Η άρνηση του κινδύνου

Διαβάστε προσεκτικά και λάβετε τα μέτρα σας χωρις να περιμενετε την πολιτεια...

Του Κωστα Συνολακη

(καθηγητή Φυσικών Καταστροφών στο Πολυτεχνείο Κρήτης)

O σεισμός στην Αϊτή έφερε πάλι στο προσκήνιο τα ακραία φυσικά φαινόμενα και πώς επηρεάζουν το δομημένο περιβάλλον. Σε αντίθεση με το τι έγινε το 2004 στην Ινδονησία, η διεθνής επιστημονική κοινότητα είχε επισημάνει ήδη από το 2005 τον μεσοπρόθεσμο κίνδυνο μεγάλου σεισμού κοντά στην τάφρο της Ισπανιόλας, παράλληλη με το ομώνυμο νησί που φιλοξενεί την Αϊτή και τη Δομινικανή Δημοκρατία. Αυτό είναι η ουσία, γιατί οι Κασσάνδρες δεν οδήγησαν σε κανένα μέτρο επανεκτίμησης του κινδύνου, ούτε σε βοήθεια για μέτρα πρόληψης, και ακόμη και υπηρεσίες των Ηνωμένων Εθνών στεγάζονταν σε κτίρια-τραπουλόχαρτα.

Η άρνηση της επικινδυνότητας από ακραία φαινόμενα που επαναλαμβάνονται κάθε εκατοντάδες χρόνια είναι χαρακτηριστικό της ανθρώπινης φύσης. Μόνο οι επίμονες προσπάθειες ρομαντικών επιστημόνων και ακτιβιστών που απαιτούν το δικαίωμα ζωής και ασφάλειας έχουν οδηγήσει μερικές χώρες να είναι καλύτερα προετοιμασμένες, όχι μόνο στο στάδιο της άμεσης επέμβασης, αλλά και του αντισεισμικού ή αντιπλημμυρικού σχεδιασμού. Με την προετοιμασία μας ασχολήθηκε διημερίδα του πανεπιστήμιου τον προηγούμενο μήνα.

Ξένος καθηγητής, επίσημος προσκεκλημένος σε διημερίδα, αναφέρθηκε στη θέση της χώρας μας στις αξιολογήσεις του οργανισμού Διεθνής Διαφάνεια. Η Ελλάδα κατατάσσεται 71η παγκοσμίως (στην ίδια θέση με την ΠΓΔΜ), ενώ χώρες όπως η Ναμίμπια, η Μποτσουάνα, η Τουρκία, η Ουρουγουάη, το Ομάν, η Ιορδανία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα σε πολύ καλύτερες θέσεις. Επεσήμανε πως κατά την εμπειρία του, σε χώρες που είναι χαμηλά στη λίστα (η Αϊτή στη θέση 168), οι σεισμοί προξενούν δυσανάλογα πολλούς θανάτους γιατί δεν εφαρμόζονται οι οικοδομικοί κανονισμοί λόγω διαπλοκής. Ελληνες μηχανικοί υπερασπίστηκαν την τιμή μας και απάντησαν ότι η διαπλοκή δεν αφορά την ασφάλεια των κατασκευών αλλά μόνο «παρεκτροπές». Ο ξένος καθηγητής απάντησε ότι είμαστε τυχεροί γιατί ακόμη δεν έχουμε βιώσει έναν μεγάλο σεισμό κάτω από το κέντρο μιας σύγχρονης ελληνικής πόλης. Εδειξε στοιχεία που υπογράμμιζαν ότι οι θάνατοι από σεισμούς (ετήσια ή ανά συμβάν) αυξάνονται πολύ πιο γρήγορα από ό, τι ο παγκόσμιος πληθυσμός, κυρίως λόγω της συγκέντρωσης εκατομμυρίων σε πόλεις με επισφαλείς υποδομές.

Ποια είναι η πραγματικότητα. Ηδη από την άνοιξη του 2009, ο Οργανισμός Αντισεισμικού Σχεδιασμού (ΟΑΣΠ) έχει αναρτήσει για σχολιασμό τον καινούργιο Κανονισμό Επεμβάσεων (ΚΑΝΕΠΕ) για τον ανασχεδιασμό υφιστάμενων οικοδομημάτων ή των μελών τους, είτε έχουν υποστεί βλάβες είτε όχι, και τις προϋποθέσεις. Είναι απαράδεκτο ότι ο ΚΑΝΕΠΕ δεν έχει ακόμη γίνει νόμος του κράτους ώστε να εκτιμηθούν παλαιότερες κατασκευές σχεδιασμένες.

