ρωσία υπερασπίστηκε το Ναζί-Σοβιέτ του 1939 που έχει διχάσει την Ανατολική Ευρώπη: διατήρησε τη νομιμότητα της ενσωμάτωσης των χωρών της Βαλτικής στη Σοβιετική Ένωση. Και σε τοπικό επίπεδο, ξεκίνησε να αμφιβάλει ξανά για την σφαγή του Κατίν το 1940 έναντι περισσότερων από 20.000 Πολωνών αξιωματικών. Τέτοια "κενά σημεία” στη σοβιετική ιστορία αναγνωρίστηκαν από τον Γκορμπατσόφ και τον Γιέλτσιν μετά από δεκαετίες άρνησης. Η στροφή του Putin προς τα πίσω στέλνει ένα σαφές μήνυμα: η κριτική στην σοβιετική τακτική την εποχή του πολέμου, είναι σαν να βλασφημούμε τη Ρωσια σήμερα.
Η ίδια η Ρωσία γιόρταζε την Ημέρα της Νίκης με χαμηλού προφίλ εκδηλώσεις στη δεκαετία του 1990. Ο πρόεδρος Putin την έχει αναβιώσει έκτοτε, όπως έχει κάνει με άλλα σύμβολα και πρακτικες του Σοβιετικού παρελθόντος. Πραγματικα έχει προχωρήσει πιο πολύ, καθιστώντας την 9η Μαΐου -σύμφωνα με τα λόγια του, την "βασική αργία” της Ρωσίας- πιο μεγάλη και πιο πλούσια από ό,τι στην σοβιετική περίοδο. Το 2008, βαριά όπλα, μεταξύ των οποίων και διηπειρωτικοί βαλλιστικοί πύραυλοι, διέσχισαν την Κόκκινη Πλατεία για πρώτη φορά από το τέλος της Σοβιετικής Ένωσης.
Όπως και στη σοβιετική εποχή, ένα σύστημα σε παρακμή επιδιώκει να ενισχύσει την υποστήριξή του γιορτάζοντας παλιούς στρατιωτικούς θριάμβους. Αυτό εξηγεί την οξεία ευαισθησία των ρωσικών αρχών: οποιαδήποτε αμφισβήτηση του επίσημου αφηγήματος για τον πόλεμο χαρακτηρίζεται ως "παραποίηση της ιστορίας”, ακόμη και όταν αυτό το αφήγημα γίνεται πιο αμφιλεγόμενο. Τα τελευταία χρόνια, η Ρωσία υπερασπίστηκε το Ναζί-Σοβιέτ του 1939 που έχει διχάσει την Ανατολική Ευρώπη: διατήρησε τη νομιμότητα της ενσωμάτωσης των χωρών της Βαλτικής στη Σοβιετική Ένωση. Και σε τοπικό επίπεδο, ξεκίνησε να αμφιβάλει ξανά για την σφαγή του Κατίν το 1940 έναντι περισσότερων από 20.000 Πολωνών αξιωματικών. Τέτοια "κενά σημεία” στη σοβιετική ιστορία αναγνωρίστηκαν από τον Γκορμπατσόφ και τον Γιέλτσιν μετά από δεκαετίες άρνησης. Η στροφή του Putin προς τα πίσω στέλνει ένα σαφές μήνυμα: η κριτική στην σοβιετική τακτική την εποχή του πολέμου, είναι σαν να βλασφημούμε τη Ρωσια σήμερα.
Το δίλημμα του κορονοϊού αποκαλύπτει τις προτεραιότητες του καθεστώτος
Αυτή τη χρονιά ο κορονοϊός εμφάνισε ένα σοβαρό δίλημμα για την Ημέρα της Νίκης. Η δημόσια υγεία υπαγόρευε ότι θα πρέπει να ακυρωθούν όλες οι μαζικές συγκεντρώσεις. Αλλά αυτό θα στερούσε από τις κυβερνήσεις μια μεγάλη Ευκαιρία να κινητοποιήσουν τη στήριξη του λαού. Τα τρία μεγαλύτερα κράτη που γιόρτασαν παρόλα αυτά την Ημέρα της Νίκης (Ρωσία, Καζακστάν και Λευκορωσία), έλυσαν το ζήτημα με διαφορετικούς τρόπους. Οι επιλογές ρίχνουν φως στις προτεραιότητες, ακόμη και στη φύση των καθεστώτων τους.
