Η καλύτερη ευκαιρία που έχουμε

Του ΑΡΙΣΤΟΥ ΔΟΞΙΑΔΗ

Οπως πάντα, γέμισαν τα ΜΜΕ από υπερβολές και παραπληροφόρηση για τις επιπτώσεις των νέων συμφωνιών. Χαρακτηριστικό δείγμα ήταν όσα δήλωναν διάφοροι αναλυτές για την επίδραση της μείωσης του κατώτατου μισθού. Ηταν σαν να επρόκειτο μονομιάς να πέσουν όλοι οι χαμηλοί μισθοί και όλα τα συνδεδεμένα επιδόματα κατά 22% και από αυτό να προκύψει πρόσθετη ύφεση. Τα οικονομικά μοντέλα δείχνουν ότι μακροπρόθεσμα η μείωση του κατώτατου μισθού θα σημαίνει λιγότερη ανεργία για τους νέους. 

Το βραχυπρόθεσμο αποτέλεσμα της μείωσης κανένας δεν μπορεί να το εκτιμήσει: αν θα εντείνει την ύφεση ή θα προσθέσει εισοδήματα.

Τι πραγματικά μας κληροδοτούν οι συμφωνίες;

Χρέος: Οι δανειστές (ιδιώτες και κράτη αθροιστικά) θα έχουν αποδεχθεί ζημιά περίπου 50% στην παρούσα αξία των δανείων τους. Από ταμειακή άποψη, δεν θα υπάρχει επιβάρυνση του προϋπολογισμού για τόκους ως το 2015. Μετά, για πολλά χρόνια δεν θα χρειάζεται να βγούμε στις αγορές για να αναχρηματοδοτούμε το χρέος, αλλά θα πρέπει να εξυπηρετούμε τους τόκους με ένα πρωτογενές πλεόνασμα (ή/και έσοδα από ιδιωτικοποιήσεις) της τάξεως του 4%-5% του ΑΕΠ. Αν αυτό δεν υπάρχει, θα πρέπει να γίνει νέα διαπραγμάτευση. Είναι πολύ δύσκολο να έχουμε σταθερά ένα τέτοιο πλεόνασμα. Αυτό θα το ξέρουν «οι αγορές» και θα αντιμετωπίζουν τη χώρα ως υψηλού κινδύνου.

Συνεπώς είναι πολύ πιθανόν να γίνει άλλη μια συμφωνία αναδιάρθρωσης σε τρία χρόνια. Η διαπραγματευτική μας δύναμη τότε θα εξαρτάται από το πόσο καλά έχει πάει η ανασυγκρότηση της ελληνικής παραγωγής και η εξυγίανση των δημοσιονομικών. Οσο μικρότερο είναι το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών και όσο μεγαλύτερο το πρωτογενές πλεόνασμα του κράτους τόσο πιο εύκολα θα μπορούμε να πετύχουμε μια καλή αναδιάρθρωση χωρίς επαχθή νέα μέτρα.

Δημοσιονομικά: Η σύμβαση προβλέπει ακόμη σημαντικές περικοπές δαπανών αλλά όχι νέα αύξηση φόρων ως ποσοστό του ΑΕΠ. Οι ζητούμενες περικοπές είναι τόσες που, αν δεν είναι στοχευμένες, θα εντείνουν τη φτώχεια και την παράλυση του κράτους. Είναι μόνο ελληνικό θέμα το αν θα γίνουν σωστά. Υπάρχει πολλή σπατάλη στις προμήθειες του κράτους, πολλές άχρηστες (ως και επιζήμιες) θέσεις στο Δημόσιο, πολλές συντάξεις αδικαιολόγητα προνομιακές. Δεν είναι απαραίτητο να υποβαθμιστούν βασικές υπηρεσίες ούτε να χαθεί η στήριξη στους πιο αδύναμους. Πρέπει όμως το πολιτικό σύστημα να πάψει να υπερασπίζεται τα συμφέροντα (νόμιμα και παράνομα) των ισχυρών πελατειακών ομάδων, όπως κάνει ακόμη και σήμερα, και να προσπαθήσει σοβαρά να βελτιώσει την οργάνωση του κράτους.

Ανάπτυξη: Η συμφωνία στηρίζεται στη στρατηγική της εξωστρέφειας. Επιδιώκει να δημιουργήσει ένα θεσμικό πλαίσιο για να δημιουργηθούν περισσότερες ανταγωνιστικές επιχειρήσεις, που θα αυξήσουν τις εξαγωγές και θα μειώσουν την εξάρτηση από εισαγωγές. Ως στρατηγική είναι η μόνη ρεαλιστική για την Ελλάδα σήμερα - κανένας σοβαρός οικονομολόγος δεν πιστεύει ότι μπορούμε να αναπτυχθούμε τονώνοντας την εσωτερική ζήτηση (πράγμα που δεν καταλαβαίνουν όμως μερικοί δήθεν έγκυροι δημοσιογράφοι).

Από εργαλεία ανάπτυξης, όμως, η σύμβαση δεν έχει πολλά να προσφέρει. Δεν υπόσχεται παραγωγικές επενδύσεις από ευρωπαϊκούς οργανισμούς. Περιγράφει σωστά μεν, αλλά γενικόλογα, πολλές μεταρρυθμίσεις που θα κάνουν ευκολότερο το έργο των παραγωγικών επιχειρήσεων. Αλλά τις περιγραφές δεν θα τις κάνουν πράξη οι δανειστές, ούτε καν οι νόμοι που θα ψηφίσει η Βουλή. Μόνο αποφασισμένοι Ελληνες μέσα στα υπουργεία και στην αυτοδιοίκηση μπορούν να το πετύχουν.

Σε κάποια θέματα, όπως τα εργασιακά, η σύμβαση έχει λάθος προτεραιότητες, ίσως επειδή η ελληνική πλευρά, για άλλη μία φορά, προτίμησε να στηρίξει τους «εντός» και όχι τους αδύναμους. Το μεγάλο εμπόδιο στην αναδιάρθρωση της παραγωγής δεν είναι οι κατώτατες αμοιβές αλλά οι κλαδικές συμβάσεις που διαιωνίζουν τη διαφορά ανάμεσα στις αμοιβές των κλάδων που δεν έχουν διεθνή ανταγωνισμό και σε αυτούς που έχουν. Αυτό όμως για να αλλάξει θέλει να ξηλωθεί ένα σύνθετο πλέγμα ρυθμίσεων και άτυπων θεσμών. Οπως και σε πολλά άλλα, χρειάζεται δράσεις με επιμονή και διάρκεια από Ελληνες στην Ελλάδα.

Εδώ είμαστε λοιπόν. Αν η σύμβαση κυρωθεί από τη Βουλή και αν το PSI πραγματοποιηθεί και φυσικά αν η ευρωζώνη σταθεροποιηθεί, τότε έχουμε ένα πλαίσιο για να εργαστούμε για την ανάπτυξη. Οχι ιδανικό και καθόλου εύκολο. Είναι όμως η καλύτερη ευκαιρία που θα έχουμε στον πραγματικό κόσμο.