Της Χρυσουλας Χατζητακη-Καψωμενου(καθηγήτριας Λαογραφίας και Εθνολογίας ΑΠΘ)
Tα έθιμα των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς εντάσσονται στα λεγόμενα «διαβατήρια έθιμα» ή «έθιμα διάβασης», που πήραν αυτή την ονομασία επειδή σηματοδοτούν το «πέρασμα» από μια κατάσταση σε μια άλλη και συνδέονται με αλλαγές είτε στο επίπεδο του χρόνου, είτε του χώρου, είτε του βιολογικού ή κοινωνικού status του ανθρώπου.
Οπως και άλλα έθιμα, λ.χ. της γέννησης, του γάμου ή του θανάτου, έτσι και τα έθιμα των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς διαθέτουν έναν ισχυρό συμβολικό χαρακτήρα. Ο σπουδαίος Γάλλος κοινωνιολόγος, Εmile Durkheim, αναφερόμενος στη λειτουργία και στο ρόλο που διαδραματίζουν γενικότερα τα έθιμα και οι τελετουργίες μίλησε για συμβολικά συστήματα που λειτουργούν ως μηχανισμοί που συνέχουν τα άτομα μιας κοινωνίας μεταξύ τους υποβάλλοντας κοινά συναισθήματα. Τα διαβατήρια έθιμα καθιστούν συνειδητές τις αλλαγές που συντελούνται στη ζωή.
Ετσι, αν δεν υπήρχαν τα έθιμα της Πρωτοχρονιάς δεν θα συνειδητοποιούσαμε την αλλαγή του χρόνου την 1η Ιανουαρίου και τις εποχικές συνδηλώσεις της, ούτε θα συμμεριζόμασταν κοινά συναισθήματα και πεποιθήσεις για το συγκεκριμένο φαινόμενο με τα άτομα της κοινωνικής ομάδας στην οποία ανήκουμε (πβ. την διαφορετική χρονικά αλλαγή χρόνου και τις συνδηλώσεις της λ.χ. στους Κινέζους).
Βέβαια, στις παλαιότερες παραδοσιακές κοινωνίες ο εορταστικός βίος είχε πολύ μεγαλύτερη παρουσία από ό,τι στις σύγχρονες.
Οι κοινωνικές αλλαγές που συντελέστηκαν τα τελευταία χρόνια, η εύκολη διαπολιτισμική επικοινωνία μεταξύ των λαών, οι αλλαγές που επέφερε η τεχνολογία στη ζωή του ανθρώπου και η υιοθέτηση ενός κοινού, τουλάχιστον για τον δυτικό κόσμο, πολιτισμού που βασίζεται στον ορθολογισμό και δεν επιτρέπει τρόπους απόδρασης από τον καθημερινό μόχθο, έχουν καταστήσει ανενεργά πολλά παλαιά έθιμα που διαφοροποιούσαν τον έναν πολιτισμό από τον άλλο και, αναμφίβολα, προσέθεταν μια θεατρικότητα στη ζωή και μια ευεργετική ωραιοποίησή της, έστω και αν αυτή ήταν προσωρινή.
Ωστόσο, με κίνδυνο να χαρακτηριστώ επίορκος λαογράφος, θα έλεγα ότι η ακύρωση πολλών παλαιών εθίμων ήταν αναμενόμενο να συμβεί, εφόσον άλλαξαν οι κοινωνικές συνθήκες που τα δημιούργησαν. Οι κοινωνίες των ανθρώπων μεταβάλλονται με τον χρόνο, πράγμα όχι μόνο αναπόφευκτο αλλά και ώς ένα βαθμό επιβεβλημένο για την επιβίωσή τους.
Από την άποψη αυτή δεν έχει νόημα να αισθηματοποιεί κανείς το παρελθόν ή να αγκιστρώνεται σε αυτό. Εκείνο που χρειάζεται είναι να εμβαθύνει στο περιεχόμενό του και να αποκομίζει γνώση - σε τελική ανάλυση, να διδάσκεται.
ΠΗΓΗ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου