"Κόμμα = Ομάς ανθρώπων, ειδότων ν' αναγιγνώσκωσι και ν' αρθογραφώσιν εχόντων χείρας και πόδας υγιείς, αλλά μισούντων πάσαν εργασίαν, οίτινες ενούμενοι υπο ένα οιονδήποτε αρχηγόν, ζητούσι ν' αναβιβάσωσιν αυτόν δια παντός μέσου εις την έδραν πρωθυπουργού, ίνα παρέχη αυτοίς τα μέσα να ζώσι χωρίς να σκάπτωσι"
Εμμανουήλ Ροΐδης , Έλληνας πεζογράφος και κριτικός (1836-1904)


Τρεις γρίφοι που αμφισβητούν το επιστημονικό κατεστημένο


ΜΙΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΜΕ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΕΝΑΣ ΓΙΑΤΡΟΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙ ΝΑ ΜΑΣ ΦΕΡΕΙ ΚΟΝΤΑ ΣΤΟΥΣ ΓΡΙΦΟΥΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΤΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΜΕ ΑΠΛΟΙΚΟ ΤΡΟΠΟ
"Στα όρια της λογικής" (Σταμάτης Τσορης / εκδ. Σάκκουλα)

Μεγάλες ερωτήσεις είναι εκείνες που ρωτάει ένα έξυπνο παιδί και, μη παίρνοντας απαντήσεις, σταματάει να τις ρωτά.
George Wald

Το βιβλίο «Τα Ορια της Λογικής» του Σταμάτη Τσόρη ενός έξυπνου «παιδιού της εποχής μας» που γεννήθηκε στην Αθήνα το 1963, μαθήτευσε στη Βαρβάκειο Σχολή, φοίτησε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ η φυσική και η φιλοσοφία αποτελούν τα αγαπημένα του ενδιαφέροντα, αποτελεί τρόπον τινά την καλύτερη επιβεβαίωση του παραπάνω αποφθέγματος του Τζορτζ Γουόλντ - μια και η ακαδημαϊκή σκέψη οχυρωμένη στην επιστημονική αυτάρκειά της αρνείται να απαντήσει.


Αυτό που τονίζει ο συγγραφέας είναι η ανάγκη για τον επαναπροσδιορισμό του τρόπου σκέψης μας διαφορετικά (λογικά συμπεραίνουμε) δεν μας μένει παρά να σιωπήσουμε.
Στο βιβλίο του με απλό και με γλαφυρό τρόπο μας εισάγει σε χώρους που παραδοσιακά είναι προνόμιο μιας μικρής ελίτ, επιχειρώντας να απαντήσει σε τρεις γρίφους που εντάσσονται και περιγράφουν το μαθηματικό και τον φυσικό χώρο. Οι δύο πρώτοι αφορούν την επιστήμη της Λογικής και των Μαθηματικών (θεώρημα της πληρότητας του Γκέντελ και την εικασία του Γκόλντμπαχ).


Ο Γκόλντμπαχ γύρω στα 1742 διατύπωσε έναν άλυτο -μέχρι σήμερα- γρίφο στην Αριθμητική. Και αποτελεί παράδοξο που δεν λύνεται, γιατί έχει να κάνει με μία απλή διατύπωση μιας φαινομενικά σωστής πρότασης των αριθμών.




Ο νεαρός μαθηματικός Γκέντελ, το 1931, απέδειξε με ευφυή τρόπο σε μία μελέτη του το παράδοξο φαινόμενο, ότι η αξιωματική λογική, το καλύτερο και συνεπέστερο εργαλείο που διαθέτουμε για τη γνώση, δεν αποτελεί τελικά ένα πλήρες σύστημα απόδειξης της αλήθειας. Δηλαδή, απέδειξε ότι θα υπάρχουν πάντα κάποιες αληθείς προτάσεις, που κατασκευάζονται μέσα σε κάθε αξιωματικό λογικό σύστημα (χωρίς να κατονομάσει ποιες), οι οποίες όμως θα παραμένουν αναπόδεικτες από αυτό.

Τέλος, η Βαρύτητα αποτελεί, σήμερα, ένα από τα βασικά θεωρητικά προβλήματα στη Φυσική, καθώς αρνείται -ως φυσική έννοια- να ενσωματωθεί σε μία γενική φυσική θεωρία, όπου θα περιγράφονται, με ενοποιημένη λογική, όλες οι παρατηρούμενες φυσικές δυνάμεις.