Το Καζακστάν ήταν το πρώτο κράτος που ακύρωσε την ΗΜέρα Νίκης στις 12 Μαρτίου, μία μόλις ημέρα αφότου ο ΠΟΥ είχε κηρύξει τον κορονοϊό πανδημία.
Αυτή τη χρονιά ο κορονοϊός εμφάνισε ένα σοβαρό δίλημμα για την Ημέρα της Νίκης. Η δημόσια υγεία υπαγόρευε ότι θα πρέπει να ακυρωθούν όλες οι μαζικές συγκεντρώσεις. Αλλά αυτό θα στερούσε από τις κυβερνήσεις μια μεγάλη Ευκαιρία να κινητοποιήσουν τη στήριξη του λαού. Τα τρία μεγαλύτερα κράτη που γιόρτασαν παρόλα αυτά την Ημέρα της Νίκης (Ρωσία, Καζακστάν και Λευκορωσία), έλυσαν το ζήτημα με διαφορετικούς τρόπους. Οι επιλογές ρίχνουν φως στις προτεραιότητες, ακόμη και στη φύση των καθεστώτων τους.
Το Καζακστάν ήταν το πρώτο κράτος που ακύρωσε την ΗΜέρα Νίκης στις 12 Μαρτίου, μία μόλις ημέρα αφότου ο ΠΟΥ είχε κηρύξει τον κορονοϊό πανδημία.
Η Ρωσία άργησε να απαντήσει. Αν και ο Πρόεδρος Putin έκανε το πρώτο τηλεοπτικό του διάγγελμα για τον κορονοϊό στις 25 Μαρτίου, οι προετοιμασίες για την Ημέρα Νίκης συνεχίστηκαν για άλλες τρεις εβδομάδες, μέχρι τις 16 Απριλίου προτού ακυρωθεί η εκδήλωση. Τετρακόσιοι στρατιώτες που έλαβαν μέρος στις τελευταίες πρόβες, φέρεται να έχουν μολυνθεί από τον ιό.
Η απροθυμία της Ρωσίας να ακυρώσει την εκδήλωση, αντικατοπτρίζει το υψηλό διακύβευμα διπλωματικής ευκαιρίας, καθώς και την εγχώρια υποστήριξη. Αυτή η 75η επέτειος είχε σχεδιαστεί ως ένα υψηλού προφίλ διεθνές γεγονός. Ο Γάλλος πρόεδρος Emmanuel Macron, ο οποίος τον Αύγουστο κάλεσε την ΕΕ να "χαλαρώσει και να διευκρινίσει” τις σχέσεις με τη Ρωσία, επρόκειτο να παραβρεθεί, για πρώτη φορά από την προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσία. Δεν προκαλεί έκπληξη το ότι ο Putin έχει δεσμευτεί να διεξάγει την Παρέλαση Νίκης μόλις χαλαρώσει η πανδημία.
Στο μεταξύ, η Λευκορωσία διεξήγε τους εορτασμούς για την Ημέρα της Νίκης σε πλήρη έκταση σαν να μην αποτελούσε καμία απειλή ο κορονοϊός. Ο πρόεδρος Alexander Lukashenko απέρριψε τις ανησυχίες για τον κοροκοϊό ως ‘ψύχωση” και έθεσε ως αποτρεπτικά μόλυνσης από τον ιό την βόκτα και την οδήγηση τρακτερ. Επέμεινε ότι ‘δεν μπορούμε να ακυρώσουμε την παρέλαση. Απλώς δεν μπορούμε. Είναι ένα συναισθηματικό, βαθιά ιδεολογικό πράγμα’.
Ενώ κανένα από τα τρία αυτά κράτη δεν είναι δημοκρατικό, το λιγότερο καταπιεστικό από όλα αυτά, το Καζακστάν, απάντησε με τον πιο γρήγορο και υπεύθυνο τρόπο.
Η απροθυμία της Ρωσίας να ακυρώσει την εκδήλωση, αντικατοπτρίζει το υψηλό διακύβευμα διπλωματικής ευκαιρίας, καθώς και την εγχώρια υποστήριξη. Αυτή η 75η επέτειος είχε σχεδιαστεί ως ένα υψηλού προφίλ διεθνές γεγονός. Ο Γάλλος πρόεδρος Emmanuel Macron, ο οποίος τον Αύγουστο κάλεσε την ΕΕ να "χαλαρώσει και να διευκρινίσει” τις σχέσεις με τη Ρωσία, επρόκειτο να παραβρεθεί, για πρώτη φορά από την προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσία. Δεν προκαλεί έκπληξη το ότι ο Putin έχει δεσμευτεί να διεξάγει την Παρέλαση Νίκης μόλις χαλαρώσει η πανδημία.
