Στον Αλμπέρ Καμύ...

Του Ρούσσου Βρανά
(rvranas@otenet.gr)

Στον Αλμπέρ Καμύ μπορεί καθένας να βρει ένα κομμάτι από τον εαυτό του. Το πιο ανθρώπινο. Πίστευε επίμονα στον άνθρωπο, όποιες κι αν ήταν οι περιστάσεις ή οι δρόμοι στους οποίους τον οδηγούσε η Ιστορία. Ίσως γι΄ αυτό δεν έπαψε ποτέ να είναι επικίνδυνος. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που επιχείρησαν να σβήσουν την επαναστατική φλόγα από την ανάμνηση του Καμύ, από την εποχή που ήταν ακόμη εν ζωή, μέχρι σήμερα. «Όμως δεν παύει να είναι ένας επικίνδυνος συγγραφέας», λέει βιογράφος του Ολιβιέ Τοντ. «Επειδή μας υποχρεώνει να αναθεωρήσουμε πολλές από τις πεποιθήσεις μας».

Σε μια τσέπη του σακακιού του, οι αστυνομικοί ανακάλυψαν ένα αχρησιμοποίητο εισιτήριο του τρένου. Εκείνη τη μέρα, ο Αλμπέρ Καμύ λογάριαζε να ταξιδέψει με το τρένο, μαζί με τη γυναίκα του και τα παιδιά του. Όμως, την τελευταία στιγμή άλλαξε γνώμη και δέχτηκε την πρόσκληση του εκδότη του και φίλου του να πάνε με το αυτοκίνητο. Στο λασπωμένο δρόμο, με μεγάλη ταχύτητα, κι ένα λάστιχο που έσκασε ξαφνικά, το Φασέλ-Βεγκά έπεσε με φόρα πάνω σε μια δενδροστοιχία. Το ημερολόγιο έγραφε 4 Ιανουαρίου 1960. Ο Αλμπέρ Καμύ ήταν 47 ετών.

Σε αυτή την ηλικία, οι περισσότεροι συγγραφείς και φιλόσοφοι έχουν ήδη απαντήσει στο μεγάλο δίλημμα: να μείνουν ελεύθεροι ή να βολευτούν στις δάφνες και τις τιμές; «Όπως ακριβώς είναι ανώφελο να σκεφτόμαστε σήμερα ποιους άλλους δρόμους θα μπορούσε να είχε πάρει το Φασέλ-Βεγκά του Καμύ», γράφει ο Ζαν-Κλοντ Σουλερί στην εφημερίδα «Λα Ντεπές», «έτσι είναι το ίδιο ανώφελο να σκεφτόμαστε τι θα έλεγε ο ίδιος για την επιθυμία του Σαρκοζί να τον ξεθάψει από το επαρχιακό κοιμητήριό του για να τον θάψει στο Πάνθεον με ακόμη μεγαλύτερες τιμές. Ο ίδιος απεχθανόταν τις κατεστημένες εξουσίες. Και το ψέμα». Ίσως γι΄ αυτό, πολλοί εξακολουθούν μέχρι σήμερα να διαστρέφουν το νόημα της πιο συγκινητικής φράσης του: «Ανάμεσα στη δικαιοσύνη και τη μάνα μου, προτιμώ τη μάνα μου». Η μάνα του ήταν μια απλή νοικοκυρά. Κι αυτό ακριβώς τον έκανε να σκύβει στοργικά πάνω από τους απλούς ανθρώπους. Τι σημαίνει για μας σήμερα ο Καμύ;

Η επέτειος του θανάτου του μας τον αποδίδει ξανά, έστω και για μια μονάχα μέρα περισυλλογής. Ήταν ένας άνθρωπος του καιρού μας; αναρωτιέται ο Σουλερί. Φτάνει μονάχα να διαβάσουμε ξανά αυτά που είπε στη Στοκχόλμη το 1957, όταν παρέλαβε το βραβείο Νόμπελ για τη λογοτεχνία: «Κληρονόμος μιας διεστραμμένης ιστορίας, όπου ανακατεύονται προδομένες επαναστάσεις, τρελαμένες τεχνολογίες, πεθαμένοι θεοί και ξοφλημένες ιδεολογίες, όπου μέτριες ηγεσίες μπορούν να καταστρέψουν τα πάντα αλλά δεν μπορούν να πείσουν κανέναν, όπου η νοημοσύνη ταπεινώνεται, αυτή η γενιά οφείλει, ξεκινώντας από τις αρνήσεις της, να αποκαταστήσει έστω κάτι από την αξιοπρέπεια της ζωής και του θανάτου».