Ο Σολομώντας στις Παροιμίες λέει πως ο Οίκος της Σοφίας στηρίζεται πάνω σε επτά κολώνες χωρίς όμως να κατονομάζονται. Ο Τσόρης έρχεται ως γνήσιος αιρετικός να αμφισβητήσει με τους γρίφους του ορισμένες από τις αξιωματικές (δογματικές) κολώνες της επιστημονικής ορθοδοξίας που έχτισε το επιστημονικό κατεστημένο στο πεδίο των μαθηματικών και της φυσικής.

Το εγχείρημα είναι φιλόδοξο και είναι σίγουρο ότι θα υπάρχουν αντιδράσεις θετικές, αλλά κυρίως αρνητικές. Εξηγεί πως εξετάζοντας τη δομή της αξιωματικής λογικής διαδικασίας, που αποτελεί και τον βασικό πυρήνα της λογικής μας σκέψης, έγινε δυνατό να προσομοιωθεί με ένα απλό γεωμετρικό γράφημα-μοντέλο. Με τον τρόπο αυτό αναπαράστησε κάθε λογική διαδικασία από την Αριστοτέλεια Συλλογιστική έως και τη δυσνόητη Κβαντομηχανική λογική. Η προσπάθεια αυτή έγινε κατά την άποψη του συγγραφέα για πρώτη φορά στην ιστορία της φιλοσοφίας της επιστήμης. Η πρακτική σημασία της κατασκευής και η δύναμη του συγκεκριμένου μοντέλου βρίσκονται στο ότι μας δίνεται πια η ευκαιρία να βγούμε έξω από τους μαθηματικούς χώρους, να τους περιεργαστούμε και να αντιληφθούμε τα όρια της λειτουργίας τους.
Με αυτό το φαινομενικά απλό εργαλείο φωτίζονται οι τρεις βασικοί γνωσιολογικοί γρίφοι.Η αποκωδικοποίηση των δύο πρώτων γρίφων ψηλαφεί τα όρια της Λογικής, ενώ το σπάσιμο του τρίτου γρίφου για τη Βαρύτητα που αφορά την κλασική Φυσική, μας οδηγεί σε μία σημαντική αποκάλυψη και ανατροπή: Είναι μάλλον απίθανο ότι έχουμε να κάνουμε με αιώνια σταθερούς φυσικούς νόμους που μπορούν να διέπουν το σύμπαν μας.


Αυτοπαρουσιάζοντας το εγχείρημά του, στον πρόλογο του βιβλίου του αναφέρει ότι «Αν ήταν δυνατό να γνωρίζουμε όλες τις πληροφορίες, που θα θέλαμε, δεν θα δημιουργούσαμε τις φυσικομαθηματικές θεωρίες μας για τους πρακτικούς σκοπούς, που τις χρησιμοποιούμε σήμερα, ούτε και για την εσωτερική ανάγκη του φιλοσοφικού στοχασμού, που έχουμε εμείς οι άνθρωποι. Αν ποτέ, λοιπόν, φτιάχναμε τις θεωρίες αυτές, θα ήταν μόνο από καθαρή τύχη. Τότε δεν θα υπήρχε πραγματικά και η ανάγκη να ψάχνουμε για την αλήθεια ή το ψέμα».
Ομως, όπως πολύ σωστά παρατήρησε ο Ξενοφάνης, «οι Θεοί δεν αποκάλυψαν από την αρχή τα πάντα σε μας, αλλά με τον καιρό μαθαίνουμε αναζητώντας και γνωρίζουμε τα πράγματα καλύτερα... και όπως τα γνωρίζουμε καλύτερα, μπορούμε να εικάζουμε ότι μοιάζουν με την αλήθεια· αλλά τη βέβαιη αλήθεια ούτε ένας δεν την έχει μάθει και ούτε που θα τη μάθει... γιατί τα πάντα είναι δίχτυ πλεγμένο από δοξασίες». (Ο κόσμος του Παρμενίδη, μτφρ. Κ. Πόππερ, Εκδόσεις Καρδαμίτσα, 2002).

Η συνοπτική παρουσίαση είναι του ΓΙΑΝΝΗ ΤΣΕΒΡΕΝΗ

Δεν υπάρχουν σχόλια: