Νομικισμός και πολιτική

Του ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΔΡΟΥΣΙΩΤΗ

Ενας πρόσφυγας, ο Μελέτης Αποστολίδης, πήρε το ρίσκο και μήνυσε το ζεύγος Ντέιβιντ και Λίντας Οραμς, επειδή έχτισαν παράνομα σπίτι στο χωράφι του στην κατεχόμενη Λάπηθο της Κερύνειας. Η ενέργεια του Αποστολίδη να ζητήσει εκτέλεση της απόφασης στη Βρετανία και η θετική κατάληξη -ύστερα από γνωμοδότηση του Δικαστηρίου Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων- καταγράφηκε ως ένας θρίαμβος του δικαίου και των αρχών στις οποίες εδράζεται η Ευρώπη.

Με την απόφαση του δικαστηρίου επιβεβαιώθηκε το δικαίωμα της ιδιοκτησίας των προσφύγων και το διάταγμα για κατεδάφιση της οικίας αναχαίτισε την αυθαίρετη ανάπτυξη σε ελληνοκυπριακές περιουσίες. Η νομική αξία της απόφασης είναι όντως σημαντική, όμως αν δεν υπερεκτιμηθεί μπορεί να γίνει και ο εφιάλτης του Κυπριακού.

Πρόσφατα, η Κυπριακή Δημοκρατία (Κ.Δ.) συμφώνησε κατόπιν διακανονισμού που έγινε ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) να πληρώσει στην Τουρκοκύπρια Σόφι Νεζιρέ μισό εκατομμύριο ευρώ ως ηθική αποζημίωση και απώλεια χρήσης για ενάμισι σπίτι (στο ένα είναι συνιδιοκτήτρια) στη Λάρνακα, όπου διαμένουν πρόσφυγες. Με τη διευθέτηση αυτή άνοιξε ο ασκός του Αιόλου για τις τουρκοκυπριακές περιουσίες στις ελεγχόμενες από την Κ.Δ. περιοχές.

Μετά το 1974 η Κ.Δ. έθεσε τις τουρκοκυπριακές περιουσίες υπό την κηδεμονία του υπουργού Εσωτερικών, ο οποίος απαγορεύει τις πωλήσεις, τις ανταλλαγές και τις μεταβιβάσεις τους, λόγω της έκτακτης ανάγκης. Ως εδώ καλά.

Ωστόσο, χωρίς απαλλοτριώσεις και άλλες νόμιμες διαδικασίες η Κ.Δ. αξιοποίησε τεράστιες εκτάσεις τουρκοκυπριακής γης για έργα ανάπτυξης ή για την οικοδόμηση προσφυγικών οικισμών. Και τα δύο αεροδρόμια της Κύπρου είναι αυθαίρετα σε τουρκοκυπριακή γη. Ο ιδιοκτήτης της γης στην οποία οικοδομήθηκε το αεροδρόμιο Λάρνακας ζει εδώ και χρόνια στη Λάρνακα, είναι πολίτης της Κ.Δ. με ταυτότητα και διαβατήριο. Προς το παρόν η κυβέρνηση τον συντηρεί οικονομικά και τον συγκρατεί με την πειθώ να μη διεκδικήσει την περιουσία του.

Τι θα γίνει αν κάποια στιγμή προσφύγει στο δικαστήριο και ζητήσει την κατεδάφιση του αεροδρομίου; Οταν το δικαστήριο πήρε τέτοια απόφαση για τους Οραμς, πώς μπορεί να το αρνηθεί σε έναν πολίτη της Κ.Δ.; Τι θα γίνει όταν οι ιδιοκτήτες των περιουσιών έρθουν μαζικά και διεκδικήσουν αποζημιώσεις και ανάκτησή τους; Θα κατεδαφίσουν τους οικισμούς; Θα απαλλοτριώσουν μαζικά τη γη; Τα ποσά είναι ήδη αποτρεπτικά και οι πολιτικές παρενέργειες σοβαρότατες.

Το σωσίβιο της Κ.Δ. ήταν μέχρι τώρα ο νόμος περί κηδεμόνα που έχει παγώσει τις τουρκοκυπριακές περιουσίες και απαγορεύει την ανάκτησή τους. Ομως, μέρος του διακανονισμού για την αποζημίωση της Σόφι Νεζιρέ περιλαμβάνεται και έγγραφη δέσμευση της Κ.Δ. προς το ΕΔΔΑ για τροποποίηση του νόμου αυτού, για να επιτρέπει, τουλάχιστον σε όσους Τουρκοκύπριους ζουν εκτός Κύπρου ή στις μη κατεχόμενες περιοχές, να ανακτούν την περιουσία τους.

Τουλάχιστον 100.000 Τουρκοκύπριοι είναι πολιτογραφημένοι πολίτες της Κ.Δ. Ενας μεγάλος αριθμός είναι κάτοικοι Λονδίνου. Το οικονομικό κίνητρο από την τεράστια αξία της γης θα ωθήσει άλλους να εγκατασταθούν στις ελεγχόμενες από την Κ.Δ. περιοχές. Αυτά δεν είναι εικασίες ή προβλέψεις. Μετά τη δέσμευση ενώπιον του ΕΔΔΑ είναι μια πραγματικότητα.

Ακόμη, αναμένεται πως σύντομα το ΕΔΔΑ θα παραπέμψει τις χιλιάδες των προσφυγών που εκκρεμούν ενώπιόν του στην επιτροπή αποζημιώσεων των κατεχομένων. Δηλαδή, ενώ οι Ελληνοκύπριοι θα αποτείνονται σε μια επιτροπή ενός ψευδοκράτους και θα παίρνουν εξευτελιστικά ποσά, οι Τουρκοκύπριοι θα απευθύνονται ως ισότιμοι πολίτες στα κυπριακά δικαστήρια και θα ανακτούν τις περιουσίες τους.

Αυτό που μπορεί να διασώσει την κατάσταση είναι η πολιτική λύση, αλλά οι προοπτικές είναι δυσοίωνες. Ο νομικισμός, ως εργαλείο για μια καλύτερη λύση, είναι χρήσιμος. Ομως, ως υποκατάστατο της πολιτικής έχει χρεοκοπήσει και έγινε επικίνδυνος.