Τα «μαλακά» ισόγεια, δηλαδή κατασκευές με πιλοτές, δεν έχουν ενισχυθεί και παραμένουν παγίδες θανάτου, όσο πολυτελείς και να είναι οι κατασκευές - μήπως και στην Αϊτή δεν κατέρρευσε το προεδρικό μέγαρο; Οι πιλοτές σε πολυώροφα κτίρια είναι ασυμβίβαστες με τη σεισμικότητα της Ελλάδας, γιατί αυξάνουν την τρωτότητα, δηλαδή την πιθανότητα κατάρρευσης.

Οσον αφορά την εφαρμογή παλιότερων οικοδομικών κανονισμών, αμφιβάλλει κανείς ότι τα περισσότερα κτίσματα σε παραλιακές πόλεις της χώρας μας έχουν χτιστεί χρησιμοποιώντας άμμο θαλάσσης στο μείγμα του μπετόν, που, όπως αποδείχθηκε πάλι πρόσφατα στη Λ’ Ακουιλα, μειώνει την προσδόκιμη αντοχή λόγω διάβρωσης του οπλισμού; Αν ναι, δεν έχει παρά να επισκεφθεί εργοτάξια σε νησιά για να διαπιστώσει ότι ακόμη και σήμερα συσσωρεύονται βουνά άμμου (σε κοινή θέα) κλεμμένα από την πιο κοντινή παραλία για την εξυπηρέτηση της κατασκευής.

Στις περισσότερες πόλεις μας, ο οικοδομικός συντελεστής αυξάνεται ενώ η κάλυψη μειώνεται οδηγώντας σε πιο στενά ψηλά κτίρια, αντί σε κτίρια φαρδιά και κοντά που είναι και πιο ασφαλή σε μεγάλους σεισμούς. Αυτό, ακόμα και σε περιοχές με δρόμους τόσο στενούς, που ακόμη και σε περίπτωση πυρκαγιάς πυροσβεστικά οχήματα με «καλάθια» δεν θα έχουν πρόσβαση για εκκένωση των πάνω ορόφων. Οι περισσότερες νεόδμητες κατασκευές μας έχουν μόνο μία σκάλα, και μόνο η πίεση από τουριστικά πρακτορεία έχει οδηγήσει ξενοδοχεία να προσθέσουν εξωτερικές σκάλες για περίπτωση ανάγκης.

Στην Ελλάδα έχουμε καλούς μηχανικούς και επιστήμονες, παγκόσμιας κλάσης αντισεισμικό κανονισμό, αλλά λείπουν κρατικοί μηχανισμοί με διαφάνεια και αξιοκρατία. Το Ελληνικό Τόξο -η σεισμική τάφρος που εκτείνεται από τη Μικρά Ασία, νότια της Κρήτης, δυτικά της Πελοποννήσου, μέχρι την Κροατία- προξενεί σεισμούς μεγέθους μεγαλύτερου από 8,5 Ρίχτερ κάθε 600-800 χρόνια. Ο τελευταίος που γνωρίζουμε έγινε το 1303 μ. Χ. και δημιούργησε τσουνάμι που κατέστρεψε μέρος της Αλεξάνδρειας. Δεν έχουμε ακόμη εθνικό κέντρο προειδοποίησης για τσουνάμι και εθελοτυφλούμε μη ζητώντας άμεση προσωρινή κάλυψη από το παγκόσμιο κέντρο της Ουνέσκο, ονειρευόμενοι παχυλές χρηματοδοτήσεις και αξιώματα. Καθυστερούμε στην ενίσχυση των πολυκατοικιών και στις ασκήσεις προετοιμασίας για μεγάλα συμβάντα.

Αν συνεχίσουμε να βασιζόμαστε στα «ανθρωπάκια» της Πανδώρας παντός αξιώματος και καιρού, που περιστοιχίζουν με ασυδοσία τις διάφορες κυβερνήσεις με κίνητρο μόνο το προσωπικό οικονομικό κέρδος, κινδυνεύουμε να είναι η χώρα μας αυτή που θα επιβεβαιώσει την πρόβλεψη του ξένου καθηγητή για καταστροφή με πάνω από 100.000 θύματα στη Μεσόγειο τις επόμενες δεκαετίες.