Στο μεταξύ, η Λευκορωσία διεξήγε τους εορτασμούς για την Ημέρα της Νίκης σε πλήρη έκταση σαν να μην αποτελούσε καμία απειλή ο κορονοϊός. Ο πρόεδρος Alexander Lukashenko απέρριψε τις ανησυχίες για τον κοροκοϊό ως ‘ψύχωση” και έθεσε ως αποτρεπτικά μόλυνσης από τον ιό την βόκτα και την οδήγηση τρακτερ. Επέμεινε ότι ‘δεν μπορούμε να ακυρώσουμε την παρέλαση. Απλώς δεν μπορούμε. Είναι ένα συναισθηματικό, βαθιά ιδεολογικό πράγμα’.
Ενώ κανένα από τα τρία αυτά κράτη δεν είναι δημοκρατικό, το λιγότερο καταπιεστικό από όλα αυτά, το Καζακστάν, απάντησε με τον πιο γρήγορο και υπεύθυνο τρόπο.
Η Λευκορωσία, που έχει αλλάξει ελάχιστα από τη σοβιετική εποχή, έκανε το αντίθετο.
Αυτό αποτυπώνει ένα ευρύτερο μοντέλο στην περιοχή:
Όσο πιο απολυταρχικό είναι το καθεστώς, τόσο πιο υψηλή είναι η προτεραιότητα για τον εορτασμό της στρατιωτικής ισχύος έναντι της προστασίας της δημόσιας υγείας.
Το απερίσκεπτο παράδειγμα της Λευκορωσίας ταιριάζει μόνο με το Τουρκμενιστάν, ένα από τα πιο καταπιεστικά κράτη στον κόσμο. Έχοντας δηλώσει μηδενικά κρούσματα από τον κορονοϊό, επέλεξε φέτος, από όλα τα χρόνια, να διεξάγει την πρώτη του παρέλαση για την 9η Μαΐου από την ανεξαρτησία του.
Αντιθέτως, όσο πιο ελεύθερη είναι μια χώρα, τόσο πιο νωρίς έλαβε αποτελεσματικά μέτρα για τον περιορισμό της εξάπλωσης του κορονοϊού, και τόσο πιο σύντομα ακύρωσε την ημέρα Νίκης.
Αντιθέτως, όσο πιο ελεύθερη είναι μια χώρα, τόσο πιο νωρίς έλαβε αποτελεσματικά μέτρα για τον περιορισμό της εξάπλωσης του κορονοϊού, και τόσο πιο σύντομα ακύρωσε την ημέρα Νίκης.
Η Γεωργία επέβαλε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και ακύρωσε όλες τις μαζικές συγκεντρώσεις στις 21 Μαρτίου. Η Μολδαβία ακύρωσε όλες τις μαζικές εκδηλώσεις στις 17 Μαρτίου. Η Ουκρανία στις 5 Μαρτίου.
Εδώ υπάρχει μια βαθύτερη ειρωνεία σε αυτές τις τάσεις.
Εδώ υπάρχει μια βαθύτερη ειρωνεία σε αυτές τις τάσεις.
Τα αυταρχικά καθεστώτα δικαιολογούν τον εαυτό τους εμφανίζοντας το ζήτημα της εθνικής απειλής. Αυτό συμβαίνει ιδιαίτερα στη Ρωσία, η οποία τώρα απεικονίζει τη Δύση ως στρατιωτικό και πνευματικό αντίπαλο. Ωστόσο ο κορονοϊός είναι μια αληθινή, όχι φανταστική, εισβολή από μια δύναμη που ήδη προκαλεί σοβαρή ζημιά. Πρόκειται για την μεγαλύτερη απειλή στην ασφάλεια της ανθρωπότητας που έχει αντιμετωπίσει η περιοχή. Ωστόσο αναφορικά με τη διαχείριση της 9ης Μαΐου φέτος, τα απολυταρχικά καθεστώτα αγνόησαν έναν πραγματικό και παρόντα κίνδυνο για χάρη μιας παρελθούσας στρατιωτικής νίκης, της οποίας ο εορτασμός σκοπό έχει να διαιωνίσει την κυριαρχία τους.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου